Зертханалық жұмыс №7 "Қарапайым Windows-қосымшасын құру"

Зертханалық жұмыс №7 "Қарапайым Windows-қосымшасын құру"

1. 
   «Моя первая программа» атты тақырыбы бар пішіннің терезесін экранда бейнелейтін бағдарлама құрыңыздар. Қосымшаны іске қосыңыз.
   
2. 
   Бағдарлама өзгертулер енгізіңіздер. Тамғаны пайдалана отырып, терезенің тура ортасына «Hello world!» мәтінін шығарыңыздар. Қаріптің түсін, өлшемін өзгертіңіздер. Қосымшаны іске қосыңыздар.
   
3. 
   сәйкес келетін командалық батырманы басқанда «Hello world!» сөзінің үстіне «Я программирую на Delphi» сөзі шығатындай етіп бағдарламаны өзгертіңіздер. Мәтінді шығару үшін Edit құрауышын қолданыңыздар.
   

4. 
   Құрауыштар ағымды көмекші кеңес тұратындай етіп бағдарламаны толықтырыңыздар.
   

5. 
   Екі айнымалы жарияланғаннан кейін оларға қандай да бір мәндер меншіктелетіндей бағдарлама құрыңыздар. Осы мәндерді көбейтіңіздер және алынған нәтижені экранда бейнелеңіздер. Бүтін санды мәнді жолға айналдыратын функцияны қолданыңыздар.
   
6. 
   Негізгі пішіннің терезесіне Memo, Edit, Label құрауыштарын және “OK” және “Close” екі батырмасын орналастырыңыздар. Edit енгізу жолындағы мәтін “OK” батырмасына басқанда өзгеріссіз Label тамғасына және Memo көпжолды редактіріне көшетіндей бағдарлама құрыңыздар.
   

Пішін құрылғанда және оның Visible қасиетінің мәні True болғанда, келесі оқиғалар тіркелген ретімен орындалады:

1. OnCreate – пішінді бастапқы құрғанда орындалады.

2. OnShow – пішін көрінер алдында орындалады.

3. OnActivate – пішін белсенді болғанда өрбиді.

4. OnPaint – пішін экранда салынар алдында өрбиді (пішін белсенді болғанда немесе көрінетін болғанда).

7. 
   №5 – ші тапсырманың бағдарламасын - айнымалылардың мәндері енгізу жолдары арқылы енгізілетіндей етіп өзгертіңіз. Пішінге келесі әрекетке көмекші кеңес беретіндей тамғаны орналастырыңыз.
   Ұсыныс: Пішінге 4 құрауышты орналастырыңыз – Button(OK, OK, Close, Результат), 1 – Edit (айнымалылардың мәндерін енгізу үшін), 2 тамға Label - көмек кеңесті және нәтижені шығару үшін. Visible қасиетін және SetFocus әдісін қолданыңыздар.
   

3.2 Пернетақта арқылы берілген хабарламаны өңдеу

Оқиға пернетақтаның пернесі басылғанда өрбиді. Оқиғаны өңдеу типі TKeyEvent:

TKeyEvent = procedure(Sender: TObject; var Key: Word;

мұндағы Sender – активті басқару элементіне сілтеме жасайтын параметр; Key – басылған перненің коды;

TShiftState = set of (ssShift, ssAlt, ssCtrl, ssLeft, ssRight,

Shift – пернетақтаның Alt, Ctrl, Shift пернелерінің және тышқанның пернелерінің күйін қадағалайды (көптіктің типі, оның элементтері: ssShift –Shift батырмасы басылды, ssAlt – Alt батырмасы басылды, ssCtrl – Ctrl батырмасы басылды , ssLeft – тышқанның сол жақ батырмасы, ssRight – тышқанның оң жақ батырмасы, ssMiddle – тышқанның ортаңғы батырмасы, ssDouble – тышқанның батырмасымен екі рет шерту).

Символдық перне басылғанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TKeyPressEvent:

TKeyPressEvent = procedure(Sender: TObject;

Key параметрі – басылған перненің ANSI-кодын (символ) анықтайды.

Оқиға пернетақтадағы басылған пернені босатқанда өрбиді. Оқиғаны өңдеу типі TKeyEvent (жоғарыдағы OnKeyDown оқиғасын қараңыздар).

Осымен қатар TwinControl класында терезелік элемент активті болғанда немесе активті болмаған жағдайда өрбитін оқиғалар анықталған:

Терезелік элемент енгізу фокусын алғанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TNotifyEvent.

TNotifyEvent = procedure(Sender: TObject) of object;

мұндағы Sender оқиға көзі - объектісіне нұсқаудан тұрады.

property OnExit:TNotifyEvent;

Терезелік элемент енгізу фокусын жоғалтқанда өрбиді.

Егер қасиетің мәні TRUE болса, онда – қабылдайды,

Оқиға пішіндегі активті басқару элементі өзгергенде өрбиді.

Оқиға бағдарламада активті элемент өзгергенде өрбиді.

3.3 Тышқан арқылы берілген хабарламаны өңдеу

Басқару элементін тышқан арқылы таңдағанда өрбитін оқиға (тышқанның көрсеткіші басқару элементінің үстінде орналасқанда тышқанның сол жақ пернесі басылады және босатылады).

Басқару элементіне тышқанның сол жақ пернесімен екі рет шерткенде өрбитін оқиға.

Тышқанның көрсеткіші басқару элементінің үстінде тұрғанда, тышқанның пернесі басылғанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TMouseEvent:

TMouseEvent = procedure(Sender: TObject; Button: TMouseButton;

Shift: TShiftState; X,Y:Integer) of object;

мұндағы Sender – оқиға болған құрауышқа нұсқайтын параметр;

TMouseButton = (mbLeft, mbRight, mbMiddle);

Button параметірінің мәні тышқанның қай батырмасы басылғанын анықтайды (mbLeft – сол жақ, mbRidht – оң жақ , mbMiddle - ортаңғы); Shift – пернетақтаның Alt, Ctrl және Shift пернелерінің және тышқанның пернесінің күйін қадағалайды (жоғарыдағы OnKeyDown оқиғасын қараңыздар); X,Y – Sender құрауышының клиенттік аймағындағы тышқанның көрсеткішінің жергілікті координаталары (пиксельмен беріледі).

property OnMouseMove:TMouseMoveEvent;

Тышқанның көрсеткіші басқару элементінің үстінде орналасқан кезде, оны жылжытқанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TMouseMoveEvent:

TMouseMoveEvent = procedure(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X,Y:Integer) of object;

Параметлері OnMouseDown оқиғасындағы сияқты мағынаны береді.

property OnMouseUp:TMouseEvent;

Тышқанның көрсеткіші басқару элементінің үстінде орналасқан кезде, тышқанның пернесін босатқанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TMouseEvent (жоғарыдағы OnMouseDown оқиғасын қараңыздар).

StartX, StartY: Integer; {Пішіннің модульінің интерфейс бөлімінде жариялайды}

StartX := X;

StartY := Y;

end;

{ Бұл кодты пішіннің OnMouseUp оқиғасының өңдеуіші ретінде қолданыңыздар: }

procedure TForm1.FormMouseUp(Sender: TObject;
Button: TMouseButton; Shift: TShiftState; X,Y: Integer);

begin

Form1.Canvas.Rectangle(StartX, StartY, X, Y);

StatusBar1.Panels[0].Text := '';

StatusBar1.Panels[1].Text := '';

StatusBar1.Panels[2].Text := '';

StatusBar1.Panels[3].Text := '';

StatusBar1.Panels[0].Text := 'Top: ' + IntToStr(StartY);

StatusBar1.Panels[2].Text := 'Bottom: ' + IntToStr(Y);

end

else

begin

StatusBar1.Panels[0].Text := 'Top: ' + IntToStr(Y);

StatusBar1.Panels[2].Text := 'Bottom: ' + IntToStr(StartY);

end;

if X > StartX then

begin

StatusBar1.Panels[1].Text := 'Left: ' + IntToStr(StartX);

StatusBar1.Panels[3].Text := 'Right: ' + IntToStr(X);

end

else

begin

StatusBar1.Panels[1].Text := 'Left: ' + IntToStr(X);

4-дәріс.Графикалық мүмкіндіктер

4.1. Қозғалысты программалау.

Қозғалысты еліктету немесе анимация эффектін көрсету негізгі үш қадамдың орындалуымен қамтылады:

• Объектіні экран бетіне шығару (кейде шағын үзіліс орнатылғаны жөн);

• Объектіні экраннан алып тастау;

• 
  Объектіні басқа жерге шығару.
  

Диаграмма және график салу

• 
  Индикаторлар;
  
• 
  Күрделі диаграммалар және графиктер.
  

4.2. Индикаторларды пайдалану

Индикатор жалпы диаграмманың қарапайым түріне жатады және ол арқылы кейбір ұзақ уақыт орындалатын іс-әрекет (мысалы, дискетті форматтау, файлды көшіру, т.с.с.) процестердің көрінісін мәтіндік және графикалық түрде бейнелеуге арналған.

Delphi ортасының Win32 парағы

• 
  Min және Max - индикатордың алғашқы және соңғы мәндерінің
  

• 
  Position - орындалған іс-әрекеттің салыстырмалы көлемін Min және Max мәндеріне сәйкес анықтайды. Мысалы, Min=0, Max=80 деп көрсетілсе, онда Position-ның 20 деген мәніне сәйкес орындалған жұмыстың көлемі 25% деп саналады.
  
