Физика пәнінен Ұбт-ға дайындау (теорияны қайталау 1)

Физика пәнінен ҰБТ-ға дайындау (теорияны қайталау - 1)

• ОҚО, Қазығұрт ауданы,
• П.Тәжібаева атындағы жалпы орта мектебі
• Физика пәнінің мұғалімі
• Орынбаева Қызжібек Жолдасбекқызы

1.Құбылыстар

• 1.Космостық байланыс үшін қолданылатын радиотолқын-
• ультрақысқа толқын
• 2.Радиоқабылдағыштың тербелмелі контурындағы сигналдың қабылдануына негізделген физикалық құбылыс – Резонанс
• 3. Телескоппен бақылағанда, бір-біріне жақын орналасқан жұлдыздарды ажыратуды қиындадатын құбылыс - дифракция
• 4. Арнайы салыстырмалылық теориясының бір постулатына сәйкес инерциялық санақ жүйесінде бірдей өтетін
• кез келген физикалық құбылыстар.
• 5. Катушкаға тұрақты магнит таяқшасын енгізгенде электр тогы пайда болатын құбылыс – Электромагниттік индукция.
• 6. Жерден көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің қозғалыс траекториясының ең жоғарғы нүктедегі үдеудің бағыты. Ауамен үйкелісті ескереміз – Төмен қарай бағытталған.

7. Гейгердің газ разряды санағышының әсері негізделген құбылыс – газ молекулаларының соққы арқылы иондалуы

• 8. Тегіс стол бетінде жатқан, қатаңдыңы аз, иілгіш сымнан жасалған катушкадан ток жібергенде бақылайтын құбылыс-
• катушка сығылады.
• 9. Электромагниттік сәуле әсерінен заттардан электрондардың ыршып шығу құбылысы – фотоэффект.
• 10. Радиоқабылдағыштың тербелмелі контурындағы сигналдың қабылдануы негізделген физикалық құбылыс – Резонансқа.
• 11. Вакуумдық фотоэлементке жарық түсіргенде, онысымен жалғасқан сыртқы тізбекте электр тогы пайда болады. Токтың пайда болуына себепкер физикалық құбылыс – Фотоэффект
• 12. Протон мен электронның массалары тең емес. Резерфорд атомының классикалық моделі мына жағдайлардың қайсысын
• түсіндіре алмайды? – Атомның тұрақтылығы.

13.Тербелмелі контурдағы ток күші шектеусіз өседі. Контур кедергісі қалай өзгереді? – Кемиді

• 14.Гейгер-Мюллер тіркегішінің жұмысында қандай құбылыс қолданылады? – Газдағы атомдар ионизациясы
• 15.Вакуумдағы фотоэлементке жарық түсіргенде, онымен жалғасқан сыртқы тізбекте электр тогы пайда болады. Бұған себепкер –
• Фотоэффект құбылысы
• 16. Жарық әсерінен химиялық реакцияның жүру немесе тездетілу құбылысы – фотосинтез
• 17. Жарықтың табиғаты толқынды болатын құбылыстар –
• жеке пленкалардың кемпірқосақ түске боялуы көлеңке ортасында жарық дағының пайда болуы
• 18.Жарық интерференциясын түсіндіретін құбылыстар –
• жұқа сабын және май пленкаларының боялуы: Ньютон сақиналары.

