Іі. Негізгі бөлім
жүктеу/скачать 161 Kb.
|
Приондық аурулар және олардың адам миына әсерін зерттеу
|
ІІ. Негізгі бөлім 2.1. Баяу инфекцияның шығу тарихы Губкатәрізді энцефалопатия - мидағы нейродегенеративті процестермен сипатталатын, нейрондардың өлуі мен амилоидты ауру ошақтарының пайда болуына негізделген баяу инфекциялар тобы. Бұл аяқ-қолдың рефлекстерінің біртіндеп бұзылуына, жұтынудың бұзылуына және деменцияға әкеледі. Баяу дамитын процесс міндетті түрде науқастың өлімімен аяқталады. 1954 жылы Б.Сигурдсон баяу инфекциялар туралы негізгі ережелерді тұжырымдады, бұрын қойлардың белгісіз ауруын зерттегенде оның негізгі белгілерін бөліп көрсеткен: әдеттен тыс ұзақ (айлар, жылдар) инкубациялық кезең; баяу прогрессивті курс: органдар мен тіндердің әдеттен тыс зақымдануы; бұл аурумен ауырған малдың өлуі. 1982 жылы американдық биохимик С.Прузинер ми ауруын жұқтырған тышқандардан ауру тінін бірте-бірте тазарта отырып, оның жұқпалылығы құрамында ешқандай нуклеин қышқылы жоқ екенін олардың төмен молекулалы ақуызға байланысты екенін анықтады. Ол оларды «приондық белоктар» деп атады. 2020 жылы адамдар мен жануарлардағы аса қауіпті «баяу» инфекциялар тобының – приондық аурулардың этиологиясы ашылғанына 38 жыл толды. Жұқпалы прион протеинінің патогенділігінің жалғыз факторы ретіндегі рөлін анықтау ғылыми қоғамдастық үшін қиынға соқты, бірақ кейіннен Альцгеймер ауруы сияқты конформациялық ауруларды зерттеуге деген көзқарас өзгерді. Паркинсон ауруы, қант диабеті және тағы басқа аурулар секілді, олардың патогенезі айқын амилоидты түзіліспен сипатталады. С.Прузинер және т.б. ғалымдардың жұмысының негізгі қорытындысы бойынша ең кең тараған приондық аурулардың жалғыз этиологиялық қоздырғышы - - тек жоғары тазартылған ақуыз болып табылады. [1] Анықталған жаңалық генетикалық парадигмаға қайшы келді, бұл факт кез келген жұқпалы қоздырғыштың құрамында бір немесе екі нуклеин қышқылдарының (РНҚ/ДНҚ) болуы қажет, мейлі ол вирустар, бактериялар немесе қарапайымдылар болсын, көптеген аурулардың пайда болуына себеп болды, дегенмен айтылған гипотезаны жоққа шығаруға бағытталған зерттеулер жылдар бойы жалғасып, өз шешімін тапты. Алайда, бұл парадигма С.Прузинерге Нобель сыйлығын алуды 1997 жылға дейін кешіктірсе де (ПА саласындағы жаңалықтары үшін ол Д.Гайдушектен кейін екінші болды), соған қарамастан, тіпті приондық аурулар патогенезіне елеулі үлес қосты. [3] Сонымен қатар, әр түрлі елдердегі зертханалардағы С.Прузинердің әріптестері мен ізбасарлары 25 жылдан астам уақыт бойы «белоктық гипотезаның» дәлелдемелік базасын жетілдіріп, приондық ауруларды диагностикалау әдістерін кеңейтіп, сол арқылы оны түпкілікті растады. Осылайша, 2018 жылы инфекциялық рекомбинантты прион жасушаларының изоформалары жасушасыз in vitro жүйесінде құрамында нуклеин қышқылдары жоқ қатаң бекітілген реагенттермен алынды [4]. Соңғы жылдары приондық белоктардың биологиясы және олар тудыратын аурулардың патогенезі туралы, бастапқыда патогенетикалық ұқсастық негізінде «трансмиссивті губка тәрізді энцефалопатиялар» ұғымына біріктірілген және әсер ететін нысандар ауқымы туралы маңызды білім жинақталды [5]. жүктеу/скачать 161 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|