• 
  Step - индикатордың көлемі өскендегі позицияның қандай мәнге өсіп отыратынын анықтайды.
  

Бұл оператор бойынша ProgressBar1-дің индикаторы 13-ке өсіп отырады.

• 
  GkHorizontalBar - көлденең төртбұрыш;
  
• 
  gkVerticalBar - тік төртбұрыш;
  
• 
  gkPie - сектор;
  
• 
  gkNeedle - спидометр;
  
• 
  gkText - тек қана мәтін.
  
  

Мысалы, бейнетаспаны ойнау Animate компоненті арқылы іске асырылады. Бұл компонент тек тығыздалмаған графикалық бейне бөлігін ойнауға бейімделген. Осы әрекеттің орындалуын графикалық түрде ProgressBar компоненті арқылы көрсетуге болады.

Тәжiрибеде Chart компонентінің параметрлерін анықтау әрекеттері Editing Chart редакторының терезесінде анықталады. Ол терезені шақыру үшін формадағы TСhart терезесiн екі рет сырт еткізіңіз немесе тышқанның оң жақ батырмасын басқандағы Edit Chart опциясын таңдаңыз. Ашылған редактордың терезесіндегі Series параметрінде Add батырмасын басу арқылы диаграмманың немесе графиктің түрін анықтауға болады.

Берілгендердің шығар көзі Series=> Data Source парағында анықталады. Егер берілгендердің жиыны қосымшаның орындалу барысында қалыптастандырылса, онда No data деп көрсету керек.

DBChart және QRChart компоненттерінің шығар көзін Table - кесте деп анықтауға болады.

Диаграмма құрылғандағы пайдаланылатын берілгендердің мәндерін басқару үшін Add, Delete, Clear әдістері қолданылады.

Delphi ортасы схемаларды, сызбаларды, түрлі иллюстрацияларды экранға шығаратын программаларды неғұрлым қарапайым жолмен құруға мүмкіндік береді.

Графикалық элементтер объекттің үстінгі жағында шығарылады (формалар немесе Image компоненті), бұған Canvas қасиеттері сәйкес келеді. Объектінің бетіне графиктік элементтерді (түзу сызық, шеңбер және т.б.) шығару үшін осы объектінің Canvas қасиетін қолдану әдісін пайдаланамыз.

Мысалы, form1.Canvas.Restangle (10, 10, 100, 100);

Қарапайым графиктерді шығару әдісінде сурет салуға болатын абстрактты бет (холст) ретінде Canvas қасиеттері қарастырылады. Бұл бет (холст) жеке нүктелерден – пиксельдерден тұрады, олардың әрқайсысы көлденең (х) және тік (у) координаталар арқылы анықталады.

Қарандаш және қылқалам

Графиктерді бетке (холстқа) шығаратын арнайы қарандаш және қылқаламға Pen (қарандаш) Brush (қылқалам) қасиеттері сәйкес келеді, бұлар TPen және TBrush типтерін көрсетеді. Осы объектілердің қасиеттерінің мәні шығарылатын графикалық элементтердің түрін анықтайды.

TPen объектісінің мынадай қасиеттері бар:

Color – түзудің түсі (контуры);

Егер Pen.Width қасиетінің мәні бірден үлкен болса, онда пункттирлік түзулер біркелкі түзулер болып шығады.

Қылқалам (Canvas. Brush) тұйық аймақтарды сызатын және сол облыстарды бояуды қамтамасыз ететін әдіс ретінде қолданылады. Қылқалам объект сияқты екі қасиетке ие:

Color – тұйық облысты бояйтын түс;

Style – аймақты толықтыру стилі (типі).

Brush.Color қасиетінің мәні ретінде жоғарыда айтылып өткен TСolor типті атаулы тұрақтылардықолдануға болады.

Brush.Style қасиеті мындай мәндерді қабылдайды :

bsSolid – біркелкі бояу;

bsClear – облыс болмайды;

bsHorizontal – көлденен штрих;

bsVertical – тік штрих;

bsFDiagonal – ілгері қарай көлбеген диагоналдық штрих.

Мәтінді шығару

Мұндағы х, у – шығатын мәтіннің координат нүктелері; Текст – айнымалы немесе символдық типті тұрақты (шығарылатын мәтін).

3. Қарапайым графиктерді сызу әдістері

Объект.Canvas.LineTo(х, у);

Мұндағы х1, у1, х2, у2 – ішіне эллипс сызылатын тіктөртбұрыш координаттары.

Мұндағы х1, у1, х2, у2 – эллипс параметрлері, эллипс бөлігі яғни сызылатын доға болады.

Мұндағы х1, у1 және х2, у2 – сол жақ үстінгі және оң жақ астынғы тіктөртбұрыш бұрыштарының координаттары.

FillRect(R);

Айтып кеткендей, программа орындайтын графиктерді бетке шығару үшін Canvas қасиеті келеді. Canvas объектісінің Pixels қасиетін пайдалана отырып, графикалық беттің кез келген нүктесін қажетті түске бояуға болады. Мысалы, нұсқауы

форм бетіндегі нүктені қызыл түске бояйды.

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

begin

with Image1.canvas do

pen.Width:=1;Pen.Color:=clblack;

brush.Color:=clcream;Rectangle(30,30,150,115);

pen.Width:=2;brush.Style:=bsclear;

Pen.Color:=clblue;ellipse(40,40,80,80);

Pen.Color:=clblack;ellipse(70,40,110,80);

Pen.Color:=clred;ellipse(100,40,140,80);

Pen.Color:=clyellow;ellipse(55,65,95,105);

Pen.Color:=clgreen;ellipse(85,65,125,105);

end;

3. 
   Функциялардың графиктері мен диаграммаларын сызу
   

Функцияның графигін сызу үшін

Синус функциясының графигі

TMediaPlayer - компоненті әртүлі мультимедиялық құрылғылардан: компакт дискілері, дыбыстық карталары және т.б. тұрады. TmediaPlayer компонентінің бірнеше батырмалары бар, олар өздеріне тиісті қызметтерін атқарады.

Windows жүйесінің бүкіл қосымшаларында өзінің дербес менюі болады. Меню қолданушылық интерфейсінің тараған түрінің бірі, ол функциональды қасиеттері бойынша біріктірілген пункттер тізімі болып келеді, олардың әрқайсысы команда немесе іштей менюді көрсетеді. Қосымшада бір басты меню және бірнеше контекстік меню болады. Негізгі меню бүкіл қосымшаны басқаруға, контекстік менюдің әрқайсысы жеке интерфейстік элементі басқаруға арналған.

5.1. Animate компоненті

Animate компоненті Win32 парағында орналасқан, ол кадрлары AVI-файлында орналасқандар үшін анимацияны шығаруға мүмкіндік береді.

Animate компонентінің белгісі

Animate компоненті формаға әдеттегідей қосылады. Компонентті формаға орналастырғаннан кейін оның қасиеттерін қою керек:

Animate компонентінің қасиеттері

Сводка парағында AVI-файлы

туралы ақпарат шығады

Просмотр анимации

программасының формасы

comonAVi қасиетінің мәндері анимацияны анықтайды

	Мән	Анимация	Процесс
	АviCopyFiles		Файлды көшіру
	AviDeleteFile		Файлды алып тастау
	aviRecycleFile		Файлды корзинаға алып тастау

5.2. MediaPlayer компоненті

MediaPlayer компонентінің белгісі System парағында орналасқан. Ол видеороликтерді, дыбысты және ды быспен байланысқан анимацияны шығаруға мүмкіндік береді.

MediaPlayer компонентінің белгісі

.

MediaPlayer компоненті

Microsoft Windows-тың дыбыстары программасының формасы

Звукозапись

программасының диалогтық терезесі

Свойства диалогтық терезес



Уровень записи диалогтық терезе

Дельфи храмының эскизі

1



2

3



4



5



6

7 ...

37

Зертханалық жұмыс №4 «Полиморфизм және көрнекілік әдістер»

Біреуі қалған екеуіне базалық класс болатындай үш класс анықталсын:

TPerson = class

FName: String; // өрістің аты

Constructor Create(AName: String);

Function Info: String; virtual;

end;

// TPerson – нан туынды

TStud = class (TPerson)

FGr: Integer; // оқу тобының нөмірі

Constructor Create(Aname: String; Gr: Integer);

Function Info: String; override;

TProf = class(TPerson)

FDep: String; // құжыраның аты

Constructor Create(AName: String; Dep: String);

Function Info: String; override;

end;

Әрбір класта Info әдісі анықталған. Базалық класта virtual директивасының көмегімен Info әдісі көрнекі болып анықталған. Әдістің көрнекі болып анықталуы еншілес класқа көрнекілік әдісті өз меншік әдісімен айырбас жасауға мүмкіндік береді. Әрбір еншілес кластың өзінің Info класы анықталған, ол аталық кластың сәйкес келетін әдісін айырбастайды (аталық кластың көрнекілік әдістерін ауыстыратын туындалған кластың әдісі, override директивасында орналастырылады).

