2011 жылғы шығыс қазақстан облысында мұРАҒат ісін дамытудың негізгі көрсеткіштерін орындау туралы есеп шығыс Қазақстан облысының мұрағат мекемелерінің есеп беру кезеңіндегі қызметі «Ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар туралы»



Дата14.04.2017
өлшемі378,66 Kb.
#13995
Шығыс Қазақстан облысының

мұрағаттар және құжаттама басқармасы



2011 ЖЫЛҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА МҰРАҒАТ ІСІН ДАМЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕРІН ОРЫНДАУ ТУРАЛЫ ЕСЕП
Шығыс Қазақстан облысының мұрағат мекемелерінің есеп беру кезеңіндегі қызметі «Ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар туралы» Қазақстан Республикасы Заңын, «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 28 қаңтардағы Жолдауын, Қазақстан Республикасындағы мұрағат істерін дамыту концепциясын, Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат министрлігінің, Ақпарат және мұрағаттар комитетінің нормативтік-құқықтық актілерін, Шығыс Қазақстан облысы әкімінің шешімдері мен өкімдерін, «Шығыс Қазақстан облысының мұрағаттар және құжаттама басқармасы» мемлекеттік мекемесінің 2011-2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспарының», «XV-XX ғасырлардағы Қазақстан тарихы жөніндегі құжаттар көшірмелерін іздестіру және сатып алу бағдарламасының», «Шығыс Қазақстан облысы аумағының 2011-2015 жылдарға арналған даму бағдарламасының», «Мұрағат құжаттары мен басылымыдарының жарияланған тақырыптары тізбесінің», «Шығыс Қазақстан облысының мұрағат мекемелерінде электронды мұрағат құрудың 2007-2010 жылдарға арналған жоспарының» жоспарларын және салалық бағдараламаларын іске асыруға бағытталған.

2011 жылғы 20 қаңтарда ШҚО мұрағаттар және құжаттама басқармасы облыстың мұрағат мекемелері бастықтарының облыстық мәжілісін өткізді, мұнда 2010 жылы атқарылған жұмыстар қорытындысы шығарылды және 2011 жылға арналған міндеттер белгіленді. Сондай-ақ, облыстың мемлекеттік мұрағаттарында 2010 жылы атқарылған жұмыстар қорытындысы және 2011 жылға арналған міндеттер жөнінде мұрағаттар қызметкерлерінің жалпы жиналысы өткізілді.

2011 жылғы 15 сәуірінде Глубокое ауданының мемлекеттік мұрағатының негізінде облыстың мұрағат мекемелері бастықтарының облыстық жылжымалы жйын өтті, ол жерде 2011 жылдың 1 тоқсанының қортындылары шығарылды, облыстың мұрағат мекемелері бастықтарының есептері тыңдалды.

2011 жылғы 14 шілдеде Шығыс Қазақстан облысының мұрағаттар және құжаттама басқармасының негізінде Ақпараттар және мұрағаттар комитетінің көшпелі республикалық алқасы өткізілді, онда Қазақстан Республикасы мұрағаттарының жұмыстарының 2010 жылдың және 2011 жылдың 1-жарты жылдықтың жұмыстары қортындыланды. 2011 жылдың 15 шілде күні «Электронды мұрағат» семинары өтті.

2011 жылғы 14 қазанда Риддер қаласы мемлекеттік мұрағатының негізінде облыстың мұрағат мекемелері басшыларының облыстық жылжымалы жиыны өтті, ол жерде 2011 жылдың 9 айының қортындылары шығарылды, облыстың мұрағат мекемелері бастықтарының есептері тыңдалды.

Шығыс Қазақстан облысы әкімінің тапсырмасын орындауға орай ШҚО мұрағаттар және құжаттама басқармасымен дайындалып және іске асыруда: «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын, Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығын мерекелеу бойынша іс-шаралар дайындау мен өткізу жоспарын, Сыбайлас жемқорлық көріністерінің алдын алу жөніндегі іс-шаралар жоспарын. Мұрағат саласындағы қазақстан-беларусия-ресей үш жақты қарым қатынастарын нығайту жөніндегі ұсынысты, Шығыс Қазақстан облысына Ұлы Отан соғысы жылдары көшірілген эстон азаматтары, бірінші Дүниежүзілік соғысынның австриялық әскери тұтқындары, Брест қамалын қорғаушылары туралы ақпараттар жолданды.

2011 жылдың 5 қыркүйектегі № 194 Шығыс Қазақстан облысы әкімшілігінің қаулысына сәйкес «2009 жылғы 29 қазандағы № 225 қаулысына өзгерістер енгізу туралы «мұрағат құжаттарының құндылығының мемлекеттік сараптама бойынша облыстық эксперттік – тексеру комиссия құрылуы туралы» ШҚО ҚЗТҚО мамандары облыстық СТК құрамына кірді.

Басқарма және облыстың мемлекеттік мұрағатының қызметшілері Астана қаласындағы Шығыс Қазақстан облысының күніне келесідей көрермен қатысып сөз сөйледі: Астана қаласыныңдағы Қазақстан Республикасының ұлттық мұрағатындағы ғылыми-тәжірибелік конференцияда, Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған, «Біздін өлке: Шығыс Қазақстан облысының тарихи хроникасы», Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған және Қазақстан Республикасы Ұлттық мұрағатының құрылуының 5-жылдығына «Шығыс – Қазақстан облысының мемлекеттік мұрағатындағы ақпараттық технологиялар»

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі өңірлік бағдарламаны іске асыру мақсатында облыстың мұрағат мекемелері сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдар жөнінде бірқатар шаралар өткізді: лауазымды тұлғалардың заңсыз іс-әрекеттеріне арналған азаматтар үндеулері үшін жәшіктер орналастырылды, жәшіктерді ашуға жауаптылар тағайындалды. Басқарманың «ШҚО мұрағат қызметі» веб-сайтында «Басқарманың сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметі» тарауы құрылды, мұнда сыбайлас жемқорлыққа қарсы сипаттағы материалдар тұрақты жарияланып тұрады.

«Электронды үкімет» мемлекеттік бағдарламасын орындау шеңберінде Шығыс Қазақстан облысында азаматтардың сұрақтарын, үндеулерін қабылдауды қамтамасыз ететін және оларды жауапты тұлғалар өңдейтін электронды қызмет – виртуалды қабылдау жұмыс істейді. 2011 жыл ішінде ШҚО мұрағаттар және құжаттама басқармасына виртуалды қабылдау арқылы азаматтардың тұрғылықты жерін, еңбек өтілін жалақысын, мадақтамаларын және т.б. фактілерін растау туралы 120 үндеу келіп түсті.

«Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 28 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауын түсіндіру іс-шаралары жоспарын іске асыру мақсатында облыстың мұрағат мекемелері ұжымдарында Жолдау ережелерін оқып, талдау ұйымдастырылды. ШҚО мұрағаттар және құжаттама басқармасы бастығы Жолдауды түсіндіру және насихаттау жөніндегі облыстық ведомствоаралық ақпарат-насихат топтарының басшысы ретінде Шығыс Қазақстан облысының Ұлан ауданының елді-мекендеріндегі тұрғындармен кездесулер өткізді.

Шығыс Қазақстан облысы әкімі сайтының және «Шығыс Қазақстан облысының мұрағат қызметі» web-сайтының құрылымдық рубрикаларын жаңарту үшін «Шығыс Қазақстан облысындағы мұрағат істерін дамытудың 2011 жылға арналған негізгі бағыттары», «Шығыс Қазақстан облысындағы мұрағат істерін дамытудың негізгі көрсеткіштерінің 2010 жылы орындалуы туралы есеп», «Шығыс Қазақстан облысындағы мұрағат істерін дамытудың негізгі көрсеткіштерінің 2011 жылдың 1 тоқсанында орындалуы туралы есеп», «2011 жылдың 1 – жарты жылдығында Шығыс Қазақстан облысы мұрағат ісінің негізгі көрсеткіштерінің орындалуы туралы есеп», «Шығыс Қазақстан облысындағы мұрағат істерін дамытудың негізгі көрсеткіштерінің 2011 жылдың 9 айдағы орындалуы туралы есеп», облыстың мұрағат мекемелері бастықтарының қатысуымен өткізілген облыстық мәжілістер туралы ақпараттар, облыстың мұрағат мекемелерінің мемлекеттік сатып алулар жөніндегі жылдық жоспары және т.б. ұсынылды. Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік мұрағатының» және «Шығыс Қазақстан облысының Қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығы» ақпараттық сайттары нәтижелі жұмыс істеуде және ақпаратпен тұрақты түрде толтырылып отырады, мұнда байланыстан, анықтамалық ақпараттан, облыстың мемлекеттік мұрағаты тарихынан басқа мәліметтердің көрсетілген базасы, анықтамалықтар, құжаттар жинақтары, кітапшалар, баяндамалар мәтіндері, сканерден өткен құжаттар да орналасқан, облыстың мемлекеттік мұрағаты, жеке шығу тегі қорлары қызметінің бағыттары бойынша қажетті барлық тараулар қарастырылған, Электронды қызметтер орталығының виртуалды қабылдауымен интеграция ұйымдастырылған. 2011 жылы Шығыс Қазақстан облысы мемлекеттік органдар веб-сайттарының VII конкурсында Шығыс Қазақстан облысының мұрағаттар және құжаттама басқармасының «Шығыс Қазақстан облысының мұрағат қызметі»  сайты «Электрондық қызметтерді жылжытқаны үшін» арнайы номинациясында жеңіске жетті.