2. Сәулелер

• 1. α,β , γ –сәуле шығарушылардың өтімділігі нашар- α альфа
• 2. Альфа сәулесі дегеніміз – гелий атомы ядроларының ағыны.
• 3. α, β, γ – сәле шығарушыларының магнит және электр өрісінде көбірек ауытқитыны- β - сәулесі
• 4. Радиоактивті элементтен 10 см қашықтықта Гейгер санағышы тіркей алатын сәуле шығарудың түрі - β - және γ – сәулелері
• 5. α, β, γ – сәуле шығарушылыардың магнит және электр өрісінде ауытқымайтыны - γ – сәулесі
• 6. Гамма сәулесі дегеніміз – Атом ядросынан шығатын
• электромагниттік сәуле

7.Радиоактивті апат зонасында противогаз және резеңкеленген киімнің сыртқы факторлардан сақтайды- L және β –сәуле шығарудан сақтайды

• 8.Маңайында радиоактивті препарат жоқ кезде де Гейгер санағышының иондаушы бөлшектерді тіркеу себебі –
• санағышқа космостық сәулелер әсер етеді.
• 9. Қызыл түсті сәуленің түсу бұрышы сыну бұрышынан үлкен. Екінші ортадағы жарық жылдамдығы – І-ші ортаға қарағанда
• n есе аз.
• 10.Жоғары жиілікті электромагниттік толқындар – гамма сәулелер
• 11.Жақтары параллель шыны пластинаға аудан 30 градус бұрыш жасай түскен, жарық сәулелерінің ығысуы-
• пластина материалына және жарық сәлесінің түсуіне байланысты.

12.Химиялық белсенділігі жоғары – ультракүлгін сәулелер

• 13. Шағылғын сәулелер тоған түбінен көруге бөгет жасайды. Осы шағылған сәулелерде тоған түбін көру үшін қалай жоюға болады?
• - Полероидты қолдану арқылы
• 15.Заттардың фотохимиялық реакция жүретін жағдайлар –
• кваннтық сәуле шығару энергиясы молекулаларының активтену реакциясынан артық болғанда.
• 16. Ядролық сәулелерді тіркеуге арналған приборлардың қайсысында шапшаң қозғалатын зарядталған бөлшектер буда сұйық тамшыларынан тұратын із қалдырады- Вильсон
• камерасы.

17. Инфрақызыл сәулелендіру денелердің қандай температураларында байқалады? – Абсолют нөл температурасынан жоғары әрбір температурада

• 18. Фотон қозған атомға соқтығысқан кезде, осы атом индукциялық сәуле шығарады. Екеуінде ортақ шамалар –
• Жиіліктері, қозғалу бағыттары, фазалары және поляризация
• бағыттары.
• 19.Заттарда фотохимиялық реакция қандай жағдайларда жүреді?-
• Кванттық сәуле шығару энергиясы молекулалардың активтену энергиясынан артық болады.
• 20. Сәуленің толық шағылуы қандай шарттарда болады?-
• Түсу бұрышы шекті бұрыштан үлкен болғанда.
• 21. Лазерлік сәуле шығаруға тән қасиеттер-
• жоғары монохроматтық, көгеренттік, сәуле шығарудың бағыттылығы, сәуле шығару қуатының жоғарылығы.

• 23.Келтірілген электромагниттік сәуле шығару түрлерінің толқын ұзындығы ең қысқа – Рентген сәулелері
• 24. L, β, γ – сәуле шығару түрлерінің қайсысы магнит және электр өрісінде ауытқымайды? - γ сәулелері
• 25. Сирек қымбат тастардағы сәуленің ойнауын қалай түсіндіруге болады? – Сыну көрсеткіші үлкен.
• 26. Берілген электромагниттік сәулелерді тербеліс жиеліктерінің өсу ретімен орналастырыңыз –
• 1-радиотолқын, 2 инфрақызыл сәуле, 3 көрінетін жарық, 4 ультракүлгін сәуле, 5 рентген сәулесі

3. Ғалымдар

• 1.Радиоактивтік құбылысты ашқан – Француз зерттеушісі
• Беккерель
• 2. Электромагниттәк индукция құбылысын ашқан – Фарадей
• 3. Броун (броундық қозғалыс) байқаған қозғалыс –
• ерітіндіде жүзген бөлшектердің қозғалысы.
• 4. Серпімділік күшін анықтайтын заң – Гук заңы
• 5. Магнит өрісінің қозғалыстағы зарядтарға әсерін тапқан –Лоренц
• 6. Атом ядросының бар екенін эксперимент арқылы дәлелдеген-
• Э.Резерфорд