Төменде әрбір класс үшін Info әдісінің анықталуы келтірілген.

function TPerson.Info: String;

begin

result := ' ';

result := FName + ' группа ' + IntToStr(FGr)

result := FName + ' кафедра ' + FDep;

Екі класс та бір базалық кластан туындағандықтан студенттер мен оқытушылардың тізімін былай жариялауға болады (бұл жерде мынаны еске алу қажет, объект дегеніміз - бұл нұсқағыш):

list: array[1..SZL] of TPerson;

Тізімді осылай жариялауға болады, өйткені Object Pascal аталық кластың нұсқағышына еншілес кластың нұсқағышының мәнін меншіктеуге мүмкіндік береді. Сондықтан list массивінің элементі Tstud класының және TProf класының элементтері бола алады.

Студенттер мен оқытушылардың тізімін Info әдісін массив элементтеріне қолдану арқылы шығаруға болады. Мысалы, былай:

st := ' ';

ShowMessage(st);

Бағдарламаның орындалуы барысында массивтің әрбір элементі TStud типті объектіден де, TProf типті объектіден де тұра алады. Полиморфизмнің коцепциясы объектіге объектінің типіне сай келетін әдісті қолдануды қамтамасыз етеді.

Келесі бағдарлама жоғарыда қарастырылған TPerson, TStud және TProf кластарының жариялануын қолдана отырып, студенттер мен оқытушылардың тізімін қалыптастырады және шығарады. Бағдарламаның мәтіні 2.1 листингісінде, ал қарым – қатынас терезесі сурет 2.1 келтірілген.

Сурет 2.1 «Полиморфизм» бағдарламасының қарым – қатынас терезесі

2.1 листингісі Полиморфизмнің демонстрациясы

Unit polimor_;

Interface

Uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, StdCtrls;

ТForm1 = class(TForm)

Edit1: TEdit;

Edit2: TEdit;

GroupBox1: TGroupBox;

RadioButton1: TRadioButton;

RadioButton2: TRadioButton;

Label1: TLabel;

Label2: TLabel;

Button1: TButton;

Button2: TButton;

procedure Button1Click(Sender: TObject);

procedure Button2Click(Sender: TObject);

private

( Private declarations )

public

( Public declarations )

end;

type

// базалық класс

TPerson = class

FName: String; // өрістің аты

Constructor Create(AName: String);

Function Info: String; virtual;

end;

// Студент класы

TStud = class (TPerson)

FGr: Integer; // оқу тобының нөмірі

Constructor Create(AName: String; Gr: Integer);

Function Info: String; override;

TProf = class(TPerson)

FDep: String; // құжыраның аты

Constructor Create(AName: String; Dep: String);

Function Info: String; override;

end;

const

SZL = 10; // тізімнің өлшемі

Forml: TForml

List: array[1..SZL] of TPerson; // тізім

n: Inteqer = 0 // тізімдегі адамдар саны

($R *.DFM}

FName:=AName;

inherited Create(AName); // базалық кластың конструкторын шақыру

FGr:=Gr;

end;

constructor TProf.Create(AName: string; Dep: string);

begin

inherited Create(AName); // базалық кластың конструкторын шақыру

FDep:=Dep;

end;

function TPerson.Info: string;

begin

result:=FName;

result := FName + ' группа ' + IntToStr(FGr)

result := FName + ' кафедра ' + FDep;

n:=n+1;

List[n]:=TStud.Create(Edit1.Text,StrToInt(Edit2.Text))

Edit1.Text :=' ';

Edit2.Text :=' ';

Edit1.SetFocus; // Тышқанның меңзері Фамилия өрісінде

i:integer; // индекс

st:string; // тізім

begin

for i:=1 to SZL do

if list[i] <> NIL then st:=st + list[i].info + #13;

ShowMessage(' Список ' + #13 + st);

Зертханалық жұмыс №5 "Қаситтер мен әдістер"

– процедуры: мәнді орнату (SetN2), сандарды ауыстыру (Swap);

– функциялар: басқа санға қарағанда кіші (LessThen), ақпарат (Info);

– конструктор (Create).

Листинг 2.2 «TN2» класын жүзеге асыратын бағдарламаның демонстрациясы

program Class_TN2;

{$APPTYPE CONSOLE} {Компилятор директивасы – бағдарламаның жұмыс істеу режимінің тапсырмасы.}

TN2 = class

fName: String;

fVal: integer;

fName:=aName;

fVal:=1;

end;

procedure TN2.Swap;

begin

SetVal(D2*10+D1);

Result:='Naturalnoe dvuznachnoe '+odd+

Result:= Val

end;

function TN2.GetOdd: string;

begin

if (val mod 2=1) then Result:='nechetnoe'

else Result:='chetnoe';

end;

function TN2.GetD1: byte;

begin

Result:=Val div 10;

Result:=Val mod 10;

a:= TN2.Create(' a ');

b.swap; {

a.D1:= 5; {

a.D2:= 8; {

a.Free; {

b.Free; {

Readln; {

end.

begin

SetPQ(NewP,q);

 

procedure TDrob.SetQ(NewQ: longint);

SetPQ(p,NewQ);

 

function TDrob.GetValue: real;

Result:=p/q;

 

procedure TDrob.SetValue(NewValue: real);

SetPQ(round(NewValue*10000),10000);

 – Drobs модульі қосылады:

Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls,

– екі бөлшекке тағайындалған айнымалылар сипатталынады:

Form1 : TForm1;

– пішінге келесі объектілер орналастырылады:

– үш процедура қосылады – бөлшектерді өңдеу үшін:

• 
  бірінші бөлшектің өзгеруі:
  

GroupBox1.Caption:=a.Name;

Edit1.Text:=IntToStr(a.p);

Edit2.Text:=IntToStr(a.q);

Edit3.Text:=FloatToStrF(a.Value,ffFixed,9,5);

end; 

• 
  екінші бөлшектің өзгеруі:
  

GroupBox2.Caption:=b.Name;

Edit4.Text:=IntToStr(b.p);

Edit5.Text:=IntToStr(b.q);

Edit6.Text:=FloatToStrF(b.Value,ffFixed,9,5);

end; 

• 
  екі бөлшек үшін бөлгіштің нольге айналуы:
  

– бөлшектерді басқаруға арналған көрнекілік құрауыштардың өңдеу - процедуралары қосылып жазылады:

• 
  Form1.OnCreate оқиғасының өңделуі (пішінді құру):
  

a.OnChange:=AChange; a.OnChange(a);

a.OnZero:=ZeroEvent;

b:=TDrob.Create('b');

b.OnChange:=BChange; b.OnChange(b);

b.OnZero:=ZeroEvent; 

• 
  бөлінді мен бөлгіштің терезелерінде символдық батырмалардың басылуы
  Edit1, Edit2, Edit4, Edit5 құрауыштары үшін OnKeyPress оқиғасы:
  

st:=text;

Text:=st;

• 
  бөлінді мен бөлгіштің өзгеруі
  

• 
  бөлшектің мәнінің өзгеруі ( батырмасын басқанда)
  

• 
  "Обмен" батырмасының басылуы
  

• 
  "+" батырмасын басу
  

• 
  бірінші бөлшектің "INFO" батырмасының үстінен тышқанды жылжыту
  

• 
  екінші бөлшектің "INFO" батырмасының үстінен тышқанды жылжыту
  

Зертханалық жұмыс №7 "Қарапайым Windows-қосымшасын құру"

8. 
   «Моя первая программа» атты тақырыбы бар пішіннің терезесін экранда бейнелейтін бағдарлама құрыңыздар. Қосымшаны іске қосыңыз.
   
9. 
   Бағдарлама өзгертулер енгізіңіздер. Тамғаны пайдалана отырып, терезенің тура ортасына «Hello world!» мәтінін шығарыңыздар. Қаріптің түсін, өлшемін өзгертіңіздер. Қосымшаны іске қосыңыздар.
   
10. 
    сәйкес келетін командалық батырманы басқанда «Hello world!» сөзінің үстіне «Я программирую на Delphi» сөзі шығатындай етіп бағдарламаны өзгертіңіздер. Мәтінді шығару үшін Edit құрауышын қолданыңыздар.
    

11. 
    Құрауыштар ағымды көмекші кеңес тұратындай етіп бағдарламаны толықтырыңыздар.
    

12. 
    Екі айнымалы жарияланғаннан кейін оларға қандай да бір мәндер меншіктелетіндей бағдарлама құрыңыздар. Осы мәндерді көбейтіңіздер және алынған нәтижені экранда бейнелеңіздер. Бүтін санды мәнді жолға айналдыратын функцияны қолданыңыздар.
    
13. 
    Негізгі пішіннің терезесіне Memo, Edit, Label құрауыштарын және “OK” және “Close” екі батырмасын орналастырыңыздар. Edit енгізу жолындағы мәтін “OK” батырмасына басқанда өзгеріссіз Label тамғасына және Memo көпжолды редактіріне көшетіндей бағдарлама құрыңыздар.
    

Пішін құрылғанда және оның Visible қасиетінің мәні True болғанда, келесі оқиғалар тіркелген ретімен орындалады:

1. OnCreate – пішінді бастапқы құрғанда орындалады.

2. OnShow – пішін көрінер алдында орындалады.

3. OnActivate – пішін белсенді болғанда өрбиді.

4. OnPaint – пішін экранда салынар алдында өрбиді (пішін белсенді болғанда немесе көрінетін болғанда).

14. 
    №5 – ші тапсырманың бағдарламасын - айнымалылардың мәндері енгізу жолдары арқылы енгізілетіндей етіп өзгертіңіз. Пішінге келесі әрекетке көмекші кеңес беретіндей тамғаны орналастырыңыз.
    Ұсыныс: Пішінге 4 құрауышты орналастырыңыз – Button(OK, OK, Close, Результат), 1 – Edit (айнымалылардың мәндерін енгізу үшін), 2 тамға Label - көмек кеңесті және нәтижені шығару үшін. Visible қасиетін және SetFocus әдісін қолданыңыздар.
    

