Жоспар:
1.Инфекцияның түрлері
2.Инфекцияның таралу жолдары
3.Негізгі эпедемиялық түсінік
Адам ағзасымен микробтар арасындағы қарым-қатынастар, биологялық заңдылықтарға сәйкес симбоз (грек Symbiosis-ортақ тұрушы) деп атайды.
Инфекция дегеніміз-микроорганизмдердің микроорганизмдер ағзасына еніп көбеюі, соның нәтижесінде инфекциялық кезеңінің басталуын айтады. Ол қарым-қатынасы екеуара ыңғайлас қарым-қатынас «мутуализм» бір-біріне кедергі келтірмейтін қатынас «комменсализм», бөгде ағза басқа организм арқылы қоректеніп зиянын тигізуді «паразитизм» деп аталады.
Медициналық микробиология үшін «паразитизм» ең қауіптісі. Себебі:осы паразитизм арқасында инфекциялық аурулар кеңінен таралған.
Паразитизм (грек. Parasites-арамтамақ) ағза бөгде ағзаның денесінде тіршілік етіп оған зиянын тигізеді. Паразиттерге-вирустар, приондар, бактериялар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар, құрттар-гельминті.
Адамда және жануарларда ауру туғызатын микроорганизмдер (грек. Ppathos-қайғы, қасірет, genos-туылу) ал олардыңауру туғызуы-патагендік деп аталады. Адамға қауіпті 2500 инфекциялық аурулар түрлері белгілі.
Инфекциялық сөзі лат. «infectio» -жұғу, жұқтыру деген мағынаны білдіреді. Қазіргі кезде адам организмдерімен потагенді микробтар арасындағы қарым-қатынасты 3түрлі терминдермен қарастырады:инфекция, инфекциялық процесс, инфекциялық ауру.
Инфекция термині эволюциялық процесс кезінде адам ағзасы-микроорганизм және қоздырушы микроорганизм арасындағы биологиялық қарым-қатынасты атайды.
Инфекциялық процесс термині микроорганизмдегі потагенді микробтарға қойылатын қарсы әрекетін білдіреді.
Инфекциялық ауру-инфекциялық процестің клиникалық өзгешелігі, әр түрлі симптомдар және признактармен көрінеді.
Инфекциялық аурулардың таралуы:
Инкубациялық кезең –ауруды жұқтырғаннан бастап клиникалық белгілерінің шығуына дейінгі уақыт.
Продромальдік кезең-ең алғашқы клиникалық белгілердің көрінуі. Аурудың асқынған кезеңі-аурудың кезеңі.
Реконвалесценттік кезең-симптомдардың жойылып, аурудың жазылу кезеңі.
Бактерия тасушы-ағзадағы патогенді микробтар ауаға, айналаға тарап, бірақ организм клеткасын зақымдайды. Тасымалдаушының қауіпті кезеңі-ауру организмде 3ай сақталса хронический-ұзақ уақытқа созылады.
Инфекциялық аурудың жұғуы-ауру адамнан қоздырғыштар сау адамға жұғуы. Ауру тез шалдыққыш ағзада инфекциялық аурулар жұғушы қасиетін көбейтеді.
Инфекциялық аурулардың таралу деңгейін 5топқа бөледі:
1.Ең жиі таралған аурулар (1 000 000 халыққа 1 000 оқиға)-тұмау, ОРВИ
2.Кең таралғандар (1 000 000 халыққа 100 оқиға)-вирустік гипотит А, жедел ішек инфекциялар, қызылша, қарамық т.б.
3.Жиі кездесетіндер (1 000 000 халыққа 10 оқиға)-көк жөтел, вирустік гипотит В.
4.Сирек кездесетіндер (1 000 000 халыққа 1-10 оқиға)-бруцеллез.
5.Өте сирек кездесетіндер (1 00 000 адамға 1 оқиға)-дифтерия, құтыру, сібір жарасы т.б.
МИКРООРГАНИЗМДЕРДІҢ ИНФЕКЦИЯЛЫҚ ПРОЦЕССТЕГІ РӨЛІ.
Инфекцияның дамуында 3түрлі факторлар өзара әрекеттеседі: патогендік микроорганизмдер, ауруға шалдыққыш микроорганизм және сыртқы орта, өзара әрекеттесуі болады. Ауруды туғызу үшін микроорганизмдер патогендік және вируленттік қасиетті оларды ауру қоздырушы ретінде көрсетеді.
Патогендік-эволюциялық әрекетін арқасында микроорганизмдердің генитекалық белгілері арқылы ауру туғызатын айтады. Патогендік микроорганизмде микроорганизм тіршілік ету үшін көптеген генитикалық ферменттермен структуралармен айқындалады. Газды гангрена қоздырғышы адам ішегінде тіршілік етеді, жарақаттанған, әсіресе язвалық жарақатқа түссе өлімге алып келеді. Патогендік тек кейбір микроорганизм мен адам ағзасы арасында немесе микроорганизм және белгілі бір иесі арасында болады.
Вируленттік-микроорганизмдер патогенді өзінің негізгі иесінде мөлшері. Вируленттік жеке микроорганизм ішіндегі ауыспалы штамы. Әр түрлі аурулар туғызу қасиеттілігі бар. Патогендік және вируленттік микроорганизмдері сыртқы ортаға тіршілік ету барысында улы токсиндер, ферменттер бөледі, клетканың мембраналық қабығын бұзып, ұлпаларға өтіп, клетканың структурасын бұзады.
Патогенді микробтар вируленттігі ауытқып отырады. Ағзадан бөлініп алған вирулентті микроб, жасанды ортада лабараторияда өсіргендігіне қарағанда қауіпті.
Инфекциялық процесс әр түрлі клиникалық түрде отеді. Оларды арнайы терминдермен атайды.
Сепсис-инфекцияның генералдық формасы. Қоздырғыштардың қанда көбейіп иммунитетті төмендетеді.
Инфекциялық аурулардың патогенез кезеңі бактериемия және вирусемия деп аталады. Олардың сепсистен айырмашылығы қанның тікелей ішінде көбеймей, қан тек басқа органдарға жеткізушісі болып табылады. Микроорганизмдердің бір түрмен тудырған инфекциялық ауру-аралас инфекция деп аталады. Аралас инфекция екі еселенген инфекция ерекшеленеді, ал алғашқы инфекция басқа бөлек инфекцияның келіп қосылуын айтады.
Реинфекция-алғашқы қоздырғышты қайта жұқтыру. Ауру сауыққанға дейін қайталанса суперинфекция деп аталады.
Органотропностік-көптеген микроорганизмдерге тән инфекциялық ауру қоздырғыштарына ішек микробтары тек белгілі бөлікті зақымдайды.
|
