Қазақ әдебиеті Сабақтың тақырыбы

«Ұлпан» романы

туралы білімді өз бетінше меңгеруіне ықпал ету.

өзі тәрбиелеуге жетелеу, халықтың сүйікті, адал перзенті бола білуге тәрбиелеу.

істеуіне ықпал жасау, зерттеуге дағдыландыру, ойлау шеберлігін, сөйлеу мәдениетін дамыту.

стратегиясы элементтері.

кесте, үлестірме кеспелер, «Қазақ

энциклопедиясы» Ғ. Мүсрепов туралы

естеліктер, дәйексоздер.

Қазақ тілі, тарих.
8. Пәнаралық байланыс:

9.Сабақтың барысы:

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару
   
2. 
   Өткен сабақ материалдарын сұрау.
   

«Қазақ жазушыларымен, әрине Абайды сүйемін. Менің бала күнімнен ішкен асым, алған нәрімнің барлығы да - Абайдан. Таза әдебиет сарынына бой ұрғанда маған Абай деген сөз қазақ деген сөзбен теңбе-тең түскендей кездері бар сияқты. Абайды сүюім үніме ақылдан туған, сыннан туған сүйіс емес, кейде туған орта, кір жуып, кіндік кескен жерді сүюмен барабар болатыны бар» деп жазылған пікірді кім толғаған деп жазылған пікірді кім толғаған деп ойлайсыңдар? - деп оқушыларға сұрақ қою отырып, үй тапсырмасын сұрай бастаймын.

1. Мұхтар Әуезовтың өмір жолы. Өмір жолын график сызбамен көрсету. Оқушылардың өздері дайындаған сызбасы.

1959


1949

1945

1897 1961

1908 1923

1913 1930

• 
  М. Әуезов 1897 жылы Шығыс Қазақстан облысы қазіргі Абай ауданында туған.
  
• 
  1908-1913 жылдары Семейдегі орыс училищесінде оқиды, одан кейін осы қаладағы мұғалімдер даярлайтын төрт жылдық семинарияда оқиды.
  
• 
  1923 ж Ленинград университетінің филология факультетіне түседі.
  
• 
  1945 ж Қазақ КСР Ғылым академиясының тұңғыш толық мүшелерінің (академиктерінің) бірі.
  
• 
  1949 ж КСРО Мемлекеттік сыйлығы берілді.
  
• 
  1959 ж Лениндік сыйлыққа ие болады.
  
• 
  1961 ж қайтыс болады.
  

2. 
   «Өз жартыңды тап» ойыны.
   

Кеспедегі сұрақтар, тапсырмалар.

1. 
   М. Әуезовтың тұңғыш жарық көрген туындысы «Адамдық негізі - әйел» көсемсөзінің тақырыбы мен идеясы.
   
2. 
   Жазушының қандай прозалық шығармалары бар? Қазақ ауылындағы кедейлер өмірі, жетімдік тақсыреті туралы әңгімелеріне шолу жасау.
   
3. 
   М. Әуезовтың алғашқы драмалық шығармалары, «Еңлік - Кебек» пьесасы.
   
4. 
   «Абай жолы» эпопеясы неше томнан тұрады, бөлімдерін атап, түсінік беріңдер.
   
5. 
   Абайдың адам, азамат ретінде қалыптасуына ықпал еткен әке Құнанбай образы мен оның іс-әрекеттері туралы әңгіме.
   
6. 
   «Жігітті жұрт мақтаған қыз жақтаған» дегендей Абай мен Тоғжан махабаты, Абайдың Тоғжанды алғаш көргендегі сезім толғанысын айтып беріңіздер.
   
7. 
   Абайдың қазақ ауылының қоғамдық тұрмыс - тіршілігіне араласуы. Жас Абайдың әке тапсырмасымен Байдалыға баруы. Абай бұл кездесуден қандай ой түйді?
   
8. 
   Абай ауылына Біржан салдың келуі, ақынның өнерге, әнге деген сүйіспеншілігін әңгімелеңдер.
   

2. 
   «Сандар сыры» бөлімі.
   

Әр санның астында сұрақтар берілген.

1. 
   а) М. Әуезов қай жылы, қай жерде туылған?
   
2. 
   э) Жазушының қандай әңгімелерін білесің?
   
3. 
   б) М. Әуезовтың ең алғашқы пьесасы қалай аталады? Қай жылы, қай жерде қойылды?
   

2. 
   а) «Қазақтың өзгеше мінездері» көсемсөзінің тақырыбы не? ә) «Абай жолы» эпопеясының басты кейіпкерлері.
   

2. 
   а) Құнанбайдың Абайға айтқан үш міні.
   

б) Ғ. Мүсреповтың «Абай жолы» романындағы кейіпкерлерге мінездеме.

Мұғалім сөзі.

Олай болса, көркем сөз өнерінің хас шебері, халқымыздың алып ойшылдарының бірі, қазақтың ХХ ғасырдағы өскен әдебиетін бүкіл әлемге әйгілеген дарындар қатарынан орын алған, көркем сөздің ғажайып құдіретін танытып кеткен суреткер Ғабит Мүсреповтың өмір жолы мен шығармашылығына арналған сабағымызда әйгілі жазушының өз сөзімен бастасақ:

«Қыран қанаты талар қияға шырқап шығу үшін өнер адамына ешқашан талмайтын қуатты қос қанат керек. Оның бірі - талант десек, екіншісі жан- тәнімен беріліп істейтін еңбек».

Сабақтың жоспары бойынша «Ғабит әлемнің шыңына» жету үшін жазушы айтқан «талант пен еңбекке» өз талабымызды қосып саралап айтып көрейік.

Ғабит Мүсреповтың өмірі мен шығармашылығы хронологиялық кесте арқылы түсіндіріледі.

Ғабит Мүсреповтың шығармашылығы

Оқушыларға кесте бойынша Ғабит шығармашылығы туралы түсінік беріледі.

Жазушы 1929-1932 жылдары «Қос Шалқар», «Көк үйдегі көршілер», «Күсен», «Бір адым кейін, екі адым ілгері», «Талпақ танау» әңгімелерін жазды. Бұл әңгімелерде Ғабит Қазақстанда егіндік, шабындық жерлерді бөліске салу, ауылшаруашылығын ұжымдастыру, колхоздастыру кезіндегі қиыншылықтар, сол кездегі таптық күрес, астыртын әрекеттер туралы айтылады.

2. Ана - мәңғілік жыр.

Отызыншы жылдардың орта шенінде Ғ. Мүсреповты орыс жазушы М. Горькийдің ана тақырыбында жазған шығармалары қызықтырады. Ол М. Горькийдің «Келді адам өмірге» әңгімесіне «Адамның анасы» деп тақырып қойып және «Өлімді жеңген ана» новелласын аударды.

Ал өзі «Ананың анасы», «Ашынған ана», «Ананың арашасы», «Ер ана», «Ақлима» әңгімелерін жазды.

Бұл әңгімелерде жазушы кәдуілгі қазақ даласында өскен: Қапия, Нағима, Ақлима ананың өздері де, сөздері де өткір, өктем. Жыртқыш аң, долы табиғат, жауыз да батыр ана алдында бас иеді. Ана - өмір ажары, ана - мейір, ана - махабаттың баламасы.

Жазушының «Ана» тақырыбындағы шығармашылығының жиынтығы ретінде 1974 жылы «Ұлпан» романы дүниеге келді.

«Ұлпан» - тарихи ел шежіресінің мазмұнына құрылған роман. Романда қазақ ауылының жүзжылдық тұрмысы, әдет-ғұрпы, барымта, қалыңмал беріп қыз

айттыру, бай мен кедей арасындағы, ел арасындағы жер дауы, жесір дауы кең көлемде сөз болады.

3. 
   Реалистік драма жолы.
   

«Қыз Жібек» (1934) музыкалық драмасы, «Қозы Көрпеш - Баян Сұлу» (1939), «Ақан сері-Ақтоқты» (1941) пьесалары театр сахналарына қойылып,

50-60 жыл бойы театр репертуарынан тұрақты орын алып келеді.

Ғ. Мүсіреповтың тарихи тақырып жазған елеулі шығармасының бірі - «Амангелді» пьесасы (Б. Майлинмен бірге жазды).

3. 
   Суреткерлік.
   

Ғ. Мүсірепов теңдессіз талант иесі екенін қаламгер достары, замандастары, артынан ерген ізбасарлары, қазақ халқы, әлем әдебиеті мойындады.

1. 
   Топтастыру эдісі.
   

Қоғам қайраткері

көркем сөз шебері

2) Ғабит Мүсіреповтың өмірі мен шығармашылығына байланысты жеке тапсырмалар беру

1). Ғ. Мүсірепов жылы ауданында дүниеге келді.

2). Орынбор қаласындағы жұмысшы факультетіне (рабфак) оқыды.

3).Ғ.Мүсіреповтың ана тақырыбына жазған ________________________ мынадай әңгімелері бар.

1. 
   романдары бар
   
2. 
   поэмасы үшін
   

6. 
   Ғ. Мүсіреповтың драмалық шығармалары, пьесалары.
   
7. 
   Жазушыға 1974 жылы құрметті атағы берілді.
   
8. 
   «Ұлпан» романының тақырыбы.
   
9. 
   Ғ. Мүсірепов кім?