С.Аманжолов. Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы.А., 1994ж

9.С.Аманжолов. Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы.А., 1994ж

11.Т.Қордабаев. «Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлемдер синтаксисі». 1996

12. Қ. Жұбанов. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. Алматы., 1999ж.

13. Қазақ грамматикасы. Астана, 2002ж.

14. Бекен Сағындықұлы. «Құрмалас сөйлем түрлерінің теориялық негіздері» Алматы, 2003.

15. М.Балақаев. Т.Сайрамбаев. Қазіргі қазақ тілі. Алматы, 2004ж.

16. К.Аханов «Грамматика теориясының негіздері». Алматы, 2004

7. Пәнді оқытуға арналған әдістемелік нұсқаулар:

Мақсаты

Пәннің негізгі мақсаты – синтаксистің негізгі салалары жөнінде түсінік беру. Студенттердің теориялық түсінігін жетілдіріп, ғылыми талдамдар жасай алуына мүмкіндік жасау. Студенттерге қазақ тілінің грамматикалық құрылысынан – сөздердің байланысу амалдары мен формаларын, сөз тіркесі және сөйлем құрылысының негіздерін – хабардар ету. Осыған байланысты сөйлем түзіп, олардың қатысымдық қызмет атқарып отырғандығын түсіндіру, дағдыландыру да, синтаксистік тұлға-бірлік ретінде түсінілетін ұғымдардың ғылыми тұжырымдамаларын айқындау, студенттердің аталған салаға қатысты нақты білім алуын қадағалау.

• 
  студенттердің төменгі курстарда алған білімдерін теориялық жақтан кеңейту;
  
• 
  синтаксистің негізгі объектілерінің мәнін ашып, оларды бір-бірінен ажырата білуге дағдыландыру;
  
• 
  студенттерді тіркес түрлеріне, сөйлем мүшелеріне, сөйлем құрылысына қарай талдай білуге үйрету;
  
• 
  синтаксистік ұғымдар мен қағидалардың мәнін түсінуге, өз ойларын қорытындылай білуге дағдыландыру;
  
• 
  синтаксистік сала бірліктерін ажырату жолдарын игерту.
  

• 
  Тіл біліміне кіріспе
  

- Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы

- Қазіргі қазақ тілі: морфология

- Қазіргі қазақ тілі: сөзжасам

- Қазіргі қазақ тілі: лексика

Постреквизиттері:

- қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы

- қазіргі қазақ тілінің сөзжасамы

- қазіргі қазақ тілінің морфологиясы

1. Абылақов Ә., Исаев С., Ағманов Е. Сөз тіркесінің дамуы мен лексикалану процесі. – Алматы, 1997.

2. Аманжолов С. Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы. – Алматы, 1994.

3. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы, 1992.

4. Балақаев М. Қазіргі қазақ тілі. Сөз тіркесі мен жай сөйлем синтаксисі. – Алматы, 1992.

5. Әмір Р. Жай сөйлем синтакксисі. – Алматы, 1983; 1998; 2002.

6. Есенов Қ. Құрмалас сөйлем синтаксисі. – Алматы, 1995.

7. Қазақ грамматикасы. – Астана, 2002.

8. Қазақ тілі. Энциклопедия. – Алматы, 1998.

9. Қазіргі қазақ тілі. Жаттығулар жинағы. – Алматы, 1997.

10. Қордабаев Т. Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлемдер синтаксисі. – Алматы, 1995.

11. Сағындықұлы Б. Құрмалас сөйлем түрлерінің теориялық негіздері. – Павлодар, 2006.

12. Сайрамбаев Т., Сағындықұлы Б. Құрмалас сөйлем жүйесі. – Алматы, 2007.

13. Салиева Ұ. Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлемнің құрылымдық түрлері (методикалық талдау). – Алматы, 1986.

1. Есенов Қ. Сабақтас құрмалас сөйлемнің құрылысы. – Алматы, 1982.

2. Есенов Қ. Қазақ тіліндегі синтаксистік қатынастар. – Алматы, 1985.

3. Жиенбаев С. Синтаксис мәселелері. – Алматы, 1941.

4. Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Алматы, 1999.

5. Қордабаев Т. Тарихи синтаксис мәселелері. – Алматы: Ғылым, 1964.

6. Мадина Г. Қазіргі қазақ тіліндегі жақсыз сөйлемдер. – Алматы, 1959.

7. Мұсабекова Ф. Қазіргі қазақ тіліндегі жай сөйлем пунктуациясының негіздері. – Алматы, 1959.

8. Төлегенов О. Қазіргі қазақ тіліндегі жалпы модальді және мақсат мәнді жай сөйлем типтері. – Алматы, 1968.

9. Сайрамбаев Т. Қазіргі қазақ тіліндегі күрделі сөз тіркесі. – Аламаты, 1983.

10. Сайрамбаев Т. Сөз тіркесі және жай сөйлем синтаксисі. – Алматы, 1991.