ҚР Байланыс және ақпарат министірлігіне мемлекеттік регистрның электронды қорлар және ақпараттық жүйеге (басқарма, ШҚО мемлекеттік мұрағат) Ғаламтор-қорының тіркелуі туралы сұраным жіберілді, 2011 жылғы 15 шілдедегі № 446 Мемлекеттік тіркелімде ресми ғаламтор – қоры тіркелуі туралы анықтама алынды, сонымен қатар «Шығыс Қазақстан облысының электронды мұрағаты» ақпараттық жүйесі 2011 жылғы 18 наурыздағы № 397 мемлекеттік регистрның электронды қорлар және ақпараттық жүйеде тіркелді.

Құжаттар жарияланымдары мен басылымдарының 2006-2010 жылдарға арналған жоспарының орындалуы туралы ақпарат, Экономикалық даму және сауда министрлігі қызметінде және сақтау мерзімдерінің сақталуымен оның жүйесі туралы ақпарат, мемлекеттік және мемлекеттікемес мекемелерде құжаттама ережелері және құжаттама басқармасына типтік жоспарларға ұсыныстармен ескертулер, мемлекеттік мұрағаттардың жеке мұрағаттарымен әрекеттесуінін тәжербиелері туралы ақпарат, ҚР ҰМҚ сақталған құжаттар, ШҚО аумағында тұрған литвалық ұлттар азаматтары туралы анықтама Ақпарат және мұрағаттар комитетіне жолданды.

ҚР Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған Семей сынау ядролық полигонының жабылуының қызметі және күресі туралы, ғалым-абайтанушы К.Мұхаметхановтың – өмірі және шығармашылығы туралы ақпараттар ҚР Ұлттық мұрағатына жолданды.

Есеп беру кезеңінде 2011 жылға арналған жұмыстар жоспарын іске асыру мақсатында құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету саласындағы облыстың мұрағат мекемелері құжаттарды тігу, картондау, жаңғырту, өшіп бара жатқан мәтіндерді қайта қалпына келтіру, қағаз және пленкалы тасмалдағыштардағы құжаттардың қолда барлығын және табиғи жай-күйін тексеру, аса құнды құжаттарды анықтау және оларға пайдалану қорын құру жөніндегі жұмыстар жүргізілді, «Электронды мұрағатқа» арналған құжаттарды сканерлеу жөніндегі жұмыс жалғасты. Сондай-ақ, облыстың мұрағат мекемелері құжаттарды мемлекеттік есепке алу жұмыстарын жүргізді: жаңаларын жасау, қолдағы бар парақтарын жалғастыру, қорлар карточкаларын, қорлар құрамы мен көлеміне өзгертулер еңгізу туралы мәліметтерді жалғастыру жұмыстарын жүргізді. 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мұрағат қорының паспорттары жасалды.

ҚР ҰМҚ құру саласында облыстың мұрағат мекемелері құжаттарды мемлекеттік сақтауға қабылдауды, құжаттарды ғылыми-техникалық өңдеуді, ұйымдарға, мекемелерге істер номенклатурасын, сараптама комиссиялары мен ведомстволық мұрағатттар туралы ережелерді, іс жүргізу жөніндегі нұсқаулықтарды, елтаңбалық бланктерді әзірлеуге әдістемелік, тәжірибелік көмек көрсетілді. Мемлекеттік емес формадағы ұйымдармен және мекемелермен бірлесіп іс-қимыл жасауға келісімшарттар жасалды және ұзартылды. Ұйымдарда іс жүргізу жөнінде семинарлар, дәрістер өткізілді.

Қазақстан Республикасы Ұлттық мұрағат қорын толықтыратын мемлекеттік мұрағатында және ұйым – көздерін сақталған, жеке құрам бойынша құжаттардың орналасуы туралы анықтама құрастырылған. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігінің жүйе ұйымдарының іс жүргізу жайы және құжаттарды сақталуын тексеру кезінде анықталған кемшіліктерді жою туралы ақпарат, ұйымдардың, мекемелердің, кәсіпорындардың – облыстың мемлекеттік мұрағаттарының толықтырма көздері және потенциалды толықтырма көздерінің тізімдері құрылған.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің жүйе ұйымдарының құжаттамасын және ведомстволық мұрағат құжатын сақтау жайын қатерлік тобын анықтау мақсатында жоспарлы тексерулер өткізіліді.

Қазақстан Республикасының Ақпарат және мұрағат комитетімен мұрағаттар және құжаттама басқармасының және облыстың мемлекеттік мұрағатының негізгі қызметтері бойынша тексерулер жүргізілді, сонымен қатар, Шығыс Қазақстан облысы бойынша Қазақстан Рсепубликасысының Қаржы Министрлігінің Қаржы қадағалау инспекциясымен облыстың мемлекеттік мұрағатында және облыстың басқада мемлекеттік мұрағаттарында қаржы қызметі бойынша тексерулер жүргізілді.

2011 жылы мемлекеттік мұрағаттарды жинақтау саласында басқарманың сараптау-тексеру комиссиясы және ШҚО ҚЗТҚО СТҒӘК облыстық отырыстарында басқару құжаттамасының 33.188 сақтау бірлігі, жеке құрамы бойынша 16.471 сақтау бірлігі, 775 сақтау бірлігінде жеке бастекті құжаттары, 429 АҚҚ ісі, ҒТҚ 317 сақтау бірлігі, 11 сақтау бірлігінде киноқұжаттар, 320 сақтау бірлігінде фотоқұжаттар, 165 сақтау бірлігі болатын 18 бірлік бейнеқұжаттарға арналған тізбелер және оларға арналған ғылыми-анықтамалық аппарат бекітілді.

Құжаттам жағдайын бақылауын қамтамасыз ету мақсатында облыстық СТК жиналысында құжаттандыруға және ведомтсволық мұрағатқа жауапты «Семей» АҚ «Ұлттық сараптам және сертификация орталығы», «Геодезия және картография колледжі» КМҚК мамандарының есептері тындалды.

Облыста ақпараттық-іздеу жүйесін құру аясында облыстың мемлекеттік мұрағаттары басқару құжаттарын, жеке шығу тегі құжаттарын, бейне және фото құжаттарын, істер тізбесін қайта өңдеумен құжаттарды каталогтаумен айналысды.

«Халыққа қызмет көрсету орталығы үшін ықпалдастырылған ақпараттық жүйе» және «Е-әкімдік» ақпараттық жүйелерімен жұмыс жасалынып жатыр.

Облыстың мұрағат мекемелері мемлекеттік және мемлекетік емес ұйымдардағы құжаттандыру және құжаттаманы басқарудың үлгілік ережелерін, ҚР Ақпарат және мәдениет министрінің міндетін атқарушының 2009 жылғы 25 қыркүйектегі №128 бұйрығымен бекітілген, сақтау мерзімдерінің көрсетілуімен мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдар қызметінде қалыптасатын үлгі құжаттарының тізбесін, Ұлттық мұрағат қорларының құжаттарын жинақтауды, сақтауды, есепке алуды және пайдалануды ұйымдастыудың бірыңғай ережелерін енгізуге көңіл бөледі. Облыстың мұрағат мекемелері мен ұйымдардың іс өндірісі қызметтерінің қызметкерлеріне арнап семинарлар ұйымдастырады, кеңестік-әдістемелік көмек көрсетеді.

Облыстың мұрағат мекемелері бюджет қаражатын, соның ішінде мемлекеттік сатып алуларға бөлінген қаражатты дер кезінде игерді. Мемлекеттік сатып алулар Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік сатып алулар туралы» Заңына сәйкес жүргізіледі. «Мемлекеттік сатып алулар туралы» Заң талаптары әрекетіне түсетін мұрағат мекемелеріндегі мемлекеттік сатып алулар электронды тәсілмен жүргізіледі.

Есеп беру кезеңінде «Шығыс Қазақстан облысының электронды мұрағаты» бағдарламалық-аппараттық кешенін дамыту жұмыстары жалғасуда, «Шығыс Қазақстан облысының электронды мұрағаты» бағдарламалық-аппараттық кешенін дамыту бойынша мемлекеттік сатып алулар жөніндегі конкурстың үшінші кезеңін өткізді. Бұл мақсаттарға 20 млн. 500 мың теңге бөлінді және игерілді. Нәтижесінде облыстың мемлекеттік мұрағаты мынадай жабдықтарды: 12 компьютер, А4, А3 форматты 19 сканер, мультимедиялық проектор және экран, кәсіби бейнекамера, бағдарламалық қамтамасыз ету, вирусқа қарсы бағдарламалар сатып алды. 2011 жылдың қыркүйегінде облыстын мемлекеттік мұрағатында автоматтандырылған басқарма жүйесі «Шығыс Қазақстан облысының электронды мұрағаты» ұсынылды және облыстың мемлекеттік мұрағаттарында жүйені орнату бойынша жұмыстары өткізіліп жатыр.

Халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы мемлекеттік органдардың қызмет көрсетуінде қосылған ҚР Байланыс және ақпарат министірлігімен ұйымдастырылған «Халыққа қызмет көрсету орталығы үшін ықпалдастырылған ақпараттық жүйе» жобасының шенберінде басқарманың және облыстың мемлекеттік мұрағатының мамандары онлайн режимінде селекторы мәжілісіне қатысты.

Есеп беру кезенінде облыстын мемлекеттік мұрағаттары әлеуметті-құқықтық және тақырыптық өтініштерді орындауымен айналасты.




1. Қазақстан Республикасы Ұлттық мұрағат қоры құжаттарының сақталуын қамтамасыз ету және олардың мемлекеттік есебі.
Қазақстан Республикасы Ұлттық мұрағат қоры құжаттарының сақталуын қамтамасыз ету

2011 жылы облыстың мемлекеттік мұрағаттарында сумен, жылумен және электрмен қамту жүйесінің жұмысына бақылау тұрақты жүргізілді. Құжаттарды сақтаудың қажетті жағдайын ұстап тұру үшін 185.549 мұрағат қоймаларында (арнайы қызметтердің көмегімен) желдету және дымқылдап сүртіп алу жолымен температуралық-ылғалдық режимді оңтайландыру жөніндегі іс-шаралар жүзеге асырылды, 196.388 сақтау бірлігі залалсыздандырылды.

Потанина, 12а көшесінде орналасқан облыстық мемлекеттік мұрағатының ғимаратын сейсмокүшейтуге бағыталған ағымды жөндеу жұмыстары жұргізіліп жатыр, Крылова, 39 көшесіндегі ғимараттың фасады жөндеу жұмыстары жұргізіліп жатыр. Облыстың ҚЗТО-да ғимараттың жер төлелік үй-жайында өрт сөндіру жүйесін монтаждау жүзеге асырылды, мұрағат қоймаларының жылу жүретін калориферлік жүйесін жөндеу жүргізілді. Ұлан, Глубокое, Бесқарағай, Жарма аудандарының мемлекеттік мұрағаттары үй-жайларға ағымдағы жөндеу жүргізді.

Риддер қаласының мемлекеттік мұрағатымен Ч.Валиханов, 44 және Семенова, 13 көшесінде орналасқан мұрағатқоймаларының ғимараттарында ағымды жөндеу жұмыстары жүргізілді, терезе жақтаушысы ауыстырылды, темір торлар, жаңа кіреберіс есік орнатылды. Жаңа өртке қарсы сигнализация орнатылды және порошокты өртсөндіргіш алынды.

Жылу желісін енгізуінің алмастыруы бойынша жұмыстар жүргізілді.

Облыстын мемлекеттік мұрағатында өрт қауыпсіздіг ережелерін сақтау мақсатында Потанина, 12а көшесіндегі ғимаратының сымдары толық ауыстырылды, электроавтоматтар орнатылды, ескі плафондармен жарықтырғыштар аумастырылды. Облыстың мұрағат мекемелері қорғау-өрт дабылы мен газды өрт сөндіргіш жүйесіне қызмет көрсетуге шарттар жасады. ДПД құрамы туралы бұйрық жаңаланды, ТЖ кезіндегі әрекет бойынша оқу және практикалық сабақ жүргізілді. Облыстың мемлекеттік мұрағаты азаматтық қорғаныс және төтенше жағдалар бойынша 2011 жылғы есебін Өскемен қаласының төтенше жағдайлар бойынша басқармасына жолдады.

Есеп беру кезеңі ішінде облыстың мұрағат мекемелері құжаттардың табиғи жай-күйін жақсарту мақсатында 2.665 істе қағаз негізіндегі құжаттардың 41.837 беті қалпына келтірілді, 11.986 сақтау бірлігі тігілді, 507 іс тізімдемелерімен тігілді, 4.234 істер тізімдемесінің мұқабасы хатталды.

Мұрағат мекемелері 35.839 сақтау бірлігін картондады, 3.531 қайта картондалды, 4.097 қорап қолдан жасалды, 4.090 қорап қайта шифрленді, 916 қораптадың құжаттарын мемлекеттік сақтауға қабылдау барысында 1.926 ескірген жапсырмалар ауыстырылды, 5.519 жаңа жапсырмалар, 4.734 бумалар жасалды.

Облыстың мемлекеттік мұрағаттары 1.850 бет өшіп бара жатқан мәтінді, соның ішінде электронды нұсқасын қалпына келтірді.

ҚЗТҚО мемлекеттік мұрағатымен «Жана-Семей ауданының халықты бақылау комитеті» қорының құжаттардың құндылық сараптамасы өткізілді-900 сақтау бірлігі.

Аса құнды құжаттарды (АҚҚ) анықтау мақсатында облыстың мемлекеттік мұрағаттары есептік кезеңде 20.000 сақтау бірлігі (5954 іс - бет бойынша, 16.300 іс - тақырып бойынша) қарады .Бұл «Поповтар жанұясы қоры: Валентин Егорович – геолого-минералогиялық ғылымдар кандидаты, доцент, Өскемен педагогикалық институтының табиғаттану факультетінің деканы, 1941-1945 ж.ҰОС қатысушысы; Ксения Ивановна – география ғылымдарының кандидаты, Өскемен педагогикалық институтының физикалық география кафедрасының доценті», Герасимов Семен Николаевич – Шығыс Қазақтаның аға мұғалімі, Өскемен қаласының педагогикалық инситутының политэкономия факултетінің менгерушісі, өлкетанушы, журналист, «Керамика АООТ», «Жұмысшылар, шаруалар және қызыл армия депутаттары кеңесінің уездік атқарушы комитетінің Өскемен уездік азық-түлік комитеті», «Жұмысшылар, шаруалар және қызыл армия депутаттары кеңесінің уездік атқарушы комитетінің Өскемен уездік денсаулық сақтау бөлімі», «Шығыс Қазақстаның әскери комиссарияты», Шығыс Қазақстан облысының Денсаулық сақтау басқармасының Шығыс Қазақстан облыстық туберкулезға ұарсы диспансеры», «Семей қаласының денсаулық сақтау бөлімі» қорлары және т.б. Облыстың мемлекеттік мұрағаттары 2.545 аса құнды істі анықтады. (АҚҚ) анықтау қортындылары тіркеу құжаттарында, тізімдемелерде көрсетілген және қораптарда «АҚҚ» деп белгіленген, 159 аса құнды істер жекешеленді.

Облыстың мемлекеттік мұрағатында есептеу мезгілі кезінде жеке текті құжаттарға қолданыс қорын жасау жумыстары жүріп жаты, онын ішінде (АҚҚ).

Электронды түрде әрі қарай сақтау үшін мұрағатшы, жазушы, өлкетанушы С.Е. Черныхтың жеке қорынан 23300 аса құнды құжаттың скан бейнесі / 283 сақтау бірлігі (13028 Мб) сканерленді. Бұлар жеке құжаттар, хат алмасулар, фотосуреттер. Облыстың ҚЗТҚО Семей қалалық халық депутаттары кеңесінің ҚОО-на және оның атқарушы комитетіне, Жұмысшы, шаруа және қызыл армия депутаттары кеңесінің атқарушы кеңесінің Семей губерниялық бөліміне, «Балалар досы» Қазақ Орталық қоғамдығының Семей бөліміне 105 с.б. 15.255 скан-бейне көлемінде сақтандыру қорын құру жөніндегі жұмысты жалғастыруда.

Облыстық мемлекеттік мұрағатының «Электрондық мұрағатын» толықтыру үшін №1 «Өскемен қалалық халық депутаттары және оның атқарушы комитеті» қорының құжаттары сканерленді. Барлығы 119 с.б. сканерленді, 27940 скан-бейне (21137 Мб) жасалды. Барлық сканерленген құжаттар «Мұрағат тіркеушісі» деректер базасына енгізілді. Базаға барлығы 1227 сақтау бірлігі, 117.970 скан-бейне (с.қ. АҚҚ) енгізілді. Сканерден өткеннен кейін 83 сақтау бірлігі ерекшеленді және басылды. Жарма ауданының мемлекеттік мұрағаты «Гиоргиевка ауылының Халық депутатар советі» қорының құжаттары 2682 скан-бейнесі /95сақтау бірлігі сканерленді. Облыстың мемлекеттік мұрағатымен есеп кезенінде 33 140 скан-бейнесі /416 сақтау бірлігі сканерленді.

Барлығы облыстың мемлекеттік мұрағаттарымен 88.867 скан бейнесі 872 сақтау бірлігі сканерленді.

«Қалалық атқарушы комитеттің шешімі» 1996 жылғы қантар айынан шілде айына дейінгі ақпарат мәліметтер базасына еңгізілген, барлығы 24 Мб еңгізілді.

Құжаттарды сандық жүйемен жөндеу төмендегідей жабдықтармен жүргізілді: «Элар План Скан-А» сканері (формат А3-Ц), компьютер Intel 2 DUO CPU E 6550, 2,33 Ггц, жедел есте сақтау 1,5 Гб, қатты диск 220 Гб.

Облыстың мемлекеттік мұрағаты көрмелер дайындау және безендендіру үшін, жұмысқа арналып оқу залында 267 құжат сканерледі және басып шығарды. Есеп беру кезеңінде 6.161 парақ көшірмесі жасалды (әлеуметтік-құқықтық сипаттағы сұраныстарды орындаған кезде зерттеушілер оқу залына және т.б.).

Облыстың мемлекеттік мұрағаттарымен көрмені жасау және дайындау үшін, және оқу залында жұмысы үшін 317 құжат және бейнелер сканерленді және шығарылды. Есеп беру кезенінде 9.782 бет көшірмесі жасалынды (оқу залында зерттеушілерге және т.б, әлеуметі құқықтық өтініштерді орындау кезінде)

Есеп беру кезенінің ішінде облыстың мемлекеттік мұрағаттары құжатар мен істердің қолда бары мен табиғи жағдайын тексеруді жүргізді – 187.418 сақтау бірлігі және 1131сақтандыру қорының құжаттары тексерілді. Сондай-ақ бұрын 2010 жылы пайдаланылуда болған істер де – 51.076 сақтау бірлігі және 7.051 сақтау бірліктің санитарлық-биологиялық жай-күйі таңдап тексерілді. Тексерулер қорытындысы бойынша актілер жасалды және құжатты есепке алу және оның табиғи жай-күйі карточкалары толтырылды. 285 қордың есепке алу құжаттарын салыстырмалы тексеру жүргізілді.

Санитарлық – биологиялық жай-күйін тексеру кезінде зақымдалған 35 сақтау бірлігі анықталды және осы істердін дезинфекциялық өндеуі өткізілді.

Сұраныстарды орындау, оқу залында жұмыс істеу, тізімдемелерді қайта өңдеу, ҒАА жетілдіру, АҚҚ анықтау үшін мұрағат қоймаларынан есепті кезеңде 419.301 сақтау бірлігі, 65.646 іс тізімдемелерімен берілді. Облыстық мемлекеттік мұрағатына уақытша пайдалануға 299 іс дайындалды.

Мемлекеттік мұрағаттар мұрағат қоймаларында оңтайлы орналастыру мақсатында 23.306 іс және 4.749 бума мен қораптардың орны ауыстырылды.

Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етудің перспективалық жоспарына және 2011 жылға өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар жоспарына сәйкес өрттен қорғану дабылына қызмет көрсету үшін облыстық мемлекеттік мұрағат «Пождитекс» ЖШС-мен келісімшартқа отырды. Кадрлық өзгерістерге байланысты ДПД құрамы туралы бұйрық жаңаланды, қызметкерлерге нұсқаулар жүргізіледі, өрт қауіпсіздігі бұрыштары жаңаланды.



Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қоры құжаттарын мемлекеттік есепке алу.
Есеп беру кезенінде облыстың мемлекеттік мұрағаттары 2010 жылы өткен құрамға және қорлар көлеміне, 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мұрағат қорларының төлқұжаттарына өзгертулер енгізу туралы мәліметтер жасалынды.

Облыстың мемлекеттік мұрағаттарында жаңадан 96 парақ қор жасалды, 221 парақ қор жалғастырылды, 10 қорға 113 карточка жасалды, есепке алу кітабына 246 қор енгізілді.

Реестр тізіміне 184 іс тізімі, АҚҚ реестрінің тізіміне – 10 іс тізімі енгізілді.

«Шығыс Қазақстан облысының электронды мұрағаты» автоматтандырылған ақпарат жүйесімен жұмыс жүргізіліп жатыр.



2. Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қорын қалыптастыру. Ведомстволық мұрағаттарға ұйымдастыру-әдістемелік басшылық жасау және мекемелердің, ұйымдар мен кәсіпорындардың іс жүргізуіндегі құжаттарды ұйымдастыру. Мемлекеттік емес заңды тұлғалардың және олардың бірлестіктерінің мұрағаттарымен жұмыс.
Есеп беру кезеңінде облыстың мемлекеттік мұрағаттары басқару құжаттамаларының 16.068 сақтау бірлігін, жеке құрам құжаттарының 24.517 сақтау бірлігін, жекетекті құжаттарының 829 сақтау бірлігін, ҒТҚ 766 сақтау бірлігін, бейне құжаттардың 21 сақтау бірлігін, фотоқұжаттардың 321 сақтау бірлігін, киноқұжаттарының 11 сақтау бірлігін, 3 сақтау бірлігін (264 сақтау есебі) мемлекеттік сақтауға қабылдады.

Облыстың мемлекеттік мұрағаттарымен есеп беру кезеңінде басқару құжаттамаларының 10.853 сақтау бірлігін, жеке құрам құжаттарының 7.064 сақтау бірлігін, жеке текті құжаттарының 1.463 сақтау бірлігін, ҒТҚ 318 сақтау бірлігін, бейне құжаттардың 17 сақтау бірлігін, фотоқұжаттардың 220 сақтау бірлігін, киноқұжаттарының 11 сақтау бірлігін бірыңғайландырды.

Есеп беру кезеңінде 503 ұйым бойынша құжаттама басқармасы, ведомстволық мұрағаттар қызметтері қызметкерлеріне істер номенклатурасын, ведомстволық мұрағат және сараптама комиссиясы туралы ережелерді, іс жүргізу жөніндегі нұсқаулықтарды, елтаңбалық бланкілерді, құжаттарды ғылыми-техникалық өңдеуге әдістемелік, практикалық көмек көрсетілді.

2011 жыл ішінде облыстың мемлекеттік мекемелері 447 ұйымның істер номенклатурасын: оның 27-құпия іс жүргізу, 8 – «ҚПҚ» грифімен, 1 - «құпиялық» грифімен; ұйымдардың сараптама комиссиялары туралы ережелерді, іс жүргізу туралы нұсқаулықтарды, ШҚО мемлекеттік мұрағаттары көмек көрсетті.

Сараптама комиссиялары туралы ережелері жасалды және бекітілді, ұйымның ведомстволық мұрағаты туралы ереже, 140 ұйымның ҰӨҚ бланкілері келісілді.

Ведомстволық сақтау мерзімі өткен аудио-бейне құжаттарды және басқарма құжаттарды мемлекеттік сақтауға тізімдеуге және тапсыру қажеттілігі туралы кәсіпорындармен ұйымдарға хат жіберілді.

2011 жылы мемлекеттік емес меншік түрлерінің 33 заңды тұлғаларымен іс жүргізу және мұрағат істері саласындағы өзара қарым-қатынас және ынтымақтастық жөнінде келісімшарттар жасалды және мерзімдері ұзартылды: «Гармония» отбасылық емхана, «Семей қаласының орталық қаралу емханасы» ЖМ, «Халықтық және дәстүрлі медицина орталығы» мекемесі, «Мектеп бала бақша «Қуаныш» білім кешенімен», «Шульбинск ГЭС» ЖШС, «Орман шаруашылығының қазақ ғылыми-зерттеу институты» ЖШС Алтай филиалы», Глубокое ауданының 6 жеке натариустарымен, Ұлан ауданының 3 жеке нотариусымен, «Бұқтырма су электр станциясы» АҚ, Зырян ауданының «Нотариус – 193» жеке натариусымен, «Геос» ЖШС, «Солтанбек» КШ, «СМУ –Шығыс» ЖШС, «Қара-Ертіс» КШ, жана құрылған жеке меншік мектептермен, «Е.Зейтенов» ШҚ, Бородулиха ауданының пошта байланыс торабымен, «Таулы Восток» ШҚ және т.б.

Облыстың мемлекеттік мұрағаттары мекемелердің, ұйымдар мен кәсіпорындардың істер номенклатурасын, сараптама комиссиялары мен ведомстволық мұрағаттар туралы ережелерді әзірлеуге және жасауға, құжаттарды ғылыми-техниалық өңдеуді жүргізуге, мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдардағы құжаттандыру және құжаттаманы басқарудың үлгі ережелерін, сақтау мерзімдерінің көрсетілуімен (Астана – 2009) мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдар қызметінде қалыптасатын үлгілік құжаттар тізбесін, Бірыңғай ережелерді енгізуге, жауапты қызметкерлерге 12 кеңес берілді.

