1. Жарыс Оқушыларды екі топқа бөліңіз және тақтаны екі бөлікке бөліңіз. Тақтаның бір жағына а-м, ал екінші жағына н-я әріптерін жазыңыз. Әр топтын оқушылары кезекпен мемлекеттердің атын жазып, борды келесі оқушыға тез беруі керек

Оқушыларды екі топқа бөліңіз және тақтаны екі бөлікке бөліңіз.Тақтаның бір жағына А-М, ал екінші жағына Н-Я әріптерін жазыңыз. Әр топтын оқушылары кезекпен мемлекеттердің атын жазып, борды келесі оқушыға тез беруі керек. Тізбе толық толтырылғанша, не жауап нұсқалары болмай қалғанға дейін жарыс жалғаса береді. Мемлекет атауларының жазылуын тексеріп, қателер болса жөндеңіз. Оқушылар бұрын кездеспеген атауларды дәптерлеріне көшіріп жазады.

Оқушыларды жұппен қойылады. Әр жұп өздеріне ортақ (біріктіре алатын )қасиеті бар сөйлем тауып жазуы тиіс. Мысалы; (Мен ұлмын. Мен 16 жастамын. Мен қазақпын. Мен оқушымын),не Менің... (Менің анам мұғалима. Менің сөмкем қара.Менің ағам бар.Менің бөлмем таза. Менің досым мейірімді.) Бұл әлсіз оқушыны күшті оқушы оқыту жолы болып табылады. Оқушыларға минут уақыт берүге болады. Кейін тең топтарға төрттен оқушылар қойылада.Бүл жолы БІЗ /БӘРІМІЗ есімдіктерін(көпше түрде)қолданулары тиіс. Соңында қателері түзеледі.

Оқушылар екі сұрақ жазады, «білемін/ білү» етістігін қолданып басқалар да сүрақ қоя алатындай жағдай туғызу керек.Оқушылар бір-бірін көріп отыратындай (дөңгелек,қарама-қарсы) болу керек. Бір оқушы екінші оқушынын есімін айтып, оған сұрақ қоядыда допты лақтырады.Екінші оқушы жауап береді және өзінің сұрағын келесі оқушыға қояды, допты соған лақтырады. Барлық оқушының қатысқанын қадағалау керек.

Дәптерлерін жауып,тапсырма жеке параққа орындалады.От басы мүшелері атауының әріптерін ретсіз беріп,олар тез тауып жазуы тиіс.Мысалы: паа(апа)әек (әке) сақаынрд(қарындас) тағы басқалар. Еш жерден көшіруге, қарауға мүмкіндік берілмегені жөн

Сабақ алдында ең кең таратылған ойын ол журнал.Оқушыларға дәл сол мерзімде болып жатқан оқиға туралы жазбаша тапсырма беріледі.Журнал қызықты әрі тартымды болу үшін уақыт шектеліп,жазылған материалдың мазмұны мен көлемі де есепке алынуы шарт.

Оқушылар белсенділік айқындау ұшін жағдай жасаңыз. Сабақты оқышылар тез арада анықтайалмайтын затты сүреттеүмен бастаңыз. Өздеріңіздің жергілікті әмбебап дүкенінен арзандатып сататылатын затты, не біреудің ескі немесе керексіз пәндері н, мысалы сантехника заттарын уақытшаға сұрап алыңыз. Студенттерді өтініш жаса-, баста- сабақ, нысанды сонша егжей-тегжей суреттей, неғұрлым сол мүмкін, қарамастан және алып бер- айтылмыш нысанның әлеуетті игерушілігінің жорамалын. Кейін ана сияқты оқы- өзінің жорамалдарын алқындырады, көргіз- және қарамастан

Сабақ сөз таптарын қайталаумен басталады. Мәтіннің абзацын оқулықтан көшіріп ,немесе туындыдан алып оқушыларға сынып сабағынын алдында беріледі. Сабақ басталысымен оқушыларға түрлі сөз таптарынын астын сызутапсырмасы беріледі. Мысалы бір топқа тек зат есәмдерін табу, ал келесі топтарға етістіктерді ,не сын есімдеді т.б.табу керек.Уақыт бітісімен дұрыс жауаптар беріледі. Оқушылар жұмыстарын тексеріп, жауаптарын толықтайды.