3.2 Пернетақта арқылы берілген хабарламаны өңдеу

Оқиға пернетақтаның пернесі басылғанда өрбиді. Оқиғаны өңдеу типі TKeyEvent:

TKeyEvent = procedure(Sender: TObject; var Key: Word;

мұндағы Sender – активті басқару элементіне сілтеме жасайтын параметр; Key – басылған перненің коды;

TShiftState = set of (ssShift, ssAlt, ssCtrl, ssLeft, ssRight,

Shift – пернетақтаның Alt, Ctrl, Shift пернелерінің және тышқанның пернелерінің күйін қадағалайды (көптіктің типі, оның элементтері: ssShift –Shift батырмасы басылды, ssAlt – Alt батырмасы басылды, ssCtrl – Ctrl батырмасы басылды , ssLeft – тышқанның сол жақ батырмасы, ssRight – тышқанның оң жақ батырмасы, ssMiddle – тышқанның ортаңғы батырмасы, ssDouble – тышқанның батырмасымен екі рет шерту).

Символдық перне басылғанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TKeyPressEvent:

TKeyPressEvent = procedure(Sender: TObject;

Key параметрі – басылған перненің ANSI-кодын (символ) анықтайды.

Оқиға пернетақтадағы басылған пернені босатқанда өрбиді. Оқиғаны өңдеу типі TKeyEvent (жоғарыдағы OnKeyDown оқиғасын қараңыздар).

Осымен қатар TwinControl класында терезелік элемент активті болғанда немесе активті болмаған жағдайда өрбитін оқиғалар анықталған:

Терезелік элемент енгізу фокусын алғанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TNotifyEvent.

TNotifyEvent = procedure(Sender: TObject) of object;

мұндағы Sender оқиға көзі - объектісіне нұсқаудан тұрады.

property OnExit:TNotifyEvent;

Терезелік элемент енгізу фокусын жоғалтқанда өрбиді.

Егер қасиетің мәні TRUE болса, онда – қабылдайды,

Оқиға пішіндегі активті басқару элементі өзгергенде өрбиді.

Оқиға бағдарламада активті элемент өзгергенде өрбиді.

3.3 Тышқан арқылы берілген хабарламаны өңдеу

Басқару элементін тышқан арқылы таңдағанда өрбитін оқиға (тышқанның көрсеткіші басқару элементінің үстінде орналасқанда тышқанның сол жақ пернесі басылады және босатылады).

Басқару элементіне тышқанның сол жақ пернесімен екі рет шерткенде өрбитін оқиға.

Тышқанның көрсеткіші басқару элементінің үстінде тұрғанда, тышқанның пернесі басылғанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TMouseEvent:

TMouseEvent = procedure(Sender: TObject; Button: TMouseButton;

Shift: TShiftState; X,Y:Integer) of object;

мұндағы Sender – оқиға болған құрауышқа нұсқайтын параметр;

TMouseButton = (mbLeft, mbRight, mbMiddle);

Button параметірінің мәні тышқанның қай батырмасы басылғанын анықтайды (mbLeft – сол жақ, mbRidht – оң жақ , mbMiddle - ортаңғы); Shift – пернетақтаның Alt, Ctrl және Shift пернелерінің және тышқанның пернесінің күйін қадағалайды (жоғарыдағы OnKeyDown оқиғасын қараңыздар); X,Y – Sender құрауышының клиенттік аймағындағы тышқанның көрсеткішінің жергілікті координаталары (пиксельмен беріледі).

property OnMouseMove:TMouseMoveEvent;

Тышқанның көрсеткіші басқару элементінің үстінде орналасқан кезде, оны жылжытқанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TMouseMoveEvent:

TMouseMoveEvent = procedure(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X,Y:Integer) of object;

Параметлері OnMouseDown оқиғасындағы сияқты мағынаны береді.

property OnMouseUp:TMouseEvent;

Тышқанның көрсеткіші басқару элементінің үстінде орналасқан кезде, тышқанның пернесін босатқанда өрбитін оқиға. Оқиғаны өңдеу типі TMouseEvent (жоғарыдағы OnMouseDown оқиғасын қараңыздар).

StartX, StartY: Integer; {Пішіннің модульінің интерфейс бөлімінде жариялайды}

StartX := X;

StartY := Y;

end;

{ Бұл кодты пішіннің OnMouseUp оқиғасының өңдеуіші ретінде қолданыңыздар: }

procedure TForm1.FormMouseUp(Sender: TObject;
Button: TMouseButton; Shift: TShiftState; X,Y: Integer);

begin

Form1.Canvas.Rectangle(StartX, StartY, X, Y);

StatusBar1.Panels[0].Text := '';

StatusBar1.Panels[1].Text := '';

StatusBar1.Panels[2].Text := '';

StatusBar1.Panels[3].Text := '';

StatusBar1.Panels[0].Text := 'Top: ' + IntToStr(StartY);

StatusBar1.Panels[2].Text := 'Bottom: ' + IntToStr(Y);

end

else

begin

StatusBar1.Panels[0].Text := 'Top: ' + IntToStr(Y);

StatusBar1.Panels[2].Text := 'Bottom: ' + IntToStr(StartY);

end;

if X > StartX then

begin

StatusBar1.Panels[1].Text := 'Left: ' + IntToStr(StartX);

StatusBar1.Panels[3].Text := 'Right: ' + IntToStr(X);

end

else

begin

StatusBar1.Panels[1].Text := 'Left: ' + IntToStr(X);

Зертханалық жұмыс №8 “TForm объектісі”

1. 
   Жаңа жоба құрыңыздар. Пішінге тақырып беріңіздер "Лабораторная работа №8, Фамилия Имя". Жеке каталогқа жобаны сақтаңыздар.
   
2. 
   Пішіннің өлшемін 500 де 400 пиксельге және орнын экранның центрі бойынша орнатыңыз.
   
3. 
   Пішінге өзіңіздің фирмалық иконыңызды орнатыңыз. Осы иконканы қосымшаға да орналастырыңыздар. (Қосымшаны көріңіздер).
   
4. 
   Пішінге "Моя формочка" деген көмекші кеңесті орнатыңыздар. Көмекші кеңестің түсіне қошқыл жасыл түс беріңіздер. (clLime).
   
5. 
   Тышқанның көрсеткішін пішіннің үстімен жылжыту кезінде, ол өз түсін бұрыштардағы мәндерге байланысты баяу өзгерту керек: сол жақтағы жоғарғы бұрыштың түсі - қара, сол жақтағы төменгі бұрыштың түсі - көгілдір, оң жақтағы жоғарғы - қызыл, оң жақ төменгі - ақ. Ctrl-Alt-C басу арқылы осы режимді қосуға/өшіруге болады.
   
6. 
   Тышқанның екі рет шертілгенде немесе Alt-X батырмаларының комбинациясына немесе F10 батырмасына басқанда пішін жабылады (рұқсат сұрату арқылы).
   
7. 
   Бағыттары көрсетілген пернелерге басқанда пішін жылжиды (экранның шекарасында).
   
8. 
   Тышқанның оң жақ батырмасына басқанда пішін жан – жағынан 5 пиксельге кішірейеді. Тышқанның оң жақ батырмасы мен Shift пернесіне басқанда пішін жан – жағынан 5 пиксельге үлкейеді.
   

1. 
   Пішіннің өлшемі өзгергенде шертпенің дыбысы шығады, ал өлшемнің өзі экранның төменгі жағындағы минимизация терезесінде көрсетіледі.
   
2. 
   Тышқанның ортаңғы батырмасына немесе екі шеткі батырмаларына басқанда пішін тышқанның көрсеткішінің нұсқағышына байланысты центрленеді.
   

1. 
   Beep(0) процедурасы қысқа дыбыстық дабылды шақырады.
   
2. 
   RGB(r,g,b) функциясы r,g,b (от 0 до 255) параметрінің мәніне байланысты қызыл, жасыл және көк түстердің реттік нөмірін қайтарады.
   
3. 
   Application объектісі бағдарламаның маңызды қасиеттері мен әдістерін инкапсуляция жасайды Application объектісінің кейбір қасиеттері:
   

4. 
   Screen объектісі ДК экранының жұмысын жеңілдететін маңызды қасиеттер мен әдістерден тұрады. Screen объектісінің кейбір қасиеттері:
   

3.4 Басқару элементтерінің тасуын қамтамасыз ететін сипаттамалар (Drag & Drop тетігі)

Басқару элементтерін тасуға тағайындалған TControl класының негізгі сипаттамаларын қарастырайық.

TCursor = -32768..32767;

Басқару элементін тасыған уақыттағы тышқанның көрсеткішінің түрін анықтайды.

property DragMode: TDragMode;

type

TDragMode = (dmManual,dmAutomatic);

Басқару элементін тасудың режимін орнатады: егер dmAutomatic (Автоматты түрде) мәнін қабылдаса, онда басқару элементін тікелей тышқанның көмегімен тасуға болады, егер dmManual (Қолмен) мәні тағайындалса, онда тікелей тышқанның көмегімен тасу мүмкін емес.