2011 жылда облыстың мұрағат мекемелері құжаттандыру және құжаттарды ведомстволық сақтау мәселелері жөнінде 20 семинар өткізді: ШҚО Мемлекеттік мұрағатымен – 3 семинар: «Құжаттамалық қамтамасыз ету. Құжаттарды ресімдеуге қазіргі заман талаптары» тақырыбында меншіктің барлық түрлеріндегі ұйымдар мен кәсіпорындардың. Семинар «Ғылыми-техникалық ақпараттардың ұлттық орталығы» АҚ Шығыс Қазақстан филиалының негізінде, «Мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдарда құжаттама жасаудың және құжаттаманы басқарудың Үлгілік ережелері» талаптарына сәйкес құжаттандыру және құжаттармен жұмысты ұйымдастырудың жалпы талаптарына қатыстымәселелер бойынша аудан, қала сәулет және қалақұрлыс бөлімдеріне дәріс оқылды, сонымен қатар құжат тасмалдағыштарындағы дайындау және құжат жасау мәселелері бойынша білім жүйесінін қызметкерлеріне дәріс оқылды. ШҚО ҚЗТО 7 семинар өткізілді. Зайсан ауданының мемлекттік мұрағаттымен Зайсан ауданыны Шиликті ауыл округының әкім аппаратының қызметкерлерімен іс құжатты жүргізу, ведомстволық сақтау және нормативты құқықтық актілер енгізу тақырыбына жылжымалы семинар-кеңесі өтті; Глубокое ауданының мемлекеттік мұрағаттымен мемлекеттік мекемелерге «Іс жүргізу, құжаттарды реттеу және мемлекеттік мұрағатқа сақтауға тапсыру» тақырыбына семинар өткізілді; Көкпекті ауданының мемлекеттік мұрағатымен мекемелердін және ұйымдардың басшыларына – «Мемлекеттік ұйымдарда, мемлекеттік емес жекеменшік нысаны, жеке кәсіпорындар іс қағаз жүргізу және құжаттарды сақтау» семинар өткізілді.

ҚЗТҚО мемлекеттік мұрағаттымен Семей өңіріндегі іс құжат және ведомстволық мұрағат қызметіндегі қызметкерлерге (27 адам) мамандығын арттыру курстарын өткізді.

Есеп беру кезенінде Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қорын толтыру (жинақтау) көздерінде – жеке құрам бойынша орналасқан жері туралы анықтама жасау жұмысы жасалынды.

Кәсіпорындардың, ұйымдардың қайта таратылуымен, банкротқа ұшырауымен байланысты қызметінде Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қорының ажырамас құрамдас бөлігі болып табылатын құжаттары бар жаңа мекемелер құрылуымен облыстың мемлекеттік мұрағаттарын жинақтау көздері – ұйымдар, мекемелер, кәсіпорындар және әлеуетті көздер тізімі қайта жасалды.

Ұйымдармен жұмысты есепке алу карточкаларына мәліметтерді енгізу жөніндегі жұмыс жүргізілуде, негізгі есепте болып табылатын ұйымдардың қадағалау істері тұрақты толықтырылып отырады.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі жұйесі ұйымдарының қатерлік тобын анықтау мақсатында құжаттаманың және мұрағат құжаттарын ведомдық сақталуының жай-күй бойынша жоспарлы тексерулер өткізіліп жатыр.

«Семей қаласының статистика басқармасы» ММ, Коцерті-гастролді қызметі және бұқаралы ақпрат құралдарының Семей қаласының дирекциясы» КМҚК, «Көлік колледжі» КМҚК, «Газмаш» КМҚК, «М.Ауэзов атындағы педагогикалық колледжі» КМҚК.

Есеп беру кезенінде облыстық жеке нотариустардың ведомстволық мұрағаттарын тексеру бойынша комиссия жұмысында мұрағатшылар қатысты.

Облыстын мемлекеттік мұрағатымен Қазақстан Республикасы Мәдение министрлігі жүйесінің ұйымдарында құжаттама және құжат сақтау жағдайын тексеру барысында анықталған қателіктерді жою туралы 9 ақпарат жасалынды.

Облыстың мемлекеттік мұрағатымен жеке текті құжаттарды ұстаушылармен келіссөздер жұргізілді, ҰОС ардагері, ВКГУ тарих мұғалімі В.П.Пизиковтың туыстарымен, М.Мусиның жеке қоры газет және журнал, кітап, қолжазбалармен, қатынасхаттармен және жеке құжаттарымен(611 құжаттар) толықтырылып жатыр. Мұрағатшы, ақын, суретші – С.Я.Семибратовпен келіссөздер өткізілді, соның нәтижесінде мемлекеттік сақтауға оның жеке құжаттары тапсырылды (жазбалары, өлендері, жинақтары, хаттары).

2011 жылы төмендегідей іс-шаралардың 51 бейне түсірілімі түсірілді: И.В. Бердустың 105 жылдығына арналған «След на Иртышской земле»; облыстың мемлекеттік мұрағатында өндірістік сабақ; «Азиада алауы 2011 жылы Өскеменде», «Алтай буыны» әдеби бірлестігінің 90 жылдығына арналған салтанатты кеш; Скапборо Айзек Мак Кеан (АҚШ) – ШҚО ҚМ оқу залында зерттеушімен интервью алынды; қазақтың қара сөз шебері Роллан Сейсенбаевпен кездесу, «Жидебай» әдеби журналыңын тұсаукесері, «Жидебай Борилик»; филмнін тұсаукесері, «Абай әлемі» вернисажы; жазушы, ақын, өлке танушы А.И.Егоровтың 85 жылдығы; «Чистяковские чтения»; А.М.Волковтың 120 жылдығына арналған «Мен туған Алтайда өстім» аты «Волковские чтения»; А.С.Пушкин кітапханасының 115 жылдығы; ақын, жазушы, өлке танушы М.Л.Немцевтын 55 жылдығы; (Саясат қуғын-сүргін құрбандарына арналған) «Кінәсіз кінәләнған тағдырлар»; «Гребенщиковские чтения»;Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлігінің Ақпарат және мұрағат комитетінің Республикалық көшпелі алқасының жиналысы; «Казахстан в моем сердце» ШҚО бейне көркемөнер шеберлерінің көрмесі; «Шығыс жұлдыздары» энциклопедиясының 2 томдық тұсаукесері; Жаманбаева И.Г. және Рахимжанова М. – еңбек ардагерлері естеліктерінің бейне түсірілімі, Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған «Русски язык в суверенном Казахстане» халықаралық – тәжірибелік коференцияның; «Казахстан- признан мировым обществом» фото көрмесі, «Искусство Казахстана в собрании Музея современного искусства г.Астаны» суреттер көрмесі, «Казахстан. Годы созидания» көрмесі, «За безядерный мир» форумның шенберінде Семей ядролы полигоны жабылуының 20 жылдығына арналған митинг; «Аймақ тарихы: жаңа дерекнама және ұғым, зерттеуі»; Семей бөлімінін «Нұр Отан» партиясының мүшелері жиналысында Қазақстан әйелдері 1 съезінің делегаттарымен ҚР Президентінің сайлау штабында кездесу және Семей қаласы бойынша УССО ұйымдастырған ланкестікпен күресуге арналған дөңгелек үстел өткізілді.

ШҚО ҚЗТҚО ҰОС басталғанына 70 жыл және Шығыс Қазақстан облысынан құралған әскери дивизиялардың құрылғанына 70 жыл толуына арналған іс-шаралар жоспары жасалды.



3. Ақпараттық-іздестіру жүйелерін құру, ғылыми ақпарат, құжаттарды пайдалану.
2011 жыл ішінде облыстың мемлекеттік мұрағаты тарихшы-өлкетанушы З. Қайсеновтың, фотосуретші, «Титан» газетінің штаттан тыс тілшісі И.А. Григорьевтің, музыка жүргізуші, Өскемен қаласының өнер колледжі оқытушысы, «Рудный Алтай» газетінің штаттан тыс тілшісі Н.И. Мельникованың; мұрағатшы, Өскемен қаласының мұрағатының директоры С.И.Лебедь; ССР Журналистер одағының мұшесі, ҚР Құрметті журналисті, ҰОС қатысушысы М.Ш.Мусин; Қазақ ССР халық ағартушылар үздігі, тілші Е.К.Турлыбаевтың; Өскемен қаласының құрметті азаматы А.С. Куленовтың, З. Кырыкбаева, П.Л.Чижикова, Б.К.Назырбаева, В.В.Смирнова, журналист, жазушы, ақын, ҰОС қатысушысы А.И.Егоровтың , барлығы – 825 сақтау бірлігі жазылды. Сондай-ақ, 9.810 сақтау бірлікте басқару құжаттамасы, 5.880 сақтау бірлігінде жеке құрам жөніндегі, 67 сақтау бірлігінде ҒТҚ, 11 есепке алу бірлігінде киноқұжаттар, 3 сақтау бірлігінде/45 есепке алу бірлігінде бейне құжаттар және 370 фотоқұжаттар жазылды.

Облыстың мемлекеттік мұрағаты «Тұтынушылар қоғамының Шығыс Қазақстан облыстық одағы» қоры істерін қайта өңдеу тізімін жасау жөніндегі жұмыс жалғастырыады (1200 сақтау бірлігі), жұмыс баысында істер құндылығына парақтай сараптама жүргізілді, істе атаулары түзетілді. Шемонаиха ауданының мемлекеттік мұрағатымен жеке құрамның 114 сақтау бірлігі мөлшерден тыс жасалынды.

ШҚО ҚЗТҚО қорлар тізімін жетілдіруі өткізілді: «Семей өнірінің атқарушы комитетінің статистикалық бөлімі», «Семей қаласының денсуалық сақтау бөлімі», «Семей хлыққа білім беру губерниялық бөлімі» - 3356 сақтау бірлігі.

