- Бердақ атындағы Қарақалпақ Мемлекеттік Университеті Өзбек филологи факултеті Қазақ тілі бағдары студенті Бағымбаева Жулдыздың Қазіргі қазақ тілін оқыту методикасы пәнінен өткен сабағы
Жалаң және жайылма сөйлем
Тақырыптық әдістер: хабарлау әдісі, әңгіме әдісі ,сұрақ жауап, венн диаграммасы және т.б
Жай сөйлем
Жалаң
Жайылма
Жалаң сөйлем. Мысалы :
1.Есіл тасып жатыр.
2. Жағасы – бал-құрақ.
3.Аты жүйрік екен.
Жайылма сөйлем.Мысалы:
1. Жақпар тастың арасында сарымсақ өседі.
2.Түні бойы ақ жауын сіркіреп тұрды.
Жалаң сөйлем— тек тұрлаулы мүшеден(бастауыш, баяндауыш) ғана құралған жай сөйлемнің түрі.
Жайылма сөйлем — жалаң сөйлемнің құрамындағы бастауышты не баяндауышты, не түгелдей сөйлемді түсіндіру үшін құрамына тұрлаусыз мүшелердің біреуі немесе бірнешеуі енгізілу арқылы жасалған жай сөйлемнің түрі.
Жалаң сөйлемнің басты белгісі — бір тұрлаулы мүшенің немесе екі тұрлаулы мүшенің жай сөйлемге тән хабарламаны қамти алатындығы және сөйлемнің тұтастығы болып табылады. Тарихи жағынан алғанда, жалаң сөйлем сөйлемнің басқа түрлерінен ерте қалыптасқан.
Жайылма сөйлем құрамындағы сөздер өзара әр түрлі синтаксистік байланыста болады. Мысалы, меңгере байланысу (“перзентін құшағына алады”), матаса байланысу (“адамның анасы”), қабыса байланысу (“алып анасы”), т.б.
Венн диаграммасы
Бастауыш пен баяндауыштан құралады
Екеуі де жай сөйлем
Бастауыш пен баяндауыштан және тұрлаусыз мүшелерден құралады
Жалаң сөйлеи
Жайылма сөйлем
Сергіту сәті
Сәйкестендіру
Жайылма сөйлем
Жалаң сөйлем
1. Жолдасты жол айырады.
2. Өнерлі өрге жүзеді.
3. Жаңбыр сіркіреді.
4. Қаз қаңқылдады.
5. Екі дос мектептен қайтты.
Тест
|
Ситуация
|
Симптом
|
Мысал
|
Кім жылдам....
?ұлдыз
|
?ел
|
?аңғақ
|
?апырақ
|
?
Семантикалық картамен жұмыс
Қорытынды сұрақтар
- Жалаң сөйлем дегеніміз не?
- Жайылма сөйлем дегеніміз не?
- Мысалдар келтіреміз
- жалаң сөйлем мен жайылма сөйлемдердің айырмашылығы
Достарыңызбен бөлісу: |