Оқиғалар (Events):

property OnDragDrop: TDragDropEvent;

Басқару элементіне басқа тасылатын басқару элементі түсірілгенде өрбитін оқиға. Оқиғаның өңдеуіші TDragDropEvent типінен тұрады:

TDragDropEvent = procedure(Sender, Source: TObject;

мұндағы Sender тасылатын басқару элементі түсірілген объект; Source – тасылатын басқару элементі; X, Y – Source басқару элементін түсірген сәттегі тышқанның көрсеткішінің координаталары (Sender клиенттік аймағының координаталар жүйесіндегі). Оқиға шынымен Source басқару элементін Sender объектісіне түсірген кезде ғана өрбиді.

Sender басқару элементінің үстіне басқа тасылған Source басқару элементі орналастырылғанда өрбитін оқиға. Оқиғаның өңдеуіші TDragOverEvent типінен тұрады:

TDragOverEvent = procedure(Sender, Source: TObject; X,Y:Integer;

Sender, Source, X, Y параметрлері OnDragDrop оқиғасындағы сияқты мағына алады; State – тасу режимінің күйін анықтайды (dsDragEnter – тасылатын объект басқару элементіне түседі, ол арқылы оны жылжытуға болады; dsDragLeave – тасымалданатын элемент осы басқару элементін тастап кетеді; dsDragMove – тасылатын элемент басқару элементінің бойымен жылжиды); Accept – егер Sender объектісі тасымалданған элементті қабылдайтын болса, онда оқиғаның өңдеуіші True мәнін, ал кері жағдайда False мәнін беретін параметр.

Ағымды басқару элементін тасу аяқталғанда өрбитін оқиға. Оқиғаның өңдеуіші TEndDragEvent типінен тұрады:

TEndDragEvent = procedure(Sender, Target: TObject;

мұндағы Sender тасылатын басқару элементі; Target – үстінде тасылған басқару элементі орналасқан объект; X, Y – тасу аяқталған кездегі тышқанның көрсеткішінің координаталары. Оқиға кез – келген тасуды аяқтағанда және Target Sender басқару элементін қабылдағанда, қабылдамағанда өрбиді. Соңғы жағдайда тасылатын басқару элементі өз орынында қалады.

Ағымды басқару элементі тасылғанда өрбитін оқиға. Оқиғаның өңдеуіші TStartDragEvent типінен тұрады:

TStartDragEvent = procedure(Sender: TObject;

мұндағы Sender – тасылатын басқару элементі; DragObject – тасу кезінде басқару элементінің кескінін қалыптастыратын арнайы объектіге сілтемеден тұрады. Үнсіздікпен nil – ге тең болады, яғни құрауыштың өзі тасылатын болады.

Бұл оқиғалардың барлығы қорғалған, бірақ ұрпақтар класында олар жинақталған болып жарияланады, сондықтан объект инспектрінде пайда болады. Оқиғалар қажетті түрде жазатын әдістерге нұсқағыш болып табылады, талап еткен жағдайда сәйкес оқиғаны өңдеп береді. Бұл әдістің дайындамасын қалыптастыру үшін инспектор объектісінен сәйкес оқиғаны тышқанның көмегімен активтеу керек.

TControl класында сүйреу режимін іске қосатын әдіс анықталған:

procedure BeginDrag(Immediate: Boolean;
Threshold: Integer = -1);

BeginDrag әдісі бағдарламаның кодында басқару элементінің DragMode қасиетінің мәніне dmManual орнатылғанда шақырылады. Егер DragMode – dmAutomatic, онда әдіс автоматты түрде шақырылады.

Егер параметр Immediate - TRUE, онда тышқанның көрсеткіші DragCursor қасиетінде берілген түрді қабылдайды және жылжыту тез арада басталады. Егер Immediate – FALSE, онда тышқанның көрсеткішінің түрі өзгермейді, және қолданушы тышқанның көрсеткішін Threshold параметрінде көрсетілген пиксель санына жылжытқанша сүйреу басталмайды. Егер әдісті шақырғанда Threshold параметрі түсірілсе, онда BeginDrag Mouse ауқымды айнымалысының DragThreshold қасиетінің мәнін қолданады.

Immediate – қа FALSE орнататын болсақ, онда басқару элементі тасу амалын бастамай – ақ тышқанның шертуін қабылдайды.

Басқару элементін тасуды жүзеге асыратын бағдарлама жазайық. Ол үшін пішінге GroupBox тақырыбы бар панель мен Button батырмасын орналастырайық. Батырма мен оған орналасқан панельді пішіннің бойымен жылжытайық.

Батырманы жылжыту үшін оның DragMode қасиетіне dmAutomatic мәнін беру керек, ал пішін мен панель үшін OnDragDrop және OnDragOver оқиғаларының өңдеуішін жазу керек. Батырмаға OnStartDrag және OnEndDrag оқиғаларының қолданылғанын көрсету үшін батырмалардың аттарын өзгертетін оқиғалардың өңдеуішін жазу керек.

Тапсырманың шешімін келесі түрде ұйымдастыруға болады:

1. 
   Button1 қасиетінің DragMode қасиетіне dmAutomatic мәнін тағайындайық. Ол оның жылжуын тікелей тышқанның көмегімен асыруға мүмкіндік береді.
   
2. 
   Пішін тасылатын батырманы қабылдайтындай күйде болатындай шартты ұйымдастырайық. Ол үшін пішіннің OnDragOver оқиғасының өңдеуішін қалыптастырайық.
   

X, Y: Integer; State: TDragState; var Accept: Boolean);

Accept:= True; {Оқиға пішіннің жаңа орнына жылжығаннан кейін батырманың босатылуына мүмкіндік береді}

3. 
   Пішінге батырманы тасуды аяқтауда қажетті әрекетті іске асыратын OnDragDrop оқиғасының өңдеуішін құрайық:
   

WITH Source AS TButton DO {Source параметрін TButton типіне әкелу, өйткені тасылатын батырма осындай типтен тұрады}

BEGIN

Parent:= Pointer(Sender); {Батырмаға үлкен құрауыш беріледі - Parent қасиетіне Sender (басқару элементі түсірілетін құрауыш) қасиетінің мәні тағайындалады, оны алдын – ала Pointer типіндегі нұсқағышқа айналдырамыз}

Left:= X; {Басқару элементінің сол жақ жоғарғы бұрышының

Top:= Y; координаталарына басқару элементі түсірілген құрауыштың ішіндегі тышқанның көрсеткішінің жергілікті координаталары меншіктеледі

END;

end;

4. 
   Аналогиялық түрде панель үшін OnDragOver және OnDragDrop оқиға өңдеуішін құрастырайық. Олар пішін үшін құрастырылған өңдеуіштерден аттары бойынша ғана өзгеретіндіктен, құрылған әдістерді меншіктеуді қолдануға болады.
   
5. 
   Батырма үшін оны тасудың басы мен аяғының оқиғасының өңдеуішін құрастырайық (OnStartDrag және OnEndDrag оқиғалары), олар батырманың атын өзгертеді.
   

WITH Sender AS TButton DO

BEGIN

Caption:= ’Перемещается’; {Егер тасымалданатын басқару элементі TButton типін немесе TButton типінің ұрпағын иемденсе, онда батырмаға«Перемещается» деген ат беріледі}

END;

end;

6. 
   Аналогиялық түрде батырмаға OnEndDrag оқиғасының өңдеуішін құрайық:
   

WITH Sender AS TButton DO

BEGIN

Caption:= ’Не перемещается’; {Егер тасымалданатын басқару элементі TButton типін немесе TButton типінің ұрпағын иемденсе,

Бұл өңдеуіште Sender - тасыланатын басқару элементі (батырма); Target – тасылатын басқару элементі түсірілген құрауыш (пішін немесе панель).

Зертханалық жұмыс №9 "Экрандық объектілерді сүйреу"

Color:=clRed;

Accept := Source=ListBox1;

Color := clYellow;

Компиляцияны орындаңыздар және сүйреу тетігінің жұмысын тексеріңіздер.

Өздік жұмысқа тапсырма №9_1

Екі ListBox тізімінен, Edit құрауышынан, Panel құрауышынан, екі батырмадан және төрт жазбадан тұратын жоба құрыңыздар. Берілген жоба келесі функциялардың жұмысын қамтамасыз етуі керек:

• 
  жолды Edit құрауышынан екі тізімге тасымалдау;
  
• 
  жолды бірінші тізімнен екінші тізімге тасымалдау және керісінше;
  
• 
  жолды қара панельге сүйреу арқылы жою;
  
• 
  файлдағы жолды бірінші тізімде оқу;
  
• 
  екінші тізімнің жолдарын файлға сақтау.
  

Екі ListBox тізімдерінен, Edit құрауышынан және екі батырмадан тұратын жоба құрыңыздар. Ерекшеленген сөзді тасымал жасағанда орындалатын функцияларды іске асыратын бағдарлама құрыңыздар:

• 
  ListBox1  пішін: ListBox1 – дегі сөз қосарланады;
  
• 
  ListBox2  пішін: ListBox2 – дегі сөз жойылады;
  
• 
  ListBox1 ListBox2: сөздердің қарапайым тасымалдануы;
  
• 
  ListBox1  Edit1, ListBox2  Edit1: сөздердің орынмен ауысуы;
  
• 
  Edit1  ListBox1, Edit1  ListBox2: тышқанның сол жақ пернесі – тасымал, оң жағы – сөздің көшірмесі.
  