2011 жылдың есеп беру кезеңінде облыстың мемлекеттік мұрағаттарымен жеке құрлым бойынша үздіксіз сақтау істер тізбесін қалпына келтіру жөніндегі жұмыстар жұргізілді, «Горпромторг» № 6 шаруашылық кәсіпорын» 35 сақтау бірлігі және «Қазақстанкоммунистік партиясының Ұлан аудандық комитеті» қорының 121 сақтау бірлігі, «Востокмашзавод» Ғылыми-өндірістік бірлестік» қорында 143 сақтау бірлігі, «А.С.Пушкин атындағы ШҚО кітапханасы» қоры 20 сақтау бірлігі жазылды. «Геологиялық-барлау экспедициясы және «Лениногор геологы» АҚ» бірлескен қорларының «Ленигорск тігу-галантер фабрикасы» және «Сулулык» АҚ 207 атауы қалпына келтірілді.

«Халық депутаттарының Өскемен қалалық кеңесі және оның атқарушы комитеті», «Семей атқарушы комитетінің құрылыс және сәулет істері бөлімі», «Лениногор қаласы әкімінің аппараты» қорлары құжаттарын каталогтауды жүргізу кезінде 1.661 сақтау бірлігі қарастырылды және 2.275 карточка жасалды. Облыстың мемлекеттік мұрағаты «Өскемен қаласы әкімі» қорының құжаттарын – 34 сақтау бірлігі/580 карточка каталогтау жөніндегі жұмысты бастады. Сондай ақ ҒТҚ 80 сақтау бірлігі каталогталды. Жеке текті құжаттарды каталогтау кезінде 255 сақтау бірлігі қарастырылды, 336 карточка жасалынды.

Бейне құжаттар (28 карточка) және фотоқұжаттар (150 карточка) каталогы каталогталды және қосылды.

«Лениногорская правда», «Вечерка», «ЛЗ-Сегодня», «Рудный Алтай» газеттерін тақырыптық әзірлеу нәтижесінде 230 карточка жасалды.

Облыстың мемлекеттік мұрағатында НСА жай-күйі және есепке алу картотекасымен жұмыс жүргізілді – 95 қорға 536 карточка жасалды.

ШҚО ҚЗТҚО НСА ШҚО ҚЗТҚО қорларын 2012-2020 жылдарға жетілдіру бағдарламасы жасалды.

Облыстың мемлекеттік мұрағаты «Әкімшілік-аумақтық бөлініс» мәліметтер базасымен жұмысты аяқтады (826 позиция), «Есімдер каталогы» мәліметтер базасына 3730 позиция, «Естелік кітабына» - 7417 позиция енгізілді. «Видеотека» мәліметтер базасымен жұмыс басталды және 31 позиция енгізілді.

Президент Н.Ә. Назарбаевтың Семей ядролық плигонының жабылуы жайындағы  Жарлыққа қол қойған күнінің 20 жылдығына арнап  «Тайталас» атты құжаттардың жаңа басылымы жарық көрді. Басылымда  1949-1989 жылдардағы Семей ядролық полигонындағы  ядролық жарылыстар сынақтарының зардаптары жайындағы, республика және Семей облысы халқының  полигон жұмысын жапқызу үшін қалай қарсы тұрғандығы жайындағы құжаттар жарияланған.

Казақстан Коммунистік партиясының Шығыс Қазақстан облыстық комитетінің бірінші хатшысы А.К. Протозанов туралы «Восток благодарный Вас не забудет...» құжаттар жинағы жарық көрді, келесі құжаттар жинағы шығаруға дайындалды: көрнекті тарих қайраткері, ағартушы, этнограф, Орталық Азия және Сібір саяхатшысы және зертеушісі туралы «Г.Н.Потанин»; 1917 жылдан 1923 жылдар мерзіміндегі аймақтағы азаматтық тайталас туралы «Шығыс Қазақстандағы қазан және азаматтық соғыс».

Облыстық мемлекетті мұрағатының қызметкерлерімен Г.Н.Потанинның ғылыми және қоғам қызметіне қатысты Томск мемлекеттік университетінің Ғылыми кітапханасының кітап естеліктері және қолжазбалар бөлімінде оның жеке қорының құжаттарын зерттеу бойынша, Қазақстан Республикасы Президенті мұрағатында ШҚО басшысы А.К.Протозанов қызметі туралы құжаттарды анықтау бойынша зерттеу жұмыстарын жүргізілді.

Облыстық мемлекетті мұрағатымен республикалық мұрағат алқасына (Шығыс Қазақстандағы мұрағат қызметі туралы, облыстық мұрағаттарда ақпараттық технологияларды енгізу туралы, «ШҚО электронды мұрағаты» құру туралы) «Шығыс Қазақсатың мұрағат қызметі» кітапшасы шығарылды. Ғылыми-шығармашылық қызмет жоспарына сәйкес ШҚО ХҚКО «Полигону – нет» кітапшасы шығарылды, Семей сынақ ядролы полигоны жабылуының 20 жылдығына арналған.

ҰОС женісінін 66 жылдығына Совет Одағының Батырлары, Шығыс Қазақстаның Даңқ Орденінің кавалерлері - «Оларды құтқарылған әлем ұмытпайды......» атты альбом дайындалды.

Облыстың мемлекеттік мұрағаттары есеп беру кезеңінде облыстық, қалалық және аудандық газеттерде төмендегідей 91 мақала дайындады және жариялады: Қазақстан Республикасы Президентін сайлау алдында Н.Ә. Назарбаев туралы «Феномен – көшбасшы»; журналист, өлкетанушы, КСРО журналистер Одағының мүшесі П.А.Иевлевтың 105 жылдығына орай «Сондай таныс және бейтаныс Павел Алтайский» «Оның барлық өмірі адамдарға арналған…», «Ол майданды жарақатсыз өтті», «Батырлар туралы естелік достарымен туыстардың жұректерінде өмір сүріп жатыр», ҰОС Жеңісі күнінің 66 жылдығын тойлауына байланысты, «Мұрағат қорында сақталған», «Өз ісінің майталмандары», «Көшпелі кеңес Глубокоеда», «Жемқорлыққа қарсымыз», «Солдат және журналист», «Әр қашан сапта...», «Зырян қаласындағы демалыс зонасын салу туралы», «Қазақстандағы халықтар бірлігінің күні», «Соғыс туралы естелік», «Золотой Тургусун – 2011» қайта достарды жинады», қоғам және саясат қайраткері Ф.Халитованың мерейтойына «Қызметі мінсіз қайраткер», «Учитель бракосочетания с дочерью мещанина...» (жазушы А.М.Волков туралы), «Шагая вперед...», «Кішкентай Назымның тостары», «Архиву – юбилейный подпрок», «Истоически путь Независемости – достояние стараны», «Ел жаңарса, ем де жаңарады», Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына.

Есеп беру кезеңінде «Записки Казахского географического общества» журналында «Хахлову А.С. – 165 лет», «История энергетики ВКО в лицах – М.Ф.Кейлин, И.В.Бердус» мақалалары; анызға айналған Қозы-Көрпеш Баян-Сулу кесенесі туралы «Памятник любви» атты мақала «Қазақстан мұрағаттары» республикалық журналына жіберілді, «Чистяковские чтения» жинағында - «Документы о Г.Д.Чистякове в фондах ГА ВКО» және «Переписка Ф.М.Карбышева с М.И.Чистяковым» мақалалары жарияланды.

ҚЗТҚО оқу залында абайтанушы-ғалым, Қазақ КСР-нің алғашқы әнұранының авторы, профессор, Қазақ КСР мен КСРО-ның үздік ағартушысы, Абай халықаралық академиясының (Лондон) алтын медаль иегері, КСРО жазушылар Одағының мүшесі, «Алаш» халықаралық әдеби сыйлығының бірінші медалі иегері, Қазақстан жазушылар Одағының Абай халықаралық сыйлығының бірінші лауреаты Қайым Мұхамедхановтың 95 жылдығына арналған кеш-портрет өтті. Кешке Қ. Мұхамедхановтың балалары, ЖОО мен мектептер оқытушылары, қалалық газет журналистері шақырылды. Іс-шара барысында Қайым Мұхамедханов туралы фотоқұжаттар, фильм фрагменттері көрсетілді, оның даусы қосылды, Қайым Мұхамедхановтың оларға Карлагадан 1952 жылы жазған хаттары оқылды.

Облыстың мемлекеттік мұрағаттары есеп беру кезенінде келесі шығармашылық кештерге қатысты «И.В.Бердус туғанынының 105 жылдығына» баяндамасымен «След на Иртышской земле» және «90 лет литературному объединению» Звено Алтая» мерекелі кешінде, «Чистяковские чтения» аймақтық семинарында.