11. Сайрамбаев Т. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері. – Алматы, 1991.

12. Сауранбаев Н.Т. Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлемдер жүйесі. – Алматы, 1948.

13. Арғынов Х. Қазақ тілі синтаксисі методикасының негіздері. – Алматы, 1969.

14. Аханов К. Грамматика теориясының негіздері. – Алматы,1972.

15. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. – Алматы, 1993.

16. Әбілқаев А. Қазіргі қазақ тіліндегі жай сөйлем түрлері. – Алматы, 1963.

17. Әбілқаев А. Қазақ тіліндегі төл сөз бен төлеу сөз. – Алматы, 1956.

18. Есенов Қ. Сабақтас құрмалас сөйлемнің құрылысы. – Алматы, 1982.

19. Шалабаев Б. Текст лингвистикасы туралы. «Қазақ тілі мен әдебиеті». № 1, 1993.

20. Шалабаев Б. Қазіргі қазақ тіліндегі күрделі синтаксистік тұтастық. Қазақ филологиясы. Екінші кітап. 1975.

21. Қазақ тілінің грамматикасы. Том 2. –Алматы, 1967.

22. Русская грамматика. Том ІІ. Синтаксис. – М.: Наука, 1980.

23. Сарбалаев Ж. А. Байтұрсынұлының еңбектеріндегі қазақ тілі синтаксисінің мәселелері // Мемлекеттік тіл: бүгіні мен болашағы. – Астана, 1998. 210-213 бет.

24. Серғалиев М. Мүсірепова Б. Күрделі синтаксистік тұтастық. – Алматы: ҚазМУ баспасы, 1989.

25. Хасанов Ә. Синтаксис пен пунктуацияның кейбір мәселелері. – Алматы: Ғылыми-методикалық кабинет, 1957.

26. Шәукенұлы Қ. Құрмалас сөйлем синтаксисі. – Қарағанды, 1993.

27. Балақаев М. Бастауыштың жақтық мағынасы. ХМ. №11-12, 1946.

28. Балақаев М. Изафеттік құрылыстағы анықтауыштар. ХМ. №11, 1948/ №1, 1949.

29. Балақаев М. Қазақ тіліндегі тура толықтауыш. Қазақ ССР Ғылым академиясының Хабаршысы, №10, 1948. Жалғасы - №12, 1948.

30. Байтенов І. Сөйлем мүшелері туралы. ХМ. №15-16, 1939.

31. Басымов Х. Сөйлем мүшелері туралы. Ауыл мұғалімі, №21-22, 1939.

32. Басымов Х. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері. ХМ. №1, 1939.

33. Басымов Х. Пысықтауыш, ХМ. №2, 1939.

34. Ермеков Ә. Пысықтауыш және бұл жөніндегі кейбір түсініксіз мәселелер туралы. ХМ.. №6, 1939.

35. Қазіргі қазақ тілі. – Алматы, 1954.

36. Серғалиев М. Синтаксистік синонимдер. – Алматы, 1981.

37. Сыздықова Р. Абай өлеңдерінің синтаксистік құрылысы. – Алматы, 1968.

38. Шалабаев Б. Көркем проза тілі. – Алматы, 1994.

39. Хасанова С., Әбдіғалиева Т., Қасабекова Қ., Шалабаев Б. Кестелі грамматика. – Алматы, 1996.

40. Шалабаев Б. Құрмалас сөйлем құрылымына бірер сөз// Қазақстан мектебі. № 8, 1982. 75-77 беттер
10. Бағдарламада қарастырылмаған.
11. Бақылау жұмыстарына арналған тапсырмалар:

1. Грамматикалық құрылыс. Ұғымы мен сала ерекшеліктері

2. Синтаксис туралы түсінік. Оның зерттеу нысаны мен сала түрлері

3. Негізгі синтаксистік заңдылықтар: байланыс, қатынас, мағына

4. Синтаксистік тұлғалар: сөз, күрделі сөз және тілдік тіркестер

5. Синтаксистік тәсіл амалдары: интонация, орын тәртібі, шылау

6. Синтетикалық тәсіл амалдары: жалғау және олардың байланыстыру қызметі

7. Сөздердің байланысу формалары

8. Сөз тіркесі: оның зерттелуі мен құрамдық ерекшеліктері

9. Матаса байланысқан есімді сөз тіркестері

10. Қабыса байланысқан есімді сөз тіркестері

11. Меңгеріле байланысқан есімді сөз тіркестері

12. Қабыса байланысқан етістікті сөз тіркестері

13. Жанаса байланысқан етістікті сөз тіркестері

14. Меңгеріле байланысқан етістікті сөз тіркестері

15. Сөйлемнің мақсаттық түрлері. Хабарлы сөйлем, оның белгілері

16. Сұраулы сөйлем: жасалуы мен мағыналық түрлері

17. Бұйырықты сөйлем: жасалуы мен мағыналық түрлері

18. Сөйлемнің көңіл-күйге қатысты түрлері: лепті және лепсіз

19. Хабардың шындық болмысқа қатысы: болымды, болымсыз сөйлемдер

20. Жай сөйлем туралы түсінік: сөйлемге тән белгілер

21. Сөйлем мүшелері туралы түсінік. Бірыңғай және айқындауыш мүшелер

22.Сөйлем мүшелерінің құрамдық түрлері: жалаң, жайылма, үйірлі

23. Бастауыш және оның жасалу жолдары

24. Баяндауыш және оның жасалу жолдары

25. Анықтауыш және оның қабыса және матаса байланысуы

26. Толықтауыш: тура және жанама толықтауыш

27. Пысықтауыш, оның мағыналық топтары

28. Оқшау сөздер: қыстырма, одағай. Олардың тыныс белгілері

29. Оқшау сөздер: қаратпа, қыстырынды. Олардың тыныс белгілері

30. Жай сөйлемнің құрамдық түрлері: жалаң, жайылма

31. Жай сөйлемнің күрделену жолдары

32. Тілдегі толымды, толымсыз сөйлемдер

33. Жай сөйлемнің құрамдылығы және жақсыз сөйлем

34. Жақты сөйлемнің түрлері: нақтылы, белгілі, белгісіз, жалпылама.

35. Жақсыз сөйлем, оның баяндауыштарының берілу жолдары.

36. Атаулы сөйлем: мағынасы мен құрамы

37. Құрмалас сөйлем синтаксисі: зерттелуі мен жіктелу жолдары

38. Салалас құрмалас сөйлем: зерттелуі мен сыңараралық байланыс

39. Мезгілдес және түсіндірмелі салалас

40. Себеп-салдар салалас, оның ішкі мағыналық топталулары

41. Талғаулы, кезектес және шартты салалас

42. Салыстырмалы және қарсылықты салалас, ерекшеліктері

43. Сабақтас құрмалас сөйлем: зерттелуі. Бағыныңқы сыңар ерекшелігі

44. Үлестес, түсіндірмелі, салыстырмалы сабақтас түрлері, жасалу жолдары

45. Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас, жасалу жолдары

46. Шартты бағыныңқылы сабақтас, жасалу жолдары

47. Себеп-салдар және мақсат бағыныңқылы сабақтас, жасалу жолдары

48. Мезгіл және амал бағыныңқылы сабақтас, жасалу жолдары

49. Аралас құрмалас сөйлем: құрамы мен байланысу амалдары

50. Аралас құрмалас сөйлем: мағыналық топтары

51. Көп компонентті салалас: ашық және тұйық құрылымды

52. Көп бағыныңқылы сабақтас: сатылы және жарыспалы

53. Көп басыңқылы сабақтас, оның жасалу жолдары

54. Бөгде сөз және оның түрлері

55. Мәтін бірліктері мен байланысу амалдары

56. Параллель және тізбекті байланысты күрделі синтаксистік тұтастық
Білімді бағалау жөніндегі мәлімет
Бағалау саясаты:

Бағалау критерийлері	Бағалау түрі
	Жұмыс үшін балл	Орындалған жұмыс көлемі
Дәрістегі белсенділік	100	30
Семинардағы (практикалық жұмыстағы белсенділік)	100	15
СОӨЖ-дағы белсенділік	100	45
СӨЖ орындауы	100	45
Рубеждік бақылау	100	2
Аралық аттестация (Р1, Р2)	100	N
Ағымдық бақылау	100	2
Емтиханға жіберілетін рейтинг	100	Барлық бағалардың орта арифметикалық сомасы
Қорытынды бақылау (емтихан)	(Р1+Р2)/2
Қорытынды	Ағымдық бақылау * 0,6
Жеке тапсырмалар	100*0,4
Рубеждік бақылау	Емтиханға жіберілетін рейтинг + қорытынды нәтиже

Семестр барысында екі аралық бақылау жүргізіледі 7(8) және 15 апталарда.

Аралық бақылаулар бойынша студенттің максималды үлгерім көрсеткіші 60% құрайды. Семестр аяғында оқу пәні бойынша қорытынды аттестациялау – емтихан өткізіледі (максималды көрсеткіші - 40%).

Пән бойынша қорытынды емтихан бағасы аралық бақылаулар және қорытынды аттестациялаудың максималды көрсеткіштер сомасы ретінде анықталады.

Қорытынды емтихан пәннің негізгі теориялық және практикалық материалдарын қамтитын нұсқауларға бөлінген тест тапсырмалары түрінде өтеді.

Әріптік бағалау және оның балдардағы цифрлік эквиваленті дұрыс жауаптардың пайыздық көрсеткіші бойынша анықталады (кесте бойынша)

1.8 Студенттердің білімін тақырыптар бойынша тексеру және емтихан сұрақтары.