• 
  ListBox1 (ListBox2)  Button1: файлдан барлық тізімді оқу;
  
• 
  ListBox1 (ListBox2) Button2: барлық тізімді файлға сақтау.
  

3.5 Диалог терезелері. Dialogs парағындағы Delphi құрауыштары (Open Dialog, Save Dialog, Font Dialog және т.б.)

Delphi - дің диалог терезелерін жүзеге асыру ерекшелігі олардың Windows жанұясының операциялық жүйесіндегі стандартты мүмкіншіліктерді қолдануы болады. Мысалы, Delphi - дің диалог терезелері операциялық жүйеде қолданылатын тілдегі ақпараттан тұрады.

Иерархиясы:

Байқағандарыңыздай Open Dialog құрауышы файлды автоматы түрде ашуға тағайындалмаған. Ол тек қолданушының таңдаған файлының атын ғана алуға мүмкіндік береді. Файлды тікелей ашу Object Pascal тілінің стандартты процедураларының көмегімен немесе арнайы әдістермен жүзеге асырылады. Мұндай әдістер мысалы TStrings класында анықталған.

TFileName = String;

Ол таңдап алынған файлдың атынан тұрады. Ол ат диалог терезесінің Имя файла: (File Name:) жолына орналастырылады.

property Files: TStrings – ерекшеленген файлдардың аттарының тізімінен тұрады. Қасиет тек оқуға ғана тағайындалған.

property Filter: String – бір немесе бірнеше файлдық сүзгілердің сипаттамасынан тұрады. Файлдық сүзгі – арнайы символдардан тұратын файлдың атының (файлдың қалқасы) бір немесе бірнеше шаблоны. Мысалы, *.pas қалқасы қолданушыға диалог терезесінде тек қана .pas кеңейткіші бар файлдарды ғана бейнелеуге көмектеседі. Filter қасиетінде көлбеу сызықтармен бөлінген бірнеше символдар тізбегінің жұбы болуы мүмкін. Әрбір осындай жұп бір файлдық сүзгіге сай келеді және өз кезегінде көлбеу сызықпен бөлінген екі бөліктен тұрады. Бірінші бөлік берілген сүзгі үшін диалог терезесінің Тип файлов: (Files of type:) аралас жолында шығатын мәтінді береді, ал екінші бөлім сүзгінің өзінен тұрады. Сүзгі үтір мен нүкте арқылы аударылған файл қалқасын береді. Мысалы, оператордың орындалуының нәтижесінде

OpenDialog1.Filter := Delphi модульдерінің файлдары(*.pas)|*.pas|' +

'Мәтіндік құжаттар (*.txt, *.doc)|*.txt;*.doc';

диалог терезесінің Тип файлов: аралас жолы екі жолдан тұратын болады:

Delphi модульдерінің файлдары (*.pas)

және

Бірінші жолға *.pas файлдық сүзгі, ал екінші жолға *.txt; *.doc файлдық сүзгі сай келеді. Сәйкес бірінші сүзгіні таңдағанда файлды ашу диалог терезесінде .pas кеңейткіші бар файлдар ғана бейнеленеді, ал екінші сүзгіні таңдағанда - .txt немесе .doc кеңейткіші бар файлдар бейнеленеді.

Пішінді конструктірлеу кезеңінде Объект Инспектірінен осы қасиетті таңдағанда көмекші терезе ашылады, оның көмегімен көлденең бөлгіш сызықтарды жазбай – ақ сүзгінің мәтінін және сүзгінің өзін беруге болады. property FilterIndex: Integer – диалог терезесі ашылғанда үнсіздікпен сүзгінің қандай элементі көрсетілетінін анықталады. Элементтерді нөмірлеу бір санынан басталады. Әдетте сүзгінің бірінші элементі қолданылады.

property InitialDir: String – құрамы диалог терезесі ашылғанда пайда болатын қапшықты анықтайды. Егер осы қасиеттің мәні тағайындалмаса, онда ағымды қапшық немесе қолданушының диалог терезесіне соңғы рет қатынағанда ашылған қапшық ашылады.

property Title: String – диалог терезесінің тақырыбын береді.

property Options: TOpenOptions;

type

TOpenOption = (ofReadOnly, ofOverwritePrompt, ofHideReadOnly, ofNoChangeDir, ofShowHelp, ofNoValidate, ofAllowMultiSelect, ofExtensionDifferent, ofPathMustExist, ofFileMustExist, ofCreatePrompt, ofShareAware, ofNoReadOnlyReturn, ofNoTestFileCreate, ofNoNetworkButton, ofNoLongNames, ofOldStyleDialog, ofNoDereferenceLinks);

Ол диалог терезесінің сипаттамасын орнатады және мән ретінде келесі шамалардың кез – келгенін ала алады:

ofNoReadOnlyReturn – бұл параметр берілгенде Только для чтения файлын таңдағанда файлды ашуға болмайды деген хабарлама шығады,

ofAllowMultiSelect – бірден көп файлдарды ерекшелеуге мүмкіндік береді.

Файлды ашу диалог терезесін қолданғанда ерекше орынды TOpenDialog класында анықталған Execute әдісі алады.

Диалог терезесін экранға модальды режимде орналастырады. Модальды режим дегеніміз - қосымшаның орындалуы қолданушы модальды терезені жаппағанша тоқтамайды. Функция True мәнін қайтарады, егер терезе Открыть батырмасы арқылы жабылса, және False, егер Отмена батырмасы арқылы жабылса.

Диалог терезесінің көмегімен қандай да бір қапшық ашылғанда немесе жабылғанда өрбиді.

Ерекшеленген файл өзгергенде өрбиді.

Берілген сүзгі бойынша анықталған, диалог терезесінде бейнеленетін файлдардың типі өзгергенде өрбиді.

S: String;

{Диалог терезесінің файл атында таңдап алынған атты файлдық айнымалымен байланыстыру}

AssignFile(F,OpenDialog1.FileName);

Reset(F); {Файлды ашу}

Readln(F,S); {Файлдан бірінші жолды S жолдық айнымалысына есептеу }

Edit1.Text:=S; { Edit1құрауышындағы S жолын шығару}

CloseFile(F); {Файлды жабу}

END;

end;

Мысал 3.5.2 Button2 құрауышы үшін OnClick оқиға өңдеуіші ашылатын файлдың атын таңдауға арналған диалог терезесін ашады және файлдың мәтінін Memo1 құрауышына орналастырады.

procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);

var fFileName: TfileName;

begin

WITH OpenDialog1 DO

BEGIN

Filter := 'All files|*.*'+'Text files|*.txt,*.doc';

FilterIndex := 2;

IF Execute THEN

BEGIN

{Таңдап алынған файлды Memo1 құрауышында ашады}

Memo1.Lines.LoadFromFile(FileName);

fFileName := OpenDialog1.FileName;

Form1.Caption := fFileName;

Label1.Caption := ExtractFileName(fFileName);

Иерархиясы:

Save Dialog диалог терезесі Open Dialog терезесіне өте ұқсас, бірақ одан айырмашылығы ол файлды сақтауда қолданылады (сурет 3.5.2 көріңіздер).

Сақталатын файлдың атын таңдау диалог терезесі TOpenDialog класынан туындаған және оның барлық сипаттамаларына ие болатын TSaveDialog класының данасы болып табылады.

TSaveDialog класында TOpenDialog класының аналогиялық функциясы атқаратын іс - әрекетті орындайтын өзінің Execute функциясы анықталған.

Өздерінің құрылымдары және сыртқы бейнесі бойынша Save Dialog және Open Dialog диалог терезелерінің айырмашылықтары аз ғана.

Form1.Caption := SaveDialog1.FileName;

Иерархиясы:

Font Dialog құрауышы тікелей TCommonDialog класынан туындаған TFontDialog класының данасы болып табылады.

TFontDialogDevice = (fdScreen, fdPrinter, fdBoth);

Ол қандай құрылғы үшін қаріп тағайындалатынын анықтайды. Келесі мәндерді қабылдауы мүмкін:

fdScreen – экран үшін қаріп,

fdPrinter – принтер үшін қаріп,

fdBoth – экран және принтер үшін қаріп.

Үнсіздікпен қаріп экран үшін беріледі.

TFontDialogOption = (fdAnsiOnly, fdTrueTypeOnly, fdEffects, fdFixedPitchOnly, fdForceFontExist, fdNoFaceSel, fdNoOEMFonts, fdNoSimulations, fdNoSizeSel, fdNoStyleSel, fdNoVectorFonts, fdShowHelp, fdWysiwyg, fdLimitSize, fdScalableOnly, fdApplyButton);

TFontDialogOptions = set of TFontDialogOption;

Ол диалог терезесінің сипаттамаларын береді және мәні ретінде келесі шамалардың көптігін қабылдай алады:

Open Dialog және Save Dialog құрауыштарындағы сияқты қаріпті таңдау диалог терезесі Execute әдісінің көмегімен активтеледі.

TFDApplyEvent = procedure (Sender: TObject; Wnd: HWND) of object;

где Wnd – терезенің сандық идентификаторы.

Оқиға терезенің Применить (Apply) батырмасына басқанда өрбиді. Бұл батырма OnApply оқиғасының өңдеуіші бар болғанда немесе Options қасиетінде fdApplyButton параметрі берілгенде пайда болады.