Оқушылар екі топқа бөлінеді, сынып үлкен болса жүпты сан топтарына бөлінеді. Бір топ қаланың атын айтады, келесі топ сол қала бар мемлекеттін атын айтады, ал бірінші топ сол мемлекет адамдарының ұлтын айтады. Егер жауап қате айтылса, не жоқ болса , сол топ бір үпай ұтылады. Келесі кезекті екінші топ қаланың атынан бастайды.Мүмкіншік болса, екі топ болғаны қолайлы.Қателерді түзеп, оқушылардың жұмысын тиімді қадағалауға оңай.

Әр оқушы өзінің телефондық нөмірін екі парақ қағазға жазады.лады. Бір парақ өзінде қалады,екіншісін Сіз жинап алып басқаларға таратасыз.(Өзінің номерін өзіне беріп қоймаңыз) . Оқушылар қолдарындағы кімнің телефон нөмірі екенін келесі сүрақты қойып табады:Сенің телефон номерің .....осындай ма? Оған : Ия, солай. не Жоқ, менің телефон номерім...осындай деп жауап беріледі.Егер оқушы сол номер кімдікі екенін білсе, ол:- Жоқ, бұл Жасланның телефон номері. деп жауап береді.

Оқушылар екі топқа бөлінеді.Бірінші екі оқушыға өткен сабақта алған сөз тіркесін оқыңыз. Мысалы күшейтпелі райдын жалғауларымен ол биігірек, қалам ұзынырақ... Жалғауды бірінші болып дұрыс қойған оқушы бір ұпай жеңіп алады. Келесі екі оқушы екі топтан басқа тапсырманы орындайды. Көп ұпай жинаған топ жеңеді.

Оқушылар бірдеме істеуге рұқсат сұрап бір сұрақ жазады. Оқушыларды 5-6 дан топтарға бөліңіз.Кезекпен әр оқушы өзінің сұрағын топтастарынан ыммен сұрайды, өйткені оның тамағы ауырып дауысынан айырылды. Топ жауапты тапқанда келесі оқушы сұрағын ыммен көрсетеді. Сұрақ грамматикалық түрде қазақша дұрыс болуын бақылаңыз.Соңында ең қызық сұрақтар барлық сыныптың алдында көрсетіледі. Мысалы: Мен шөлдеп тұрмын,су беріңдерші деп оқушы ыммен көрсетеді.

Тақтаға төмендегі көрсетілгендей хат жазып қойыңыз:

Құрметті (1) ____________________,

Біз (2) ____________келдік. Бұл /

(3) _____________ қала және ауа райы

(4) _____________. Бүгін азанда біз

(5) _____________ барып (6) ______________ .

Ертең біз (7) ______________барамыз.

Сәлеммен -----------------

Оқушылар алты топқа бөлініп,1-6 номерлерленеді.Әр топ өз номеріне сәйкес сөз жазады(Алтыншы топқа сөздері іс-әрекетті білдірү керегін айтыңыз).Бір оқушы топтардың сөздерін хатқа жазады. Дүрегей хабар болып шығады. Мысалы: Біз Астанаға келдік.Бұл кішкене қала және ауа райы ыстық. Бүгін азанда біз Қызыл аланға барып балық ауладық.Ертен біз Көк-Төбеге барамыз.

Оқышыларды жұпқа бөліңіз. Оларға берілген тапсырманы орындай сала Стоп!- деп айқайлау керек екендігін ескертіңіз. Егер олордың жауаптары дұрыс болса бір ұпай жеңіп алады. Айталық: "Ш" әрпінен басталатын екі сапар шегетін көлікті атаңдар. Оқушылар жауаптары дайын болса Стоп! деп айқайлайды! Айталық : Шар, Шана. Жауаптар айтылғаннан кейін,келесі тапсырманы беріңіз: Жазғы демалысты өткізетін төрт жерді атаңдар.Лагерьге өздеріңмен алатын үш затты атаңдар.