7.Атомның ядролық моделін ұсынған ғалым- Э.Резерфорд

• 8. Тоғы бар өткізгіш айналасында магнит өрісі бар болатынын тәжірибе арқылы көрсеткен ғалым – Эрстед
• 9. Алғаш рет лабораториялық тәсілмен жарық жылдамдығын өлшеген ғалым – И.Физо
• 10. Атомның құрылысы туралы Резерфордтың анықтағандары –
• Ядроның өлшемі атом өлшемінен өте кіші

4.Анықтамалар

• 1.Ток күші дегеніміз –
• өткізгіштің көлденең қимасы арқылы t уақыт аралығында өтететін q
• зарядтың сол уақытқа қатынасы
• 2. Күш сызықтары тұйық өрістердің аталуы – құйынды өріс
• 3. Кюри температурасы – заттың феррамагниттік қасиеті жойылатын
• температура
• 4.Дененің импульсі не кқозғалыс мөлшері дегеніміз –
• дене массасының жылдамдығына көбейтіндісі.
• 5. Пластикалық деформациялар дегеніміз –
• сыртқы күштер әсері тоқтағанда жойылмайтын деформациялар

6.Дененің потенциялдық энергиясы дегеніміз? Дененің әсерлесу энергиясы

• 7.Тербеліс амплитудасы дегеніміз – тербелуші нүктенің тепе-теңдік
• қалпынан ең үлкен ауытқуы
• 8. Ферромагниттер дегеніміз – Магнит өтімділігі өте үлкен (м > 1) денелер
• 9. Жол – қозғалыс траекториясы бойымен дененің жүріп өткен ара
• қашықтығы
• 10. Еркін тербеліс дегеніміз – сыртқы периодты күштердің әсерінсіз
• болатын тербеліс.
• 11.Зат мөлшері – заттың массасының оның молярлық массасына қатынасы
• 12. Меншікті балқу-жылжу дегеніміз –
• балқу температурасы 1 кг кристалл затты сұйыққа айналдыру үшін кеткен жылу мөлшері

13. Кризистік массаны анықтаушылар – 1 Ядролық атомның түрі. 2 Баяулатқыш. 3 Ядролық қондырғының конструкциялық ерекшелігі

• 14. Поликррсталл дене дегеніміз –
• саны көп майда кристалдан тұратын қатты дене.
• 15. Дененің (материалдық нүктенің) орын ауыстыруы –
• бастапқы орны мен соңғы орнын қосатын бағытталған түзу кесінді.
• 16. Вета сәулесі дегеніміз- электрондар ағыны
• 17. Дыбыс зорайтқыштың жұмысы неге негізделген?-
• Тұрақты магниттік магнит өрісінің жылжымалы катушкадағы айнымалы тоққа әсеріне

18.Меншікті булану жылуы дегеніміз?- тұрақты температурадағы 1 кг сұйықты толықтай буландыруға кететін жылу мөлшері.

• 19. Қыздыру шамы – Жылулық сәуле шығару болып табылады.
• 20. Термодинамиканың 1- заңы дегенміз –
• Жылу құбылыстарына таралған энергияның сақталу және
• айналу заңы
• 21. Парциал қысым – егер басқа газдардың әсері жоқ десе, онда-
• атмосферадағы су буының түсіретін қысымы
• 22. Ампер гипотезасы – дененің магниттік қасиеті оның ішімен шыр
• айнала қозғала алатын ток арқылы түсіндіріледі
• 23.Механикалық резонанс дегеніміз- тербелмелі жүйенің меншікті жиілігі мен мәжбүрлеуші күштің жиілігі теңескен кезде, еріксіз тербеліс амплитудасының күрт артуы

24. Механикалық резонанс дегеніміз – тербелмелі жүйенің меншікті жиілігі мен мәжбүрлеуші күштің жиілігі теңескен кезде, еріксіз тербеліс амплитудасының күрт артуы.

• 25. Элементар электр тогы – Электрондардың атомдағы қозғалысы
• 26. Фотоэффектінің қызыл шекарасын қандай параметр анықтайды? – жарық жиілігі, катод затының қасиеттері
• 27. Жарық сәулесі дегеніміз – Жарық энергиясының таралу
• бағытын көрсететін сызық.
• 28. Тізбекті реакция дегеніміз –
• реакцияны тудыратын бөлшектердің оның нәтижесі түрінде пайда болатын реакция.
• 29. Суы бар ыдыста мұз кесегі бар. Мұз еріп болғанда су деңгейі қалай өзгереді - Өзгермейді

30. Меншіктің балқу жылуы дегеніміз – балқу температурасында 1 кг кристалдық затты сұйыққа айналдыру үшін кеткен жылу мөлшері

• 31. Электромагниттік сәуле шығару ағынының тығыздығы
• тығыздығы 1 дегеніміз –
• ∆t уақыт ішінде S беті арқылы өтетін ∆w электромагниттік энергиясының Sх ∆t көбейтіндісіне қатынасы
• 32. 238 U (уран) ядросының екіге бөлінуі – ыдырау деп аталады.
• 92
• 33. Фотоэффект құбылысы дегеніміз – жарық әсерінен заттардан
• электрондардың ыршып шығуы
• 34. Электростатикалық өрістің күштік сипаттамасы бола алатын физикалық шама – Кернеулік Е
• 35. Тізбектегі реакция – реакцияны тудыратын бөлшектердің
• дегеніміз оның нәтижесі түрінде пайда болатын реакция.

36. Бір нүктеден бір уақытта көкжиекке әртьүрлі бұрыш жасай лақтырылған екі дененің екіншісінің бірінші денеге қатысты қалай қозғалатынын тап?- бір қалыпты және түзі сызықты

• 37. Ядролық реакцияның энергетикалық шығуы дегеніміз –
• Ядролар мен бөлшектердің реакцияға дейінгі және реакциядан кейінгі тыныштық энергияларының айырмасы.
• 38. Трансформатор дегеніміз –
• айнымалы токты түрлендіру үшін қолданылатын құрал.
• 39.Термоэлектрондық эмиссия дегеніміз –
• катодты жоғары температураға дейін қыздырғанда электрондардың ұшып шығуы.
• 40. Фотоэлемент дегеніміз – фотоэффект әсерінен жарық энергиясын
• электр энергиясына айналдыратын құрал

41. Толқын ұзындығы – Бірдей фаза мен тербеліп тұрған екі көршілес нүктелердің ара қашықтығына тең

• 42. Табиғи радиоактивтілік дегеніміз – Ядроның өздігінен түрленуі
• 43. Термоядролық реакция – сутегі ядроларының жылу бөлу
• арқылы бірігу реакциясы
• 44. Фотоэлементтің кідіртуші потенциялы дегеніміз –
• Фототокты жоғалтатын, кідіртуші электр өрісінің
• потенциялдар айырмасы
• 45. Нормальдық үдеу дегеніміз –
• жылдамдықтың бағыты бойынша өзгеруін анықтайтын толық үдеудің құраушысы.
• 46. “Ньютон сақинасындағы” жұқа пленка дегеніміз –
• линза мен пластина арасындағы ауа қабаты

5.Приборлар

• 1.Атмосфералық қысымды өлшейтін құрал – барометр
• 2. Қарапайым автотербелмелі жүйе – Маятникті сағат
• 3. Дыбыс толқындарын қоздырушы прибор –
• дыбыс зорайтқыш
• 4. Зарядатлған бөлшектерді олардың меншікті зарядына қарай ажырататын прибор – масс –спектограф
• 5. Қыздыру шамы – жылулық сәуле шығару