Мүдделі мекемелерге, мұрағатшыларға естелік және мерейтойлық күндерге 32 бастамалы-ақпараттық құжаттар дайындалып, жіберілді: Зайсан кеден учаскесі құрлғанына 130-жылдығына және Ресеймен Қытай арасындағы сауда ашылуына, жер аударылған революционер, Кедерел тас көмір кен жерін тұңғыш ашушысы Е.П.Михаэльстың 160-жылдығына, Зайсан қаласындағы приход училещесінін құрылғанының 130-жылдығына, облыстың мемлекеттік мұрағатымен Шығыс Қазақстан облысының С.Аманжолов атындағы университетіне ақпараттық құжаттар дайындады, өлке танушы, «Русских личных имен» сөздігінің құрушысы Н.А.Петровскидың 120-жылдығына, Зырян мемлекеттік мұрағатымен Зырян қаласының 220-жылдығы туралы Зырян ауданының және Зырян қаласының әкімшіліктеріне, «Заря Восток» газет редакциясына газетін 80-жылдығына, Ленигорск қалалық жұмыспен қамту орталығы құрылуының 20 жылдығына, Лениногрск ауыл шаруашылығының құрылуының 70 жылдығына.

Облыста құжаттарды пайдаланып облыстық мұрағаттарымен 29 фотоқұжаттама көрмесі дайындалды: «Семей өлкетанушысы В.Н.Кляшконың – 60 жылдығы», «Невада – Семей антиядролық қозғалысы», Қайым Мұхамедхановтың 95 жылдығына арналған «Адам-аңыз», «Чистота души и совести», Лениногорецтар Совет одағы батырлары Д.И.Ефремовтың 85-жылдығына және С.К.Гуляевтың 90-жылдығына арналған «Юбилейный год», «Ол үиге женіспен оралды», «Ұланым, ұлағатты – ел мекенім», «Отан үшін ел үшін от кешкен жерлестеріміз», Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігінің – 20 жылдығына орай: «Біздің өлке: Шығыс Қазақстан облысының тарихи хрониксы», оның мультимедиялық көрсетілімі өткізілді, «Шемонаиха ауданы, уақытта бейнеленген», «Тәулсіздік тұғыры биік болсын», Глубокое ауылының құрылғанына 250 жылдығы, жазушы А.М.Волковтың туылғанының 120 – жылдығына «Өскемен – менің балалық шағымдағы қалам», «Архиву – 45 лет», Риддер қаласының 225 жылдығына «Экскурс в прошлое...», Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына «Біздің өлке: Шығыс Қазақстан облысының тарихи хроникасы», «Мой город за 20 лет», «Жылдар өткен соң».

Кенес Одағының Батыры С.Н.Брозовецпен кездесу – А.С.Пушкин атындағы облыстық кітапханасымен бірге «Чикаго- Өскемен» телекөпір ұйымдастырылды.

«Семей қ. Энциклопедиясы» топтамасы бойынша Семей қаласындағы СТР каналында 16 телебағдарлама шықты: «Ғалым, абайтанушы, ақын – Қаюм Мухамедханов», «Дала өлкесінін зерттеушісі – Н.Я.Коншин», «Ақын, философ – Шәкәрім», «Алаш-Орда шығыс бөлімі», «Старая фоторгафич». «Қазақстан-Өскемен» телеарнасында «Біздің өлке: Шығыс Қазақстан облысның тарихи хроникасы» көрмесінің құжаттары бойынша, облыстын мұрағат мекемелеріндегі ақпраттық технологиялары туралы, Тәуелсіздіктің 20 шыңы – 20 жұлдызды күн» бағдарламсының шенберінде 1994 туралы хабарламасымен телеарнасында мұрағаттар және құжаттма басқармасының бастығы және облыстық мемлекеттік мұрағатының директоры сөз сөйледі.

Облыстың мемлекеттік мұрағаттарымен Жеңістін 66-жылдығына арналған «Я пишу тебе с войны...», Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20-жылдығына, әйгілі қазақ ақыны Жамбыл Жабаевтың 175 – жылдығына арналған шығармашылығы мен өмірбаяны туралы «Реч народа – это я» атты мектептік сабақтар және дәрістер өткізілді. Зырян ауданының мемлекеттік мұрағатымен, мұрағат жұжаттарымен дайындалған «Біздін өлке» атты көрсетілімімен Зырян қаласының тарихы бойынша экскурсиялар және дәрістер өткізілді.

Зырян ауданының мемлекеттік мұрағаты, Зырян қаласының № 10 кәсіби лицеиімен бірге ауданың және қаланың ұйымдарымен мекемелері бойынша «Я этим городом храним» ұстаздармен студенттердің жұмыстарының конкурсы өткізілді.

Зайсан ауданының мемлекеттік мұрағатты қуғын-сүргін саясат құрбандарына арналған күніне мұрағат құжаттары бойынша дайындалып сөз сөйледі.

Зырян ауданының мемлекеттік мұрағаттымен Зырян ауданының әкімінің ішкі саясат аппаратымен бірге қуғын-сүргін саясат құрбандарына арналған күніне «Қасірет жылдары» атты конференция өткізілді, соның ішінде сол кезендері туралы енбек армиясың өткен Э.В.Перлинаның естеліктері бойынша видеоролик көрсетілімі өткізілді.

Жазушы А.М.Волковтың 120-жылдығына арналған «Волковские чтения» шарасында облыстың мемлекеттік мұрағаттымен «Усть-Каменогорс город моего детства» атты мультимедиялық көрсетілім, «Чистяковски чтения» шарасына «Переписка Ф.М.Карбушева с М.И.Чистяковым» алғашқы таныстыру өткізілді.Облыстың мемлекеттік мұрағатты «След на Иртышской земле» атты шығармашылық кешінде «И.В.Бердустың 105-жылдығына арналған» баяндамасымен, «Звено Алтая» әдеби бірлестігінің 90-жылдығына шығармашылық кешінде «ШҚО ММ құжаттарында С.М.Анисимовтың эпистолярлық мұрасы» баяндамасымен қатысты.

Зырян ауданының мемлекеттік мұрағаты А.И.Егоровтың 85-жылдығының тойлауында қатысты, осы оқиғаның бейнетүсірілімі бойынша Зырян қаласынның «Алва» телевизиялық арнасында көрсетілді.

Шығыс Қазақстан облысының мұрағаттар және құжаттма басқармасының бастығы ТМД қатысушы – мемлекеттерінің Мемлекеттік мұрағат қызметінін басшыларының Консультативтік кенесі, XII Халықаралық мұрағат кенесінің Евроазиялық аймақтық бөлімінін (ЕВРАЗИКА) жалпы конференциясы, Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы «Мемлекеттік мұрағат қызметі және жеке мұрағаттар: әрекеттесу тәжірибесі» мәжілісіне қатысты.

ШҚО ҚЗТҚО директоры және ШҚО ММ мамандары ҚР Тәуелсіздігінің 20 – жылдығына және ҚР Ұлттық мұрағатының ашылу күнінің 5 жылдығына арналған «Заманауй Қазақстан: болашаққа көзқарас» республикалық ғылыми – тәжірибелік конференцияға баяндамаларымен қатысты: «ШҚО ҚЗТҚО басылымдар жұмысының тәжірибесінен», «ШҚО мұрағат мекемелеріндегі ақпараттық технологиялар».

ШҚО ҚЗТҚО директоры ағартушы-өлкетанушы, педагог, қоғам қайраткері, тарих ғылымдарының кандидаты, доцент, М. Қозыбаев атындағы тарихи зерттеулер ғылыми орталығының директоры М.К. Кәрімовтың туғанына 60 жыл толуына орай өткен «Региональная история: новые источники и понятия, исследования» атты ғылыми-практикалық конференцияға «Сотрудничество ЦДНИ ВКО и Научного центра исторических исследований им.академика М.Козыбаева Семипалатинского государственного педагогического института» атты баяндамасымен қатысты.

Облыстың мемлекеттік мұрағаты, ШҚО ҚЗТҚО А.С. Пушкин және Абай атындағы облыстық кітапханамен бірлесіп «Шығыс Қазақстанның айтулы және еске алу күндерінің 2012 жылға арналған күнтізбесін» жасады. Шығару мақсаты: облыстың аса мәнді саяси, қоғамдық, ғылыми және мәдени өмірі, танымал жерлестеріміздің өмірімен және қызметімен байланысты айтулы күндер туралы ақпараттандыру болып табылады.

ШҚО ҚЗТҚО № 6 мектеп-гимназиясының 10-11 сынып оқушыларына үшін Қ. Мұхамедхановтың мерейтойына арналған сабақтар өтті. Оқушылар «Адам-аңыз» және «Ар және жан тазалығы» көрмелерімен, Қ.Мұха- медхановтың биографиясымен және шығармаларымен танысты.

Риддер қаласының мемлекеттік мұрағатымен № 16 орта мектебінін 6-7 сынып оқушыларына сабақ өткізілді: «Біздің Батыр» (Совет Одағының Батыры, біздін жерлес Төлеген Тохтаров туралы). Крупская аттындағы орта мектебінін оқушыларына «Память о них будет жить вечно» тақырыбына сабақ өткізілді. Зырян ауданының мемлекттік мұрағатымен құрлыс және автокөлік колледжінің студенттеріне: «Соғыс менің тағдырымда», «Зырян соғыс жылдары» тақырыптарына сабақ өткізілді. Кездесуге ҰОС қатысушысы А.И.Егоров шақырылды, сол қатерлі соғыз заманы туралы жазған шығармалары туралы әнгімеледі.