Келесі сөздерді қағаздың жеке парақшаларына жазып қойыңыз; мекен; ауа райы ; ыстық; астам; құрғақ; таза; неғұрлым; ауаның ластануы; судың ластануы; қайрат; өсімдіктер; өсү, халық; күн көрү.жойылу қауыпы.Оқушылар жеті топта жұмыс істейді,әр топқа екі сөзден беріледі. Сөздердің мағанасын айтулары керек. Оқушылар қазақ тілі сөздігімен жұмыс жасаңандары жөн.Бәр топтар дайын болғанда оқушылар басқа топтар қүрап бір-біріне сөздерінің анықтамасын айтып сөзді табады.Тапсырманың соңында оқушылар сабақтын тақырыбы не туралы болатынын табады.Мысалы: Біздің ойымызша,қоршаған орта туралы.

Бірнеше сұрақтарды оқушылар дәптерлеріне диктант түрінде жазып,жауаптарын жазады. Айталық:Келешекте жалақың қанша болады? Адамдар болашақта өмір ұзақтығы қанша болады? Келесі 125 ұпайлы тесте қанша ұпай аласын? Неше жасыңда тұрмысқа шығасын не үйленесін?Оқушылар саны аз болса бүкіл сынаппен жұмыс жүргізіңіз,көбірек болса топтарға бөліңіз.Оқушылар біріне-бірі сұрақтарды қойып ,жауаптарын дәптерлерінде жазғандай береді.Жауптарына байланысты тұрады,ен үлкен саннан бастап ен кіші санга дейін.Яғни ен оптимист адамнан бастап ен пессимистке дейін.Соңында болашақта қай жерде оқиды,кім болады, қандай жұмыс істейді деп сұрақ қоюыңызға болады.Оқушыладың жауаттары өтірік,қалжын болуы мүмкін,бастысы сөйлеу қабілеттерін дамыту.

Әр оқушы Қазақстанның картасын салып,компастың сегіз жағын белгілесін(С, О, Ш,Б, СШ, СБ, ОШ, ОБ.) Осы аймақтардың ауа-райының нышан белгілерін қояды(тіпті сол аймақта шынайы болмайтын ауа-райының да нышан белгілерін қоя берсін).Оқушылар екінші карта салады да,жуппен жұмыс жасайды. Бір оқушы өзінің картасындағы ауа-райын диктант түрінде оқиды, екінші оқушы бос картаға диктантты нышан белгілерімен жазады.Екі диктантта жазылып болғанансоң,түп нұсқамен салыстырады.

0қушыларға бірнеше сөздері өзгерілген(қазақ тілінде мүлдем жоқ сөздер) өлен жолдарын оқитыныңызды айтыңыз.Оқушылар сол сөздердің сөз таптарларын тапсын.Олар: булялар. шотылық, шотығанды опылспен попылық. Енді өлеңді оқыңыз:Кел, булялар шотылық,шотығанды көңілге опылспен попылық.(Ы.Алтынсарин Кел,балалар оқылық)Оқушылар өзгертілген сөздерді тауып,дұрыс нұсқасымен салыстырып айтады..

Оқышыларын әрқайсысына екі-үш қағаз парақшалары керек.Олар қағаздарға елдің,қаланың,өзеннің,таудың, не қаланың бір жерлерін жазады.Жазылғансоң, қағаздарды жинап алыңыз.Тақтаға үстінде/ішінде/жанында деген сөздерді жазып қойыңыз. Енді оқушыларды 4-5 баладан топтарға бөліңіз. Әр топ үш сөздің біреуін таңдайды. Бір парақшаны алып жазылған сөздерді оқыңыз. Топтар өздері таңдаған сөзбен және сіз оқыған сөздерді қосып сөйлем қүрау керек.Айталық:Алматы Алатаудың жанында. Байтерек Астананың ішінде. Ертіс өзенінің үстінде көп кемелер бар. Егер басқа топтар сөйлем грамматикалық түрінде қате, не факт бойынша қатедеп ойласа, сөйлемді өзгертеді.

Оқушыларға бірнеше сөйлем оқып жаздырыңыз, бірақ сол сөйлемдердің соңғы сөздерін олар өздеріне сәйкес келетін сөздермен ауыстырып толтырсын.Әр сөйлемнен кейін тоқтап, балаларға ойланып жазатындай уақыт беріңіз.

Оқушылар жауаптарын топтарында салыстырады. Сонан кейін сіздің сөйлеміңізді болжап табуға тырысады. Ең соңында өз сөйлемдеріңізді толық оқыңыз

Қазақстанның бес басты көрікті орындарларын айқындаңыздар. Олар қала, жағалаудағы курорттар, таудың курорттары, және т.д. болу мүмкін. Енді сыныпты бес топқа бөліп әрқайсысына бес жердің біреуән беріңіз. Оқушылар өздеріне берілген жер демалысты өте жақсы өткізетін жердеп шағын баяндама не жарнама жасайды. Әр топ сынып алдында жазған баяндама не жарнамаларын қорғайды.Сынып оқушылары дауыс беріп ең тартымды жерді таңдайды.

Оқушылар спорт тақырыбына байланысты бір-бір сұрақ жазады.Айталық: Сен Олимпиада ойындарын қарағанды жақсы көресінбе? Сен топта ойнайсынба? Мектептегі спорт жарыстарына қатысасынба? Велосипед жиі тебесінбе? Пияз шығыршығында оқушылар ішкі және тысқы шығыршықта бетпе бет қарап тұрады. Оқушылар бір-бірінің сұрақтарына жауап береді. Содан кейін ішкі шығыршыдағы балалар бір орынға жылжиды.Жилжи отыра бір-бірінің сұрақтарына жауап береді.Оқушылар өздерінің алғашқы орындарына келгендерінде процесс аяқталады.

Бұл жаттығуға үлкен, алыстан көрілетіндей әріптермен жазылған екі карточкалар жинағы қажет. Бір жинаққа тоғыз өткен шақта түрған етістіктер, екінші жинақта соларға сәйкес өткен шақта түрған есімшілер жазылады.Мысалы:көрді,берді,алды,істеді,білді,ұмытты,ішті,жеді,басталды; көрген,берген,алған,істеген,білген,ұмытқан,ішкен,жеген,басталған. Тақтаға үш сөзден үш тізбек жасап екі бөлек жинақтарды, сөздерін жасырып, орналастырыңдар (етістіктерді оң жағына,есғмшелерді сол жағына).Оқушылар екі топта жұмыс жасайы. Бірінші топ бір сөзді бірінші терімнен алады, енді бір сөзді екінші терімнен алады (айталық: 2 қатардың бірінші сөзі және 2 қатардың үшінші сөзі) .Карточкаларды бәр оқушылар оқиалатындй көрсетіңіз.Егер екі сөзде бір етістіктен алынған болса, карточкаларды сол топ алады, ал егер олай болмаса картоскаларды орынына теріс жағымен жапсырып қойыңыз. Оның себебі, оқушылар сөздерді естерене сақтап, келесі жолы дұрыс табады.Бәр тоғыз жұп табылғанда кім жеңгенін карточкалар санымен айқындаңыз және кей оқушылардан етістіктердің формаларын жатқа сұраңыз.

Оқышылар 2 минутта әр түрлі қимыл жасап жатқан адамдардың сүретін салады.Жете салынған сұрет болмасын, жай әлеміш сызықтар арқылы салса болады. 2 минуттан кейіноқушыларды жұппен бөліңіз,бір-біріне сүреттерін көрсетпесін. Бірінші оқушы қағаздың таза парақшасын алады және екінші оқушының суретін сипаттама арқылы салады.Сонан кейін оқушылар рөлдермен ауысады.Аяғында бір-біріне сүреттерін көрсетіп, сипаттама арқылы салған сүреттері дұрыс болғанына көз жеткізеді.

Оқушыларға сөйлем оқыңызда, белгілі бір сөз ұай сөз таптарына жататынын сұраңыз. Оқушылар шағын топтарда жұмыс істейді, жауаптары дайын болса лезде қолдарын көтереді.Әр дұрыс жауапқа бір ұпай беріледі. Мысал ретінде берілген сөйлемдер: Олар көп мәселені жасайды (етістік). Ол өзінің тапқырлығымен (зат есімі) белгілі. Бағалар дүкенде төмендетілген (етістік). Қысқартылу(зат есімі) өте көп болған жоқ. Ол - зерттеуші(зат есімі).Мен өте ызақормын (сын есімі).. Қала күн сайын көркейіп келеді (етістік).

Оқушыларға қызықты және ерекше бір жалпы(Ия/Жоқ жауап берілетін) сұрақ қойыңыздеген Айталық: Сен бір кездері түйеге мініп көрдіңбе? Енді оқушыларды екі топқа бөліңіз.Әр топ осыған ұқсас бес сұрақ дайындасын. Сұрақтары дайын болғанда балалар басқа топтардың неше оқушысы- ИЯ деп жауап беретінін болжап , санын жазады. Бәр топтардың сұрақтарын жинап алып оқыңыз.ИЯ деп жауап берген балалар қолдарын көтереді. Шынында қанша бала –ИЯ дегенін тақтаға жазыңызда, кімнің жорамалдары жақын болғанын айтыңыз.

Әр оқушы мерекелер, оқу, киімдер туралы кеңес алатын сұрақ ойлап, параққа жазып қояды.Бәр сұрақтарды жинап алып балаларға таратып беріңіз.Кімнің сұрағы екенін ешкім білмеу керек. Егер оқушаға өзінің сүрағы келсе- айырбастырып беріңіз.Енді оқушылар жауаптарын жазады.Тағыда жинап алып, сонансоң таратыңыз. Сүрақтарға екінші жауап беріледі. Соңында сүрақтарды үстелге қойыңыз, әркім өз сұрақ жазған парақтарын алып, берілген кеңестерді оқиды. Айталық: Қарындасымның онбес жасқа толған туған күніне қандай сыйлық сыйласам болады? 1-ші жауап:Ол сүйетін кәмпиттің қорабының сыйла. 2. Қызығып оқитын кітапты сыйла. 3. Мерекелерде қолданалатындай косметика сыйла.

Оқушылармен тыйым салатын жол белгілері , не ескертетін белгілер туралы әңгімелесіңіздер. Мысалы:Тоқтаңыз! Жылдамдылықты шектейтін белгі, не ескертужасайтын белгілер туралы. Енді оқушыларды 4-5 баладан топтарға бөліңіз, Әр топ түрлі жерлерді (мектеп, бассейн,кинотеатр)таңдап алады. Өздері ойдан шығарып төрт белгі салады. Мысалы: Ән салуға болмайды! Сүреттер салынып болғаннансоң, басқа топтар жазба түрінде не деп белгіленгенді айтады.Жазып болғанансоң кері қайтарып жауаптары дұрыспа екендігін айқындайды.Кей бір қызық деген ережелерді; ақылдарды сынып алдында оқытып көрсетіңіз.

Оқушыларды алты топқа бөліңіз.Әр топқа параққа жазылған етістік не етістіктер беріңіз, айталық: қосу/өшірү,киіндірү/шешү,толтыру,басып шығару,үстіне қою/ алып шығу,түймені басу. Басқа топтар білмеу керек не жазылғанын. Әр топ етістіктерге сай келетін зат есімдерін ойлап табуы керек. Әр топ зат есімдерін оқиды қалған топтар етістікті табу керек.Топтар бірінші болып жауп беруге асықпасада болады, басқалар жауап береберсін.

Оқушылардың қаламдарын үстелге жинап қоыңыз. Үстел бөлменін ортасында болғаны жөн, бәріне көрінеді. Бір оқушыны ортаға шақырыңыз.Бір қаламды(сол баланікі болмасын) алып: Мынау сенікі ме? деп сұраңыз.Ол: Жоқ, менің қаламым...( салыстырмалы райдағы сын есімін қосады)жаңалау/тазалау/ұзынырақ. Келесі қаламды айтқанына қарай жорамалдап алыңыз да тағыда сұраңыз.Оқушы: Ия, бүл менікі , не оныкі болмасы басқа салыстырмалы райдағы сын есімінді айтады.Өз қаламын тапқанынша жалғастыра бересіз.Енді бірінші оқушы екіншіні шақырып сіздің роліңізде ойнайды.Екінші балада салыстырмалы райдағы сын есімін айтып өз қаламын қайтаруға тырысады.Әр баланың қаламын қайтарғанша жалғастыра берүге болады, бірақ жаттығу жетеді десеңіз ойынды тоқтатуға болады.

Оқышыларға сіз басқа планетадан келген адаммын деңіз. Сіз қазақша өте жақсы сөйлейсіз, бірақ Жер туралы көп білмейсіз.Танысудан бастаңыз және Сізге көмектесейін бе? / Сізге көмек қажетпе?деп сұрағандарын талап етіңіз.Ия! -деңіз де қарапайым сұрақ қойыңыз, айтарлық: Мектеп деген не? Оқушылар, жауап берү үшің