1. Мысыр пирамидалары несімен ерекшеленеді?

1. Мысыр пирамидалары несімен ерекшеленеді?

A) ғибадатханаларымен

B) өте сиректігімен

C) перғауындармеп

D) қүнының қымбаттылығымен

E) өте көнелігімен

2. Мәтін мазмүнына сай тақырып

A) Имхотеп пирамидасы

B) Мысыр пирамидалары

C) Джосер пирамидасы

D) Әлем кереметгері

E) Ең үлкен пирамида

2-мәтін Біздің көшпенді бабаларымыздың тіршілігі жылқымен тығыз байланысты болғаны тарихтан белгілі. Олардың өмірінде жылқы аса маңызды рөл атқарып, жауынгершілік заманда сенімді серігіне баланды. Ерте замандарда Орта Азияны мекендеген көшпенділердің атпен ойнайтын сан түрлі спорттық ойындары көп болған. Ол жайында бізге көнеден жеткен тарихи деректер айғақ болып отыр. Бүгінде Еуропада танымалдылыққа ие поло ойынының түп тарихының негізі Орта Азиядан шыққаны туралы деректер көп. Бұл жайында көнеден жеткен тарихи еңбектерде көп айтылады. Түркі әлемінің тарихи жазбаларында, оның ішінде Жүсіп Баласағұнның «Құтадғу білік» («Қүтты білік»), Махмуд Қашқаридың «Диуани лұғат ат-түрік» («Түркі тілінің сөздігі») еңбектерінде шөген жайлы шежіре айтылады. Қазақ ғалымы, этнограф Асқар Егеубаевтың аударма еңбектерінде осыған көз жеткізуге болады. Тарихи деректерде 2500 жыл бүрын көне парсылардың шөгенді ойнағаны туралы айтылады. Ал қытайлар шөгенді бірнеше мың жыл бұрьгн өздерінің дәстүріне енгізген деген дерек бар. Негізінен осынау көне ойынды спорттық деңгейге көтерген көшпенді халықтар екен. Ерте замандарда жетісулық моңғолдар Үндістанның бір бөлігін жаулап алып, Орта Азиядан шөгенді сол жаққа апарған. Шөген ойынының атауына қатысты нұсқалар жеткілікті. Қазақтар да бұл ойынды шөген деп атайды. Әуелде Еуропаға барған уақытта «Атты хоккей» деп аталған екен. Әзірбайжандар оны «шоған» дейді. Шөгенді аттың үстінде таяқшамен ойнайды. Шоқпар, шөген, шоған сөздерінің түп атауы бір мағынаны білдіретіндіктен, ат үстінде допты үрып ойнайтын шөгенді бабаларымыздың шөген деп атауы заңдылық. Алайда оның поло деп аталуына XIX ғасырда Тибетте «Пулу» деп аталуының себеп болуы мүмкін деген болжам бар.

3. Мәтін мазмұнынан алшақ ой

A) Асқар Егеубаевтың еңбектерінде шөген ойыны туралы айтылады.

B) Шөгенді спорттық деңгейге көтергендер - көшпелі халықтар.

C) Шөген ойыны Үндістанға Орта Азиядан барған.

D) Көіппенділер атпен ойнаған спорттық ойындар болмаған,

E) Парсылар 2500 жыл бүрын шөгенді ойнаған.

4. Шөген ойынын Үндістанға жеткізгендер

A) Әзірбайжандар

B) Көшпелі қазақтар

C) Еуропалықтар

D) Жетісулық моңғолдар

E) Қытайлықтар

5. Шөген ойынын спорттық деңгейге көтергендер

A) Қытай халықтары

B) Көшпелі халықтар

C) Әзірбайжандар

D) Үндістан халықтары

E) Еуропалық халықтар

6. Шөген ойынының Орта Азиядан шыққанының дәлелі

A) Түркі әлемінің тарихи жазбалары

B) Көшпелі халықтар ойнағаны

C) Тибеттік қолжазбалар

D) Көне парсылардың ойнағаны

E) Еуропадағы поло ойынының түп тарихы

3-мәтін Ең алғашқы шаңғы Ең алғашқы шаңғы жылқы қабырғасы мен терісінен жасалған. Шанғының отаны - Алтай. Мұны сол өлкеде жүргізілген археологиялық қазбалар дәлелдейді. Бұл өлкедегі жартастарға қашалған ескі суреттер де қазақ даласында шаңғының болғанын аңғартады. Осыдан 10 мың жыл бүрын Алтай тауын мекендеген қазақтың арғы тайпасының аяғында шаңғының екі түрі болған. Бірі жылқының қабырғасынан жасалған, тері таспалы сүйек шаңғы болса, екіншісі - самырсыннан жасалып, жылқы, бұғы терісімен қапталған тері шаңғы. Алтай - таулы, қыратты, қысы үзақ, қарлы аймақ. Бұл өлкені мекендеген халық үшін шаңғы спорт түрі ғана емес, қатынасу қүралы болған. Қалың қар адам түгілі, жан-жануарлардың емін-еркін жүруіне кедергі. Сондықтан Алтайды мекендеген халықтың шаңғыны пайдаланғаны айдан анық. Қазақ шаңғысының бірінші түрі жылқы қабырғасынан жасалған. Жылқы қабырғасы - жылтыр, басы қайқы, ұзындығы бір метрдей жалпақ сүйек. Дайын шаңғы. Қар бетінде кедергісіз сырғанайды. Алтайды мекендеген арғы ата- бабаларымыз қабырға шаңғыға малдың терісінен жасалған таспа тағып, аяққа байлап сырғанайтын болыпты. «Сүйек шаңғы жеңіл болғанымен, сүр, қасат қар болмаса, жас көбікке қолайсыз. Сондықтан оны қар қатқан кезде, қара суықта ғана пайдаланатын болған», - дейді ғалымдар. Қабырға шаңғының кең қолданылмау себебі - сол. Шаңғының екінші түрі - тері шаңғы. Яғни бүл жас самырсыннан жонылып, жылқы мен бұғының пұшпақ терісімен қапталған. Төрт түліктің ішінде жылқы терісі жүні тықыр, сидам және төзімді келеді. Шаңғының осы екінші түрі археологиялық қазбаларда жақсы сақталған. Өйткені жылқы терісінен жасалған шаңғыны Алтай тауын мекендеген халық жаппай қолданыпты, Тері шаңғының бүгінгі шаңғыдан айырмапіылығы - енді, ағашы қалың. Енді болатыны - қарға батпайды, ал ағашының қалындығы тау жолына шыдамды.

7. Мәтінге қатысты дүрыс түжырым(- дар)

1. Жартастарға қашалған ескі суреттер қазақ даласында шаңғының болғандығын дәлелдейді.

2. Археологиялық қазбаларда шаңғының екі түрі де сақталған.

3. Тері шаңғы кепкен ағаштан жонылып, жылқы мен бүғының терісімен қапталады.

A) Тек үшінші

B) Бірінші мен екінпіі

C) Тек бірінші

D) Тек екінпіі

E) Екінші мен үшінші

8. Шаңғыны ойлап табуға негіз болған

A) Жыл он екі ай қыс болуы

B) Мал шаруашылығымен айналысу

C) Өңірдегі табиғатгың ерекшелігі

D) Аймақтағы халықтың тұрмысы

E) Жылқы малының көп болуы

9. Мәтін мазмүнына сай мақал-мәтел

A) Қарағайда қырық бүтақ, Біреуі ғана кампіыға can.

B) Адамнан айла артылмас.

C) Қыс қысыларсың, жаз жазыларсың.

D) Еңбек түбі - зейнет.

E) Сакырлаған аязда сары қамыс панала.

10.Ең алғашқы шаңғының Алтайда пайда болғанына дәлел

A) Көне жазбалардағы мәліметтер.

B) Сол өлкеде жүргізілген археологиялық қазба жүмыстары.

C) Алтай қазақтарының мал шаруапіылығымен айналысқаны. О)Халық үшін шаңғының қатынасу құралы болғандығы.

Е) Қар астынан табылған шаңғы жасау құралдары.

11. Мәтінде жауабы жоқ сүрақ

A) Қабырға шаңғының колданылмау себебі неде?

B) Қазақ шаңғысының бірінші түрі неден жасалған?

C) Шаңғы жасауда жылқының терісін таңдау себебі неде? О))Қабырға шаңғы неліктен кең қолданылған?

Е) Ағаш шаңғы қай ағаштан жасалған?

12.Шаңғының бірінші түрін пайдалану қолайсыз болған

A) Қасат қарда

B) Сүр қарда

C) Жаңа түскен қарда

D) Қатқан қарда

E) Қара суықта

A) Үнаған жаттығумен айналысыңыз.

B) Жеңілден, аздан бастаңыз.

C) Тиімді спорт түрін тандаңыз.

D) Биік мақсат қойыңыз.

E) Ыңғайлы спорттық киім киіңіз

14.Мәтін мазмұнына сай мақал

A) Сыйлассаң - сыйымды боларсың

B) Адамның тізгіні - ақыл

C) Тәні саудың - жаны сау

D) Өзім білем деген өрге баспас

E) Күш атасын танымас

15.Спортпен шұғылданудың мәтінде айтылмаған пайдасы

A) Артық салмақтан арылтады.

B) Қан айналым жүйесін жақсартады.

C) Өмір сүруге құлшыныс береді.

D) Үйқысыздықтан арылтады.

E) Көңіл күйді көтереді.

16.Дене жаттығуына әдеттенудің шарттарының бірі

A) Үй шаруасы мен жаттығуды кезек орындау

B) Күнде белгіленген бір уақытга айналысу

C) Студент кезіңнен бастап жаттығу

D) Пайдалы жаттығулармен айналысу

E) Жаттығудың нәтижесін білу үшін айналысу

17.Олимпиадалық қозғалыс белсендісінің гұжырымы

A) Тәні саудың - жаны сау.

B) Спорт — рухани әлем.

C) Спорт - денсаулық кепілі.

D) Шынықсаң - шымыр боласың.

E) Спорт - түгел ғалам.

18.Ғалымдар жүргізген эксперименттің нәтижесі байқала бастаған уақыт

A) 8 күннен кейін

B) 5 минуттан кейін

C) 20 минуттан кейін

D) 20 күннен кейін

E) Бір аптадан кейін

19.Мәтінде жауабы жоқ сұрақ

A) Күніне қанша уақыт спортпен айналысу керек?

B) Адамдардың қанша пайызы спортпен айналысады?

C) Спортпен шүғылданғанда қандай өзгерістер болады?

D) Спорттың қандай пайдасы бар?

E) Ғалымдар кімдерге зерттеу жүргізді?

20.Мәтін мазмұнының жалпы түйіні

A) Спортпен кез келген адам айналыса алады.

B) Дәрігерлер спортпен айналысуға кеңес береді.

C) Сымбатгы болғың келсе, спортпен айналыс.