Эссе «Мəдениетті адам» деген кім?»
Латынның «cultura» сөзінен шыққан «мәдениет» сөзі даму, білім, тәрбие дегенді білдіреді. Ол «табиғат» идеясына қарама-қайшы келеді, адамның әлемге әсерін және оны құруға қатысуын білдіреді. Мәдениетті адам — әрдайым рухани-этикалық дәрежесін үйлестірудің және жоғарлатудың жолындағы, сол үйлестіруді ішкі және сыртқы ортада көрсете білетін адам. 21 ғасырда осы ұғымды дұрыс деңгейде ашу және оның қоғамның субъектілері мен объектілеріне деген әсер ету деңгейін анықтау — өзекті тақырыптардың бірі болып саналады. Қазақстан ішінде де бұл ұғымның өзектілігі артып жатыр, бұл құбылыс еліміздегі әртүрлі қақтығыс деңгейлерінің көптігінен туындауы мүмкін және дамушы елдердің көбісіне ортақ болып келеді. Бұл эсседе Қазақстандағы адамдармен салыстырыла отырып, адамды мәдениетті ететін қасиеттер қарастырылады. Талдау Бурлов А.В және Татарова Г.Г. жүргізген «мәдениетті тұлғаны» проективті қабылдауға арналған зерттеумен расталады.
Еліміздегі соңғы жылдары болып жатқан өкімет билігінің өзгеруінен бастап университеттер мен мектептердің құрылымдарының ауысуына дейінгі өзегрістер қоғамғамға өз әсерін тигізді, себебі бұл мекемелер адамның мәдениет дәрежесіне тікелей әсер ететін факторлар болып саналады. Білімділік, тұлғалық даму, талғампаз мінез-құлық мәдениетті адамға тән қасиет. Олар өзін-өзі жетілдіруге белсенді түрде машықтанады және сөздері мен істерін мұқият қадағалайды. Мұндай адам моральдық адалдық танытады, өз іс-әрекеті үшін жауапкершілікті қабылдайды және қателік жасаған кезде оны мойындауға тез келеді. Сонымен қатар, қазақ халқының құндылықтары мен мұраты ұқсас. Қазақстандықтар өздерінің білімдері мен дағдыларын жетілдіруге тырысады, өйткені олардың мәдениетінде білім жоғары бағаланады. Мәдениетті адамның өзегі олардың өз білімі мен тұлғалық өсуіне берілгендігінен көрінеді. Әйелдерге құрметпен қараудың және уақыт сынынан өткен қағидаларды сақтаудың құндылығын көрсететін қазақ мәдениеті де басқаларға құрмет пен сыпайылыққа ерекше мән береді.
Менің ойымша мәдениетті адамның тағы бір қасиеті – ағартушылыққа ұмтылуы. Олар өмірдің сан алуан қырларына қызығушылық танытады және таңдаған саласынан тыс көбірек білуге ұмтылады. Осыған ұқсас қазақтар өздерінің мәдени мұраларына да, әлемдік мәдениеттердің сан алуандығына да терең құрметпен қарайды. Мәдениетті адам толеранттылықты қабылдайды және дәстүрлерді түсіну және қолдау арқылы әртүрлі мәдениеттер мен көзқарастар арасында көпір салады. Бұл бейбітпен қатар өмір сүруге және қоғамның мәдени дамуына ықпал етеді.
Қорыта келгенде, мәдениетті адам – үздіксіз білім алуға, өзін-өзі жетілдіруге ұмтылатын адам. Олар басқаларды құрметтейді, басқаларға жанашырлық танытады және терең рухани әлемге ие. Білімге, өзгені құрметтеуге, мәдени мұраны сақтауға үлкен мән беретін бұл мұраттар Қазақстан халқының наным-сеніміне сай келеді. Бұл сипаттардың мәдениетті тұлғаны қалай анықтайтынын А.В.Бурлов пен Г.Г.Татарова жүргізген зерттеулерден көре аламыз. Өркениетті қоғам құру жолындағы жұмыс барысында білімге, жеке тұлғаның дамуына және эмпатия мен түсіністікке жоғары мән беру де өте маңызды. Біз осы қағидалармен өмір сүру арқылы бүкіл адамзаттың мәдени өркендеуіне үлес қосамыз.