S: String;

Options := Options + [fdLimitSize];

MaxFontSize := 14; {Қаріптің максимальды өлшемін береді = 14 пункт}

MinFontSize := 8; {Қаріптің минимальды өлшемін береді = 8 пункт}

Label1.Font:=Font; {Егер терезе ОК батырмасымен жабылса, онда таңдап алынған сипаттамалар , Label1құрауышының қаріпіне беріледі}

FontDialog1.Options := FontDialog1.Options + [fdApplyButton];

FontDialog1.Execute; {Қаріпті таңдау диалог терезесін активтейді}

end;

procedure TForm1.FontDialog1Apply(Sender: TObject; Wnd: HWND);

begin

IF ActiveControl IS TEdit THEN {Егер активті басқару элементі TEdit типті объект ( немесе оның ұрпақтарының бірі) болса, онда ...}

WITH ActiveControl AS TEdit DO

Font.Assign(TFontDialog(Sender).Font) {Активті басқару элементінің Font қасиетіне қаріпті таңдау диалог терезесінде таңдалған сипаттамаларды бекіту}

SelAttributes.Assign(TFontDialog(Sender).Font) {Активті басқару элементінің ерекшеленген мәтініне қаріпті таңдау диалог терезесінде таңдалған сипаттамаларды бекіту}

Beep;

Иерархиясы:

Түсті таңдау диалог терезесі TColorDialog класының данасы болып табылады. Ол Windows операциялық жүйесінде берілген стандартты түсті таңдап алуға және меншік түсті беруге мүмкіндік жасайды (сурет 3.5.4 қараңыздар).

Form1.Color := ColorDialog1.Color;

Иерархиясы:

Баспа режімін таңдау диалог терезесі TPrintDialog класының данасы болып табылады. Сол және басқа құжаттарды баспаға шығарғанда қолданылатын параметрлер қатарын беруге мүмкіндік жасайды.

Иерархиясы:

Принтердің параметрлерін таңдау диалог терезесі TPrinterSetupDialog класының данасы болып табылады. Құжаттарды баспаға шығару үшін қолданылатын принтердің параметрлер қатарын беруге мүмкіндік жасайды. Бұл параметрлер Windows операциялық жүйесінде анықталған және диалог терезесінде бейнеленген.

Иерархиясы:

Класс келесі негізгі қасиеттерден тұрады.

TFindOption = (frDown, frFindNext, frHideMatchCase, frHideWholeWord, frHideUpDown, frMatchCase, frDisableMatchCase, frDisableUpDown, frDisableWholeWord, frReplace, frReplaceAll, frWholeWord, frShowHelp);

TFindOptions = set of TFindOption;

Ол диалог терезесінің сипаттамаларын береді және мән ретінде келесі шамалардың кез – келген көптігін қабылдай алады (солардың кейбіреулері):

Оқиға іздеу үшін мәтіннің үзіндісін таңдағаннан кейін диалог терезесінің Найти далее (Find Next) батырмасын басқанда өрбиді.

FindDialog1.Position := Point(RichEdit1.Left + RichEdit1.Width,

FindDialog1.Execute; {Мәтіннің үзіндісін іздеу диалог терезесін активтейді}

FoundAt: LongInt;

StartPos, ToEnd: Integer;

begin

WITH RichEdit1 DO

BEGIN

IF SelLength <> 0 THEN {Мәтіннің ерекшеленген бөлігінің ұзындығы нольге тең болмаса, онда…}

{Іздеу ағымды таңдаудан кейін басталады, егр ол бар болса}

StartPos := SelStart + SelLength;

{SelStart –мәтіннің ерекшеленген бөлігінің мәтіннің басынан бастағанда бірінші символын анықтайды (символдарды нөмірлеу 0 – ден басталады 0). Егер мәтін ерешеленбеген болса, онда алдында мәтіндік нұсқағыш орналасқан символға нұсқалынады}

ELSE

StartPos := 0; {Басқаша, іздеу мәтіннің басынан басталады}

ToEnd := Length(Text) - StartPos;

FoundAt := FindText(FindDialog1.FindText, StartPos, ToEnd,
[stMatchCase]);

{FindText –мәтіннен диалог терезесінде берілген жолды іздейді және сәтті іздеуде оның бірінші символының индексін қайтарады. StartPos – іздеудің басы; ToEnd – жолдың ұзындығы, [stMatchCase] – іздеу кезінде жолдық және бас әріптердің айырмашылықтары ескерілетінін айтады}

SetFocus;

SelStart := FoundAt;

SelLength := Length(FindDialog1.FindText);

Иерархиясы:

Бұл класта қосымша ReplaceText қасиеті анықталған.

Бұл класта тағы OnReplace оқиғасы анықталған.

Оқиға диалог терезесінің Заменить (Replace) немесе Заменить все (Replace All) батырмалары басылғанда өрбиді.

SelPos: Integer;

SelPos := Pos(FindText, Memo1.Lines.Text);

Memo1.SelStart := SelPos - 1;

Memo1.SelLength := Length(FindText);

Memo1.SelText := ReplaceText; {Таңдап алынған мәтінді ReplaceText – ке ауыстыру}

MessageDlg(Concat('Could not find "', FindText, '" in Memo1.'),

Иерархиясы:

Графикалық файлды ашу диалог терезесі TOpenDialog класынан туындаған және оның барлық сипаттамаларына ие болатын TOpenPictureDialog класының данасы болып табылады.

Ол графикалық кескіні бар файлды таңдауға тағайындалған. Диалог терезесіне қарау терезесі қосылған, онда сол сәтте ерекшеленген графикалық файл бейнеленеді.

property Filter: String – Windows стандартты графикалық файлдары үшін сүзгілер жиынынан тұрады.

Мысал 3.5.9 Button1 құрауышы үшін OnClick оқиға өңдеуіші ашылатын графикалық файлдың атын таңдауға арналған диалог терезесін ашады және оны Image1 құрауышына орналастырады.

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

begin

IF OpenPictureDialog1.Execute THEN

Image1.Picture.LoadFromFile(OpenPictureDialog1.FileName);

Иерархиясы:

Графикалық файлды сақтау диалог терезесі тікелей TSavePictureDialog класының туындамасы және оның барлық сипаттамаларына ие болатын TSavePictureDialog класының данасы болып табылады.

Ол графикалық кескінді файлға сақтауға арналған.

Мысал 3.5.10 Button2 батырмасына шерткенде сақталатын графикалық файлдың атын таңдауға арналған диалог терезесі ашылады және Image1 құрауышындағы кескін осы файлға жазылады.

procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);

Image1.Picture.SaveToFile(SavePictureDialog1.FileName);

Зертханалық жұмыс №10 «Мәтіндік редактор»

Align = alTop;

Caption = ’’;

Қадам 3. Пішіге Memo1 құрауышын орналастырыңыздар және оны қасиеттерін беріңіздер

Align = alClient;

Lines = ’’;

WordWrap = TRUE;

ScrolBars = ssBoth;

HideSelection = False; (фокус басқа құрауышқа өткенде ерекшеленген мәтіннің ерекшеленуі өшпейді).

DefaultExt = TXT;

Filter = ’Текстовые файлы | *.txt’ + ’Все файлы | *.*’;

Title = ’Открытие текстового файла’;

Options (TRUE – ні орнату)

ofHideReadOnly - диалог терезесінен “Открыть только для чтения” қосқышы жойылады ”;

ofFileMustExist - егер жоқ файл таңдап алынатын болса, онда қате туралы хабарлама генерацияланады;

ofNoReadOnlyReturn - егер ReadOnly типті файл таңдап алынса, онда қате туралы хабарлама шығады.

DefaultExt = TXT;

Filter = ’Текстовые файлы | *.txt’ + ’Все файлы | *.*’;

Title = ’Сохранение текстового файла’;

Options (установить в TRUE)

ofHideReadOnly

ofNoReadOnlyReturn

ofOverwritePrompt - бар файл таңдап алынған кезде қате туралы хабарлама генерацияланады.

Memo1.Lines.LoadFromFile(FileName);

Caption:='TextEditor - '+ExtractFileName(FileName);

SaveDialog1.FileName:=FileName;

FileName:='';

end;

Қадам 7. Панелге &Save атпен батырманы орналастырыңыздар және OnClick оқиғасының өңдеуішін жазыңыздар:

Memo1.Lines.SaveToFile(SaveDialog1.FileName);

Memo1.Lines.SaveToFile(FileName);

Caption:='TextEditor - '+ExtractFileName(FileName);

end;

Қадам 9. Панелге E&xit атпен батырманы орналастырыңыздар және OnClick оқиғасының өңдеуішін жазыңыздар:

Close;

Memo1.Font := FontDialog1.Font;

PrinterSetupDialog1.Execute;

k : Integer;

AssignPrn(FileOut);

Rewrite(FileOut);

Printer.Canvas.Font:=Memo1.Font;

Writeln(FileOut,Memo1.Lines[k]);

CloseFile(FileOut)

end;

end;

Принтермен жұмыс істеу процедурасы Printers модулінде орналасқан. Оның атын Unit1 модулінің interface бөлімінің uses тізімінде белгілеңіздер.

FindDialog1.Execute;

ReplaceDialog1.Execute;

frHideMachCase - “С учетом регистра” қосқышын тығып қояды,

frHideWholeWord - “Только слово целиком” қосқышын тығып қояды,

frHideUpDown - іздеу бағытын таңдау батырмаларын тығып қояды.

