Ботагариев Т. А. (қолы) (аты-жөні)
жүктеу/скачать 1,24 Mb.
|
| М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті
«Бекітемін» Педагогикалық институт директоры __________ Ботагариев Т.А. (қолы) (аты-жөні) «______» _________ 2008 ж. Жалпы тарих кафедрасы 050114 – «Тарих» 050203 –«Тарих» мамандықтары бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын студенттерге арналған
Пәннің оқу-әдістемелік кешені _____________________________________ (типтік бағдарлама атауы, қаласы, жылы) типтік бағдарлама негізінде құрастырылған. Құрастырушы: Мырзабаева Бақытгүл Мырзахметқызы – жалпы тарих кафедрасының оқытушысы. Жалпы тарих кафедрасының отырысында бектілді. «_____» _______________2008 ж. № ____ хаттама. Кафедра меңгерушісі м.а.: ___________ Журасова А.Ш. Педагогикалық институттың оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді. «_____» _______________2008 ж. № ____ хаттама. Педагогикалық институттың оқу- әдістемелік кеңесінің төрағасы: ______________ _______________________ (қолы) (аты-жөні) М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті «Бекітемін» Педагогикалық институт директоры __________ Ботагариев Т.А. (қолы) (аты-жөні) «______» _________ 2008 ж. Жалпы тарих кафедрасы 050114 – «Тарих» 050203 –«Тарих» мамандықтары бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын студенттерге арналған
Курс бағдарламасы ______________________________________________ (типтік бағдарлама атауы, қаласы, жылы) типтік бағдарлама негізінде құрастырылған. Құрастырушы: Мырзабаева Бақытгүл Мырзахметқызы – жалпы тарих кафедрасының оқытушысы. Жалпы тарих кафедрасының отырысында бектілді. «_____» _______________2008 ж. № ____ хаттама. Кафедра меңгерушісі м.а.: ___________ Журасова А.Ш. Педагогикалық институттың оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді. «_____» _______________2008 ж. № ____ хаттама. Институттың оқу- әдістемелік кеңесінің төрағасы: ______________ _________________ (қолы) (аты-жөні)
Мырзабаева Бақытгүл Мырзахметқызы – жалпы тарих кафедрасының оқытушысы. Сарайшық көшесі 34, 407-бөлме. «Қосалқы тарихи пәндер» пәнінен оқу-әдістемелік жинақ /Құрастырушы Мырзабаева Б.М./ Пән туралы мәлімет. Қосалқы тарихи пәндер курсының бағдарламасы. Семестр 15 оқу аптадан және 2 апта сессиядан тұрады. Бір аптада 3 кредит сағат беріледі, әр кредит сағат - 2 дәрістен және практикалық жұмыстан және 3 сағат оқытушының жетекшілігімен студентпен өзіндік жұмысынан (ОЖСӨЖ) тұрады. Кредиттің аптаға бөліну кестесі:
Кредит саны – 3 Өту орны: № 3 оқу ғимараты.
Кіріспе. Қосалқы тарихи пән – тарихшыға әдістеме мен тарихи зерттеу техникасын үйрететін ғылыми пән. Бұл – жылнамалық мәтін болсын, көне тиын, елтаңба, карта немесе таспа жазбасы болсын, тарихи деректердің мазмұнын тереңдете түсінуге мүмкіндік беретін өзіндік лаборатория. Палеография, хронология, метрология, нумизматика, сфрагистика, геральдика және генеалогия сияқты қосалқы тарихи пәндер – тарих ғылымының ажырамас бөлігі. Пәнді оқыту мақсаты – тарихшының семинар сабағына пайда келтіретін теориялық білім беру және фактілерді зерттеу мен деректермен жұмысында қосалқы тарихи пән зерттеулерінің әдістемесін көрсету. тарихи түп деректерді тауып анықтау; тарихи түп деректерді ғылыми жүйеге келтіру, сын көзімен талдау, зерттеу мен пайдалану әдістерін тұжырымдау; тарихи түп деректердің жалпы методикалық көзқарасын және қосалқы тарихи пәннің мәліметтерін түрлі тарих салаларында пайдалануға үйрету. Тарихи зерттеу техникасы мен жекеше жалпы әдістеме сұрақтарының талдамасы – пәннің міндеттері болып табылады. Курс материалына сүйене отырып, зерттеуші көне жазбалар мен қабықтағы жазуларды оқуды, бұрынғы жыл санағын қазіргі кездегі датаға ауыстырып, ертедегі салмақ, ұзындық, аудан өлшемдерінің мәнін ашып, көне тиындардың пайда болукезін, уақытын мөлшерлеп, кейбір тарихи география мәліметтерін пайдалануды ұйымдастыра алады. Пререквизиттер: Осы аталған курсты бастамас бұрын студенттер басқа ғылым салаларын – археология, этнография, алғашқы қауымдық қоғам тарихы, қазақстан тарихы, жалпы тарих, математика, физика, астрономиялық білім негіздерін меңгеруі тиіс. Постреквизиттер: курсты оқу барысында студенттер қосалқы тарихи пән салаларының – палеография, метрология, хронология, сфрагистика, ономастика, топонимика, нумизматика – пәні, міндеттері, даму тарихы, зерттеу объектісі, зерттеу әдістері, басқа ғылым саларымен байланысы туралы мәлімет ала алады. Оқыту әдістемесі: сабақты оқыту негізінен оқу материалының мазмұны берілетіндәріс және практикалық сабақ түрінде жүргізіледі. Аталған курс дәріс және практикалық сабақ түрінде өтіп, студенттердің білімі қазіргі заман талабына сай тың дерек көздері арқылы оқытылады, ол өз кезінде оқиғаларды шынайы талдауға септігін тигізеді. Сабақ мазмұны мен кестесі. 1 апта. № 1 дәріс. 1 кредит сағат. Тақырыбы: Кіріспе. Дәріс мазмұны: Қосалқы тарихи пәндер және олардың тарих ғылымындағы орны. Қосалқы тарихи пәндердің басқа тарихи ғылымдармен байланысы. Қосалқы тарихи пәндердің мақсаттары, міндеттері. Түп деректер тану, олардың зерттеу мен пайдалану әдістерін тұжырымдау. Өткен шақтың тарихын баяндау үшін қосалқы тарихи пән әдістерін қолдану. Қосалқы тарихи пән тарихнамасы. Тарихи оқиғаларды анықтап, мерзімін белгілеудегі тарихи қосалқы пәндердің рөлі. Ұсынылатын әдебиеттер: Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. Введение в специальные исторические дисциплины. Моск. унив., 1990 г. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. ОЖСӨЖ мазмұны: Жалпы курсқа қатысты тарихи деректермен таныстыру. Практикалық сабақтың барысы туралы түсіндіру, тақырыпқа байланысты өзіндік жұмыс тапсырмасын беру. СӨЖ мазмұны: курсқа қатысты әдебиеттер тізімін жасау. 2 кредит сағат. № 2 дәріс. Тақырыбы: Палеография. Дәріс мазмұны: Қосалқы тарихи пәндер қатарындағы палеографияның мақсаты мен миіндеттері. Палеография мәліметтерін тарихи зерттеу процесінде қолдану. Қолжазбаның дұрыстығын немесе жалғандығын анықтау; қолжазбаның шыққан уақытын даталау. Палеографияның қосымша пән ретінде қалыптасуы. Палеографияның терминологиясы және зерттелу деңгейі. Жазу мен санау жүйесінің тарихы. Көне жазба ескерткіштерді зерттеудегі палеографияның қызметі. Ұсынылатын әдебиеттер: Тихомиров М.И.и др. Русская палеография. М.,1982. Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970. Муравьев А.В. Русская палеография. М.,1956. Щепкин В.Н. Русская палеография. М.,1967. Черепнин Л.В. Русская палеография и другие вспомогательные исторические дисциплины. М.,1974. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 6-20 б. Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 14-50 беттер. ОЖСӨЖ мазмұны: деректер туралы мәліметтер жинау, оларды салыстыру. СӨЖ мазмұны: қосалқы тарихи пәндердің - тарихи түп деректі даталаудағы рөлі. 3 кредит сағат. Тақырыбы: Палеография. Практикалық сабақ жоспары: Орыс палеографиясының пайда болуы мен дамуы. Шығыс славяндарда жазу-сызудың пайда болуы. Жазудың көне түрлері. Славян алфавитінің графикалық формасы: кириллица және глаголица. Палеография әдістерін тарихи зерттеу процесінде қолдану. ОЖСӨЖ мазмұны: Палеографияның қосалқы тарихи пән ретіндегі даму тарихының кестесін кезеңдер бойынша құрастыру. СӨЖ мазмұны: Д.ж. қазіргі алфавит түрлерінің ерекшеліктерінің салыстырмалы кестесін құру (араб, армян, бирман, глаголица, грузин, иврит, корей, кириллица, қытай). 2 апта. 4 кредит сағат. № 3 дәріс. Тақырыбы: Ежелгі жазба ескерткіштерінің сыртқы белгілері (ХІ-ХІІ ғ.ғ). Дәріс мазмұны: Ежелгі Русьтегі неғұрлым белгілі жазба ескерткіштерінің сипаттамасы. Пергамен. Оның пайда болуы. Береста. ХІ-ХІІ ғ.ғ. ежелгі жарғы (устав) және оның ерекшеліктері. Жазу құралдары, сия, бояулар. Ежелгі орыс орнаменті және миниатюра. Қолжазбалардың уақытын белгілеудегі филиграндар. Ұсынылатын әдебиеттер: Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 15-17 беттер. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 7 бет. Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970. Муравьев А.В. Русская палеография. М.,1956. Черепнин Л.В. Русская палеография и другие вспомогательные исторические дисциплины. М.,1974. ОЖСӨЖ мазмұны: Қолжазбалардың форматы мен әшекейіне сипаттама беру. СӨЖ мазмұны: Қазақстанда кириллицаның енгізілуі. 5 кредит сағат. № 4 дәріс. Тақырыбы: ХІІ-ХҮ ғ.ғ. Русьтегі жазба ескерткіштердің сыртқы белгілері. Дәріс мазмұны: Неғұрлым белгілі жазба ескерткіштердің сипаттамасы. Пергаменді қағаздың ығыстыру себептері. Қағаз өндірісінің техникасы. Орыс кириллица жазбаларының дамуы. ХІІІ-ХІҮ ғ.ғ. кейінгі жарғы (устав) және оның жартылай уставқа көшу себептері. Жазу құралдары. Миниатюра, вязь, құпия жазу және оның неғұрлым кең тараған жүйелері. Ресейдегі кириллица реформалары. Қазақстанда латын әріптерінің енгізілуі. Ұсынылатын әдебиеттер: Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 17-19 беттер. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 9-16 бет. Тихомиров М.И.и др. Русская палеография. М.,1982. Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970. ОСӨЖ мазмұны: ХІ-ХІІ және ХІІ-ХҮ ғ.ғ. жазу құралдарына салыстырмалы сипаттама беру. а) жазу материалы; б) жазу графикасы; в) жазу құралы; г) әшекейі; д) форматы. СӨЖ мазмұны: Қазақстанда латын әріптерінің енгізілуі. 6 кредит сағат. № 2 практикалық сабақ. Тақырыбы: ХІ-ХҮ ғ.ғ. Русьтегі жазба ескерткіштері. Практикалық сабақ жоспары: ХІ-ХІІ ғ.ғ. Ежелгі Русьтегі жазба ескерткіштері. ХІ-ХІІ ғ.ғ. ежелгі жарғы және оның ерекшеліктері. ХІІ-ХҮ ғ.ғ. Русьтегі жазба ескерткіштерінің сипаттамасы. Жазу құралдары және олардың ерекшеліктері. Қазақстанда кириллицаның енгізілуі. ОЖСӨЖ мазмұны: Жазу құралдарының түрлері. СӨЖ мазмұны: Қазақстан территориясындағы эпиграфикалық ескерткіштер. 3 апта. 7 кредит сағат. № 5 дәріс. Тақырыбы: ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. Орыс мемлекетінің жазба ескерткіштерінің сыртқы белгілері. Дәріс мазмұны: ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. жазба ескерткіштерінің ерекшеліктері. Қағаз – басты жазу құралы ретінде. Жартылай уставтардың одан әрі жетілуі. Балкандық және неовизантиялық орнамент. Ескі баспа орнаменттердің пайда болу мәселелері және оған тән ерекшеліктер. ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. миниатюра және оның Андрей Рублев пен Симон Ушаковтың көркемсурет мектебінің дамуына ықпалы. Құпия жазу және оның неғұрлым кең тараған жүйелері. Ұсынылатын әдебиеттер: Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 17-19 беттер. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 9-16 бет. Тихомиров М.И.и др. Русская палеография. М.,1982. Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970. ОЖСӨЖ мазмұны: Өтілген материал бойынша конспект құру. 8 кредит сағат. № 6 дәріс. Тақырыбы: ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. орыс мемлекетінің жазба ескерткіштерінің сыртқы белгілері. Дәріс мазмұны: Жазба ескерткіштердің ерекшеліктері. Отандық қағаз өнеркәсібін ұйымдастыру. Гербтік қағаз. Филиграндар, штемпельдер, клейма, түсі, тығыздығы, химиялық құрамы, өнеркәсіп технологиясы – қағаз шығару өнеркәсібінің көрсеткіштері. Канцеляриялық және писарьлық жазулар. Орыс кітап орнаментіндегі рококо (ХҮІІІ ғ.) және ампер (ХІХ ғ.) стильдері. Ұсынылатын әдебиеттер: Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970.43-54,39-43 беттер. Черепнин Л.В. Русская палеография. М.,1956 г. 224-229,335-340 беттер. Щепкин В.Н. Русская палеография. М.,1967. 40-55 б. Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. ОЖСӨЖ мазмұны: ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. және ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. жазба ескерткіштерін салыстыру. а) жазу материалы; б) жазу графикасы; в) жазу құралы; г) әшекейі; д) форматы. 9 кредит сағат. № 3 практикалық сабақ. Тақырыбы: ХҮ-ХІХ ғ.ғ. орыс мемлекетінің жазба ескерткіштері. Практикалық сабақ жоспары: ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. жазба ескерткіштердің сипаттамасы. Жазу құралдарының даму ерекшеліктері (ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ.). ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. жазудың дамуына әсер еткен факторлар. Жазу түрлері, құралдары (ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ.). ОЖСӨЖ мазмұны: Өтілген материал бойынша конспект құру. 4 апта. 10 кредит сағат. № 7 дәріс. Тақырыбы: Тарихи метрология. Дәріс мазмұны: Тарихи метрологияның пәні, міндеттері және әдісі. Метрологияның тарихи пән ретінде қалыптасуы мен дамуы. Тарихи зерттеу процесіндегі метрологияның ролі. Метрологиялық түп деректер және оларды зерттеу әдістері. Ұсынылатын әдебиеттер: Черепнин Л.В. Русская метрология. М.,1988 г. Каменцева Е.И., Устюгов Н.В. Русская метрология. М.,1975. Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 51-54 беттер. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 44-46 б. Введение в специальные исторические дисциплины. Моск. унив.,1990 147 б. ОЖСӨЖ мазмұны: Метрологиялық түп деректермен таныстыру. 11 кредит сағат. № 8 дәріс. Тақырыбы: ХІ-ХІҮ ғ.ғ. орыс метрологиясы. Дәріс мазмұны: Ұзындық өлшемдері: поприща, сажень және т.б. Салмақ өлшемдері және оның ақша бірліктерімен байланысы. Сусымалы денелердің аудан өлшемдері: кадь, четверть, бочка, ведро, корчага. Ұсынылатын әдебиеттер: Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 54-65 беттер. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 46 б. Введение в специальные исторические дисциплины. Моск. унив.,1990 147 б. Черепнин Л.В. Русская метрология. М.,1964 г. Каменцева Е.И., Устюгов Н.В. Русская метрология. М.,1975 г. ОЖСӨЖ мазмұны: ХІ-ХІҮ ғ.ғ. ұзындық, алаң өлшемдеріне кесте құру арқылы сипаттама беру. 12 кредит сағат. № 4 практикалық сабақ. Тақырыбы: Тарихи метрология. Практикалық сабақ жоспары: Тарихи метрологияның пәні, міндеттері, зерттеу әдістері. ХІ-ХІҮ ғ.ғ. ұзындық өлшемдері. Аудан өлшемдері. (ХІ-ХІҮ ғ.ғ.). Тарихи метрологияның зерттеу процесіндегі ролі. ОЖСӨЖ мазмұны: Бақылау жұмысы. 5 апта. 13 кредит сағат. № 9 дәріс. Тақырыбы: ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. метрология тарихы. Дәріс мазмұны: Бірыңғай орыс мемлекетінде өлшем бірліктерді унификациялау және өлшемдер жүйесіндегі феодалдық бытыраңқылық қалдықтары: новгородтық және москвалық жүйелер. Ұзындық өлшемдері: сажень, версть, аршын, вершок. Салық өлшемдері: соха, обжа, выть, копно. Дәріханалық грек бірліктері: гран, скрупул, драхма және олардың Ресейде қолданылуы. Салмақ өлшемдері: пұт, фунт. Аудан өлшемдері. Англияда, Ресейде метрге дейінгі ұзындық өлшеулері бірліктерінің дамуы мен таратылуы. Алыс қашықтықтағы қазақ өлшем бірліктері: алты айлық, айлық, күндік, ат шаптырым, аттам. Жақын қашықтықтағы өлшем бірліктер: шай қайнатым, шай ішім, ет пісім, бие сауым, түйе сауым. Ұзындық өлшем бірліктері: қадам, құлаш, адым, қарыс, сүйем. Ұсақ өлшемдер: түймедей, иненің жасуындай, бір тамшы. Сауда кезіндегі қазақ өлшемдері: пұт, қадам, қап, дорба, қанар. Ұсынылатын әдебиеттер: Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 65-72 беттер. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 55-57 б. Депман И.Я. О мерах и метрической системе. М.,1956 г. Черепнин Л.В. Русская метрология. М.,1964 г. Каменцева Е.И., Устюгов Н.В. Русская метрология. М.,1975 г. ОЖСӨЖ мазмұны: ХІ-ХІҮ ғ.ғ. өлшемдердің ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. өлшемдермен салыстырмалы кестесін құру. СӨЖ мазмұны: Қазақ өлшем бірліктерінің кестесін құру. 14 кредит сағат. № 10 дәріс. Тақырыбы: ХҮІІІ ғ. -ХХ ғ. басындағы орыс метрологиясы. Дәріс мазмұны: Ағылшын мемлекетінің ықпалы және осыған байланысты ұзындық және аудан өлшемдерінің өзгеруі. Өнеркәсіптің және капиталистік қатынастардың дамуына байланысты өлшем бірліктердің орнығуы. Өлшем бірліктердің метрлік жүйесі және оны Ресейде енгізу туралы мәселелер. Ұсынылатын әдебиеттер: Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 72-79 беттер. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 57-59 б. Введение в специальные исторические дисциплины. Моск. унив.,1990 147 б. Черепнин Л.В. Русская метрология. М.,1964 г. Каменцева Е.И., Устюгов Н.В. Русская метрология. М.,1975 г. ОЖСӨЖ мазмұны: ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. өлшемдердің ХҮІІІ-ХХ.ғ. бас. өлшемдермен салыстырмалы кестесін құру. 15 кредит сағат. № 5 практикалық сабақ. Тақырыбы: ХҮ-ХХ ғ.ғ. орыс метрологиясы. Практикалық сабақ жоспары: ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ өлшем бірліктер және олардың түрлері. а) Ұзындық өлшемдері. б) Алаң өлшемдері. в) Салмақ өлшемдері. г) Сұйық денелер сыйымдылығының өлшеулері. 2. Еуропадағы метрге дейінгі аумақ бірліктері. 3. Қазақ халқының өлшем бірліктер жүйесі. 4. Орыс метрологиясының дамуына әсер еткен факторлар. 5. Өлшемдердің метрикалық жүйесі ОЖСӨЖ мазмұны: Өтілген материал бойынша конспект құру. СӨЖ мазмұны: Жеке жұмыстарын қорғауға дайындық. 6 апта. 16 кредит сағат. № 11 дәріс. Тақырыбы: Кеңестік метрологиялық жүйе. Дәріс мазмұны: Өлшемнің метрлік жүйесіне көшу. Оған жалпы сипаттама. Ескі метрологиялық жүйенің қалдықтары. Өлшемдердің одан әрі орнығуы және стандартталуы. Өлшем эталоны. Өлшем бірліктердің халықаралық жүйесі. жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|