К.Мұхамедхановтың мерейтойына арналған Семей қаласының орталық кітапханасында радиотехника және байланыс колледжінің студенттерімен кездесу өткізіп, ШҚО ҚЗТҚО мұрағатшылары атақты ғалым-абайтанушының жеке қоры құжаттары бойынша мәліметтерімен сөз сөйледі.

Совет Одағының Батыры С.Н.Борзовецпен кездесу – облыстың мемлекеттік мұрағаты және А.С.Пушкин аттындағы облыстық кітапханамен бірге «Чикаго-Өскемен» телекөпір ұйымдастырылды.

ШҚО ҚЗТҚО мұрағатшылары «За безъядерный мир» Халықаралық форумының шеңберіндегі митингке қатысты және қытысушыларға «К 20-летию со дня закрытия Семипалатинского испытательного полигона» атты фотоқұжаттамалық көрмені назарға ұсынды.

ҚЗТҚО Семей сынақ ядролық полигонының жабылуы бойынша құжаттарды ЮНЕСКО «Әлем естелігі» Құжаттамалық мұраның әлемдік регистріне қосуы туралы сұраным жіберілді.

2011 жылы қыркүйекте ШҚО Қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығына Қытай Халық Республикасынан меймандар қонаққа келді: тарих институтының ғылыми қызметкері Шадыман Ахметұлы, Үрімжі қаласының Шыңжаң университетінің оқытушысы Гуан Шоушиң, ҚХР ШҰАР мұрағат мекемесінің директоры У Жы Чяң, ҚХР ШҰАР қоғамдық ғылымдар академиясы президентінің орынбасары Мяу Пушың.

Өскемен қаласының мамандырылған дайындық және сервис колледжінің 2 курс студенттеріне атақты қазақ ақыны Жамбыл Жабаевтың шығармашылығы және өмірі туралы «Халық сөзі – ол мен» 4 сағатты оқу өткізілді, Меновное ауылының 9-10 сынып оқушыларына «Архивы – история, современность и преспективы» сабақтар өткізілді. Өскемен қаласының кәсіптік даярлау және сервис колледжі және Қазақстандық – Америкалық еркін университеті колледжінің «Іс жүргізу және мұрағаттану» мамндығының 3 курс студенттеріне оқулық-мұрағаттық тәжірибие өткізілді. Дәрістер оқылды: «Мұрағат ісінің тарихы», «Ақпарат құжаттамасы және каталог түсінігі», «Жеке текті қорлар», «Әлеуметтік-құқықтық сипаттардың сауалдарын орындау», мұрағатта экскурсия өткізілді.

Облыс мемлекеттік мұрағаттарының оқу залдарында 716 зерттеуші жұмыс істеді, 964 адам келді. Олар оқытушылар, студенттер, мұражай қызметкерлері, жеке адамдар. Зерттеу тақырыбы әртүрлі: өлкетану, елді мекендердің, көшелердің тарихы, ШҚО әлеуметтік-экономикалық дамуы, жеке үй салуға жер бөлу туралы шешімдер және т.б.

Есеп беру кезеңінде облыстың мемлекеттік мұрағаттарымен «Мұрағат анықтмаларын беру» мемлекеттік қызмет көрсетілді: әлеуметтік-құқықтық сипаттағы 55.055 сұраныс түсті, оның 59.289 орындалды (Қазақстан азаматтарынан – 50.372, ТМД елдерінен – 8.917), соның ішінде ХҚКО ИАЖ арқылы 552, е-акимат арқылы - 124; оның 50.277 оң жауаппен. ҚР СІМ тарапынан 37 сұраныс түсті.

2011 жылы тақырыптық сұраныс түсті және орындалды 3.007. Бұл сұраныстар жерлерді жеке пайдалануға беру, ұйымдардың қайта атаулары, шағын, жеке фирмалардың, кәсіпорындардың жойылуы, ғимараттарды сату-сатып алу және т.б. туралы қалалық және аудандық әкімшілігінің, әкімдігінің шешімдерінің көшірмелерін берумен байланысты.

4. Ғылыми-техникалық ақпарат. Кадрлар біліктілігін көтеру.

Ұжымды әлеуметтік дамыту.
Есеп беру кезеңінде облыстың мемлекеттік мұрағат мекемелерінде құқықтық және өндірістік сабақтар жүргізілді. Өндірістік оқу жөніндегі сабақтар жоспарына Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрінің 2009 жылғы 29 желтоқсандағы № 185 бұйрығымен бекітілген Ұлттық мұрағат қорының құжаттарын жинақтау, сақтау, есебін жүргізу және пайдалануды ұйымдастырудың бірыңғай ережелері, Мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдардағы құжаттандыру және құжаттаманы басқарудың үлгілік ережелері,Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрі міндетін атқарушының 2009 жылғы 25 қыркүйектегі желтоқсандағы № 128 ШҚО төтенше жағдайлар департаментінің Азаматтық қорғаныс басқармасының бас маманы облыстың мемлекеттік мұрағатында ШҚО авариялар, ықтимал апаттар, дүлей апаттар кезіндегі іс-қимылдар ережелері жөнінде мультимедиялық көрсетілімдермен өндірістік сабақ өткізді. Прокуратура, әкімдік, Юстиция басқармасы, , Мемлекеттік қызмет істері агенттігі басқармасының, Еңбек және әлеуметтік қорғау департаменті ұйымдарының мамандарын шақыруылымен құқықтық оқу бойынша сабақтар өткізілді.

Облыстың мұрағат мекемелері 2011 жылда облыстың мұрағат қызметкерлерін кезекті атестациялауды және жұмысқа жаңадан қабылданғандарды аттестациялауды өткізді.

Кәсіби білім алу жоспарында Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік мұрағаты мұрағатшылары «Мұрағат жүргізу және іс жүргізу», «Тарих және мұрағат жүргізу», «Мемлекеттік және жергілікті басқару» мамандықтары бойынша жоғары және орта арнайы оқу орындарында білім алады.

Есеп беру кезеңінде мемлекеттік сатып алулар жөніндегі 2011 жылға арналған жоспарға сәйкес мемлекеттік сатып алулар жөніндегі жұмыстар жүргізілді.

ШҚО мұрағаттар және құжаттама басқармасы мамандары оқу жоспарына сәйкес Мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру және қайта даярлаудың Шығыс Қазақстан өңірлік орталығында, Шығыс Қазақстан өңірлік орталығында қазақ тілін оқыту бойынша оқып жатыр.

Облыстың мұрағат мекемелері ұжымдарында 8 наурыз, Наурыз, 1 мамыр, 9 мамыр, Конституция күні, Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығын мерекелеуге арналған салтанатты іс-шаралар өткізілді.

Облыстың мемлекеттік мұрағат мекемелері ұжымдарында: «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Қазақстан Республикасы Пезидентінің кезекті Жолдауы, Президент өкілеттілігін ұзарту, Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауына дайындалу туралы референдум талқыланды.

Есеп беру кезеңінде облыстың мұрағат мекемелері қажеттілігі шегінде компьютерлер мен ұйымдастыру техникаларын сатып алды, компьютерлер мен ұйымдастыру техникаларына қызмет көрсету және жөндеу, локальды есептеу желілерін реттеу, вирусқа қарсы бағдарламалар орнату, қажетті драйверлер орнату, «Тұлғалардың үндеулерін бірыңғай есепке алу» (ТҮБЕ) автоматтандырылған ақпараттық жүйесін іске қосу және жаңарту жүргізілді.

ШҚО мұрағаттар және құжаттама басқармасы және облыстың мемлекеттік мұрағаттары қызметкерлері ақшалай қаражат жинап оны Шығыс азақстан облыстық «Парыз» қайырымдылық қорына аударды.

Мұрағатшылар апталық сембіліктерде жинау және мұрағат ғимаратының іргелес ауданың сонымен қатар бекітілген аумақтарын көгаландыру жұмыстарында қатысты.




ШҚО мұрағаттар және құжаттама

басқармасының бастығы А.Әубәкіров
Орын: А.Шаитова

Тел.8-/7232/-25-40-45
Каталог: files
files -> Бастауыш білім беру деңгейінің ОҚу пәндері бойынша үлгілік тақырыптық жоспарлары
files -> Астрономия Мазмұны
files -> 1 фантастика жанрыныњ типологиясы
files -> Қазақстан тарихы 5 сынып. 2013-2014 оқу жылы
files -> Расул гамзатов
files -> Жамбыл атындағы республикалық жасөспірімдер кітапханасы Қазақстан ақын – жазушылары ХХ ғасырда
files -> «№ мектеп-лицей» мемлекеттік мекемесі Күнтізбелік- тақырыптық жоспар
files -> Ермұхан Бекмахановқа Сыздайды жаным, мұздайды қаным, жан аға!
files -> Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі, жергілікті атқарушы органдар көрсететін білім және ғылым саласындағы мемлекеттік қызмет стандарттарын бекіту туралы


Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет