Қазақ тілі 5-сынып Ертегі оқып отырған Айғаным бір сөзді түсінбей қалды. Дауыстап қайталап оқыды. «…Тұмсығына ат тұяғы тиген қасқыр мұрттай ұшты»

жүктеу/скачать 24,63 Kb. Дата 31.03.2022 өлшемі 24,63 Kb. #137408

Қазақ тілі 5-сынып Ертегі оқып отырған Айғаным бір сөзді түсінбей қалды. Дауыстап қайталап оқыды. «…Тұмсығына ат тұяғы тиген қасқыр мұрттай ұшты». Айғаным «мұрттай ұшты, мұрттай ұшты…» деп ішінен қайталады. Бәрібір түсінер емес. Айғаным кітабын көтеріп, атасына барды. – Ата, «мұрттай ұшты» деген не? – «Мұрттай ұшты» дейсің бе? «Мұрттай ұшты» деп жалп етіп, ұшып түскенді айтады, – деді атасы. – Кейде «қалпақтай ұшты» дейді. Айтпақшы, «мұрттай ұштының» тағы бір мағынасы бар. Аяқ астынан қатты ауырып қалғанда да «мұрттай ұшты» дейді. Түсіндім! – деді Айғаным. – Бірақ неге жай ұшпай, «мұрттай ұшады?» – Енді мына қызықты қара. «Алмұрт» – негізінде парсының сөзі. Парсылар бұл тәтті жемісті «муруд» деп атайды. Біздің тілімізге енгенде сәл өзгеріске ұшырап, алдына «ал» қосылған. Сөйтіп, «алмұртқа» айналған. Демек, «мұрттай ұшу» деген – «сабағынан үзілген алмұрттай ұшып түсу» деген сөз. Сөздің мәнін ұғып алған Айғаным өз бөлмесіне асықты. Орта жолдан үзілген ертегіні жалғастырып, тезірек аяғына жетпекші. «Балдырған» журналы, №4, 2019 1. Мәтінге сай тақырыпты таңдаңыз. А) Қызықты ертегі В) Сөздің мәні С) Аттың тұяғы D) Тәтті алмұрт 2. Мәтіндегі қаратпа сөз А) Айғаным В) Ата С) Жеміс D) Ертегі 3. Айтылуы мен жазылуында айырмашылық бар сөз А) ат В) тұяғы С) қасқыр D) мәні 4. Жуан дауысты дыбыстардан жасалған сөз А) тезірек В) кітабын С) тілімізге D) тұмсығына 5. Ертегіден алынған сөйлем А) Парсылар бұл жемісті «муруд» деп атайды. В) Тұмсығына ат тұяғы тиген қасқыр мұрттай ұшты. С) Біздің тілімізге енгенде алдына «ал» қосылған. D) Сабағынан үзілген алмұрттай ұшып түсті. 6. Бірыңғай езулік дауысты дыбыстардан жасалған сөз А) қалпақтай В) түсінер С) мұрттай D) оқыды 7. Бітеу буынды сөз А) қасқыр В) ертегі С) атасына D) оқыды 8. Үш буынды сөз А) тілімізге В) түскенді С) ертегіні D) тұмсығына 9. Мәтіндегі сұраулы сөйлем А) Түсіндім В) Бірақ неге жай ұшпай, «мұрттай ұшады С) Енді мына қызықты қара D) Сөйтіп, «алмұртқа» айналған 10. Қате жазылған сөз А) кейде В) жалп С) аурып D) ұғып 11. «Ұғып алған» сөзіне мағынасы жуық сөз А) түсінген В) асыққан С) үзілген D) ұшып түскен 12. «Алмұрт» сөзінің алғашқы нұсқасы А) ал В) мұрттай С) муруд D) алма 13. «Тұмсығына» сөзінде ықпалдың қай түрі бар? А) ілгерінді В) кейінді С) тоғыспалы D) буын үндестігі 14. Мәтін мағынасына сай сұраулы сөйлем А) Ата, алмұрттың дәмі қандай? В) Ата, мына сөздің мағынасы қандай? С) Ата, ертегі қызықты ма? D) Ата, оқуға кітап бересіз бе? 15. Қай сөзде дыбыс пен әріп саны бірдей емес? А) қатты В) парсы С) бөлме D) аяқ 16. Буынға дұрыс бөлінген сөз А) ұш-ып В) тез-і-рек С) түс-ін-ер D) да-уыс-тап 17. «Тұяғы, сабағы, аяғы» сөздеріне ортақ ерекшелік А) сөздердің барлығы екі буыннан жасалған В) түбір мен жалғау арасында кейінді ықпал бар С) сөздер үнді дауыссыз дыбыстардан құралған D) түбір мен жалғау арасында ілгерінді ықпал бар 18. Мәтін бойынша берілген дұрыс ақпарат А) Айғаным жаңылтпаштың мағынасын түсінбеді В) Атасы сөздің екі мағынасын түсіндірді С) Айғанымның атасы аяқ астынан ауырып қалды D) Сөздің мәнін ұққан қыз ойынға асықты 19. Атасы мен немересінің сөйлесуі А) монолог В) диалог С) хат D) жарнама 20. Мәтіндегі негізгі ақпарат А) Ертегі кейіпкерлері – ат пен қасқыр В) Айғанымның атасының жеміс бағы бар С) Айғанымның түсінбеген сөзі көп D) Айғаным сөздің мәнін атасынан сұрады 21. Мәтіндегі заттың атауы А) тезірек В) жеміс С) алған D) енді 22. Мәтінде «қандай?» сұрағына жауап беретін сөз А) қызықты қара В) қатты ауырып С) тәтті жеміс D) бәрібір түсінбеді 23. Дауыссыз «у» дыбысы бар сөз А) муруд В) ауырып С) ұшу D) түсу 24. «Муруд» қай тілдің сөзі? А) татар В) парсы С) өзбек D) башқұрт 25. Екі ұяң дауыссыз дыбысы бар сөз А) жеміс В) жалп С) бірақ D) сөзді 26. Тұйық буынды сөз А) жеміс В) алмұрт С) ұшып D) жолдан 27. «Бөлмесіне» сөзіне жалғанған жалғаулар саны А) біреу В) екеу С) үшеу D) төртеу 28. Мәтіндегі атаның бойында бар қасиет А) шебер В) еңбекқор С) парасатты D) әділетті 29. Тура мағыналы сөз А) аяқ астынан В) түсінер емес С) қалпақтай ұшты D) мұрттай ұшты 30. Мәтіндегі Айғанымның бойындағы үлгі болар қасиеті А) кітап оқуға қызығушылығы В) өтірік айтпайтын адалдығы С) бауырларына қамқорлығы D) кесте тігу шеберлігі жүктеу/скачать 24,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу: