Эмоциялық процесс. Эмоция мен сезімнің функционалдық айырмашылықтары
Эмоция (фр. emotion, лат. emoveo — толғану) — адам мен жануарлардың сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер әсеріне реакциясы; қоршаған ортамен қарым-қатынас негізінде пайда болатын көңіл-күй.
Эмоция организмнің әр түрлі қажетсінулерге қанағаттануына (ұнамды эмоция) немесе қанағаттанбауына (ұнамсыз эмоция) байланысты. Адамның жоғары әлеуметтік қажетсінулері негізінде пайда болатын тұрақты змоция. Эмоция жоғары түрі адамның іс-әрекетінің өнімді болуына мүмкіндік туғызады. Оларға қуаныш, сүйіспеншілік және т.б. эмоциялар жатады. Жағымсыз эмоция адамның іс-әрекетіне азды-көпті зиян келтіреді. Оларға қорқыныш, қайғы, абыржу, үмітсіздену, үрейлену және т.с.с. эмоциялар жатады.
Көңіл — адамның бойын билеп алатын эмоциялық жағдай. Көңілді болу адамның іс-әрекетінің сәтті, нәтижелі болуына байланысты. Адамның эмоциясын, оның мимикасынан, пантомимикасынан да байқаймыз. Эмоциялық үрдістердің пайда болуы вегетативтік жүйке жүйесінің қызметіне байланысты. Эмоциялар қатарластығы — бірін-бірі итермелеуші эмоциялық кемелденген екі бағдар. Олардың біреуі ұғынымсыздыққа қарай ығыстырылып, индивид мінез-құлқына санадан тыс әсер етеді.[ эмоция мен сезім арасындағы айырмашылық, адамдардың күнделікті тілінде де, ғылыми тілде де жиі кездесетін екі терминнен туындайтын пікірталас, өйткені олардың анықтамалары біреуін немесе екіншісін ажырату кезінде көптеген шатасуларды тудырады.
1991 жылдың өзінде психолог Ричард. С.Лазарус эмоциялар шеңберінде сезім ұғымын қамтыған теория ұсынды.
Бұл теорияда Лазар сезім мен эмоцияны бір-бірімен байланысты екі ұғым ретінде қарастырды, ол үшін сезім өзінің анықтамасында сезімді қамтыды. Сонымен, Лазарға деген сезім - бұл эмоцияның, субъективті тәжірибенің танымдық немесе субъективті компоненті.
Бұл мақалада мен алдымен эмоция деген не екенін және қысқаша, бар әр түрлі алғашқы эмоциялар туралы, кейінірек мен сезім ұғымы мен екеуінің арасындағы айырмашылықтарды түсіндіремін.
Бұл теорияда Лазар сезім мен эмоцияны бір-бірімен байланысты екі ұғым ретінде қарастырды, ол үшін сезім өзінің анықтамасында сезімді қамтыды. Сонымен, Лазарға деген сезім - бұл эмоцияның, субъективті тәжірибенің танымдық немесе субъективті компоненті.
Бұл мақалада мен алдымен эмоция деген не екенін және қысқаша, бар әр түрлі алғашқы эмоциялар туралы, кейінірек мен сезім ұғымы мен екеуінің арасындағы айырмашылықтарды түсіндіремін.
Эмоциялардың қалыптасуына қатысатын ең маңызды нейротрансмиттерлер: допамин, серотонин, норадреналин, кортизол және окситоцин. Ми гормондар мен нейротрансмиттерлерді сезімге айналдыруға жауапты.
Эмоция ешқашан жақсы немесе жаман болмайтынын өте айқын білу керек. Барлығының эволюциялық бастауы бар, сондықтан бұл организмнің жеке тұлғаның өмір сүруі үшін түрлі тітіркендіргіштерге реакциясы.
Эмоция вербальды емес қарым-қатынаста да әмбебап түрде көрінеді. Мимика әмбебап және сол сәтте сезілетін эмоцияны бейнелейді.