Y:=Memo1.Perform(EM_LINEFROMCHAR, Memo1.SelStart, 0);

X:=Memo1.Perform(EM_LINEINDEX, Y, 0);

Y:=Y+1;

Memo1.Perform(EM_UNDO, 0, 0);

Әрекетті болдырмау мүмкіндігін тексеру үшін функцияның мәнін нөлмен салытыруға болады:

Memo1.Perform(EM_CANUNDO, 0, 0);

3.6 Delphi - дің кескінді құруға тағайындалған кластары мен құрауыштары. Timer – таймер құрауышы

TNotifyEvent = procedure (Sender: TObject) of object;

Сәйкес келетін сурет салу құралы бар графикалық құрауыштың сипаттамалары өзгергенде өрбитін оқиға. Бұл оқиға графикалық құрауыштың кескінін өзіне жаңадан енгізілген қасиеттерге байланысты қайта салуға дабыл береді. TGraphicsObject класының ұрпақ класы болып табылатын келесі құрауыштарда – қаріп, қарындаш және қыл қаламда бұл қасиеттер бар. Нақты сурет салу құралдары әртүрлі сипаттамалардан тұратындықтан, қарастырылып отырған кластың басқа жалпы сипаттамасы жоқ, ал нақты сурет салу ерекшеліктері олардың өздерінде бейнеленген.

Delрhi – де арнайы графикалық бейнелерді салуға тағайындалған құрауыштар бар:

Image - дайын графикалық файлдарды бейнелеу үшін қолданылатын ыңғайлы құралды көрсетеді.

Shape - пішінде қарапайым геометриялық фигураларды – квадрат, дөңгелек, эллипс және т.б. салу үшін қолданылады.

PaintBox - бағдарламаның орындалуы барысында өзінің канвасы Canvas – та қарапайым суреттерді құруға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар біз осы тарауда нақты уақыт интервалын есептеуге тағайындалған Timer құрауышын қарастырамыз. Ол графикалық кескіндерді құруға тағайындалмаған және көмекші құрауыш болып табылады. Бізде ол графикалық құрауыштардан тұратын қосымшаны құрған кезде қолданылады.

Класс TFont – графикалық құрауыштың мәтіні бейнеленетін қаріптің сипаттамасын береді. Осы кластық типті иемденетін қасиеттер қандай да бір мәтіннен тұратын кез – келген құрауышта болады. TFont класындағы қаріптің сипаттамалары келесі қасиеттердің көмегімен беріледі:

TFontCharset = 0..255;

Кейбір тұрақтылар Charset қасиетінің мәндері ретінде қолданылуы мүмкін:

ANSI-коды үшін (кәдімгі қолданылатын) қасиеттің мәні нөлге тең

(ANSI_CHARSET тұрақтысы).

Орыс тіліндегі бағдарламалар үшін қасиеттің мәні 1-ге тең (DEFAULT_CHARSET константасы – үнсізідкпен беріледі. Қаріп тек аты Name және өлшемі Size арқылы беріледі. Егер сипатталып отырған қаріпке жүйеде қатынас жоқ болса, онда Windows оны басқа қаріппен ауыстырады) және 204 (RUSSIAN_CHARSET константасы –кириллица символдары).

255 мәні (OEM_CHARSET тұрақтысы – символдар тобы операциялық жүйенің кодтық кестесі арқылы анықталады) MS-DOS - тың мәтінін бейнелеуге қолданылады.

property Color: TColor – символдар түсін аықтайды.

property Height: Integer – қаріптің биіктігін пиксельмен анықтайды.

property Name: TFontName; – қаріптің атын береді. Қасиеттің типі – 32 символға дейінгі жол.

type

TFontName = type string;

(1 пункт = 1/72 дюйм).

Ол қаріптің типін береді және мән ретінде келесі көптіктің шамаларын қабылдайды:

fsBold – жартылай қою,

fsItalic – курсив,

fsUnderline – асты сызылған,

fsStriceOut – ортасы сызылған.

Styles := [];

Styles := Styles + [fsBold, fsItalic];

Memo1.Font.Style := Styles;

Memo1.Font.Style := [];

Memo1.Font.Style := Memo1.Font.Style+[fsBold, fsItalic]

end;

Delphi – дегі мәтіндер тек көлденеңінен жазылады.

TPen класы.

TPen класы – қарындаштың сипаттамаларын береді, оның көмегімен әртүрлі сызықты немесе жиектемелі бейнелер салынады.

Осы кластың негізгі қасиеттеріне келесілерді жатқызуға болады:

TPenMode = (pmBlack, pmWhite, pmNop, pmNot, pmCopy, pmNotCopy, pmMergePenNot, pmMaskPenNot, pmMergeNotPen, pmMaskNotPen, pmMerge, pmNotMerge, pmMask, pmNotMask, pmXor, pmNotXor);

Ол қарындаш арқылы салынатын сызықтың стильін анықтайды. Келесі мәндерді қабылдай алады:

pmBlack - әрқашан қара сызық бейнеленеді;

pmWhite - әрқашан ақ сызық бейнеленеді;

pmNop - түссіз сызық;

pmNot - экранның түсіне терістік болып табылатын түс;

pmCopy - Color қасиетінің мәні арқылы анықталады;

pmNotCopy - Color қасиетінде берілетін түске терістік болып табылатын түс;

және т.б.

Үнсіздік бойынша сызықтың түсі Color қасиеті арқылы анықталады.

property Style: TPenStyle – TPenStyle типті қасиет:

type

TPenStyle = (psSolid, psDash, psDot, psDashDot, psDashDotDot, psClear, psInsideFrame);

Ол қарындаш арқылы салынатын сызықтың түсін анықтайды. Келесі мәндерді қабылдауы мүмкін:

psSolid - тегіс сызық (мәні үнсіздік бойынша);

psDashe - үзік сызықты сызық;

psDot - пунктирная линия;

psDashDot - үзік сызықты пунктирлі сызық;

psDashDotDot - екі пунктирлі үзік пунктирлі сызық;

psClear - невидимая линия;

psInsideFrame - тұйық жақтаудың ішіндегі сызық.

Bitmap: TBitmap;

Bitmap := TBitmap.Create;

Bitmap.LoadFromFile('MyBitmap.png');

Form1.Canvas.Brush.Bitmap := Bitmap;

Form1.Canvas.FillRect(Rect(0,0,100,100));

Form1.Canvas.Brush.Bitmap := nil;

Bitmap.Free;

end;

end;

property Color: TColor – қыл қаламның түсін анықтайды. Үнсіздікпен берілетін түс ақ түс болып табылады.

property Style: TBrushStyle –TBrushStyle типті қасиет:

type

TBrushStyle = (bsSolid, bsClear, bsHorizontal, bsVertical, bsFDiagonal, bsBDiagonal, bsCross, bsDiagCross);

Ол қыл қаламның орнаментін анықтайды. Келесі мәндерді қабылдауы мүмкін:

bsSolid - тегіс бояу;

bsClear - бояудың жоқтығы;

bsHorizontal - горизонталь сызықтар;

bsVertical - вертикаль сызықтар;

bsFDiagonal - сол жақ диагональды сызықтар;

bsBDiagonal - оң жақ диагональды сызықтар;

bsCross - шақпақ;

bsDiagCross - қисық шақпақ.

TCanvas класы.

TCanvas класы – Canvas объектісін анықтайды, ол сурет салуға қолданылатын құрауыштың бетін көрсетеді және олардың көмегімен сурет салуға болатын құрал – саймандарды береді: қаріп (TFont класы), қарындаш (TPen класы) және қыл қалам (TBrush класы). TCanvas кластық типтің объектілері құрауыш болып табылмайды және әртүрлі басқару элементтерінің қасиеттері ретінде қолданылады, мысалы пішін. Canvas: TCanvas қасиеті бар кез – келген құрауышқа сурет салуға болады.

Канва жеке нүкте - пиксельдерден тұрады. Әрбір пиксель горизонталь және вертикаль координаталардан тұрады. Координаталар басы яғни (0,0) координатасы бар нүкте канваның сол жақ жоғарғы бұрышында орналасады. Горизонталь осьі солдан оңға қарай бағытталған, ал вертикаль жоғарыдан төмен қарай. Канваның өлшемі құрауыштың ерекшеліктері мен өлшеміне байланысты. Мысалы, Image құрауышы үшін канваның өлшемі Height және Width, ал пішін үшін ClientHeight және ClientWidth қасиеттері арқылы анықталады.

Канвада көрінбейтін меңзер бар, ол қарындаштың ағымды жағдайын анықтайды. Ереже бойынша графикалық суреттерді салу – сызық, шеңбер, тіктөртбұрыш және т.б. – осы меңзердің ағымды жағдайынан басталады. Сурет салу үрдісінде меңзердің жағдайы өзгереді. TCanvas класында меңзерді берілген жағдайына орналастыратын әдістер анықталған.

TCanvas класының негізгі қасиеттерін қарастырайық:

property Brush: TBrush – канваның қыл қаламын орнатады.

property Font: TFont – канваның қаріпін орнатады.

property Pen: TPen – канваның қарындашын орнатады.

property PenPos: TPoint – графикалық меңзердің ағымды орналасу жағдайын анықтайды.

Мысал 3.6.3 Келесі бағдарламалық код Label1 құрауышына пішінде көрінбейтін меңзер тұрған жағдайдан бастап мәтінді шығарады және жаңа мәтінді координатасы(50,50) нүктеден бастап шығарады.

begin