Жасымда ғылым бар деп ескермедім
жүктеу/скачать 31,37 Kb.
|
АБАЙ ОКУЛАРЫ
- Бұл бет үшін навигация:
- Абай Құнанбайұлы
| Жасымда ғылым бар деп ескермедім,
Жасымда ғылым бар деп ескермедім, Пайдасын көре тұра тексермедім. Ержеткен соң түспеді уысыма, Қолымды мезгілінен кеш сермедім. Бұл махрұм қалмағыма кім жазалы, Қолымды дөп сермесем, өстер ме едім? Адамның бір қызығы – бала деген, Баланы оқытуды жек көрмедім. Баламды медресеге біл деп бердім, Қызмет қылсын, шен алсын деп бермедім. Өзім де басқа шауып, төске өрледім, Қазаққа қара сөзге дес бермедім. Еңбегіңді білерлік еш адам жоқ, Түбінде тыныш жүргенді теріс көрмедім. Абай Құнанбайұлы Есек Қырық-елу қос бір жерден Қайтқан екен керуендер. Мал айдап барып әр елден Сауда қылып жүргендер. Алтын артқан бір есек Соларменен келеді. Ол жай жүрсе, жұрт та жай, Ол желсе, жұрт желеді. Тамам қостың байлары Маңайынан кетпейді. Қошемет қылып бәрлері Шомын да жөндеп ерттейді. Ортаға алып әлгіні Бәрі бірдей сыйлайды. Бірі сүйіп құлақтан, Бірі жүнін сыйпайды. Сылап-сыйпап, қадірлеп, Беретұғын жем де артық. Есер шіркін есіріп, Болып алды тым тантық. Көш бойы жұрт қасында, Өзгеменен жұмыс жоқ. Атты теуіп, адамды Тістесе де сөгіс жоқ. "Құдай аман сақта,— деп — Жарда, суда!"— бата алған. Еркелетіп ат қойып, "Жаппарқұл мырза" аталған. Алтын үсте жүргенде, Сол қадірмен көп жүрген. Өз ойында көк есек Өзгеше тудым деп жүрген. Алтынды бір күн бай алды, Есектен жұрт та түңілді. "Жаппарқұл" аты жоғалды, Боқ тасуға жегілді. Қарасаңшы бойыңа, Ұзын құлақ қалпың ғой. Жұрт ергені соңыңа — Үстіндегі алтын ғой. Абай Құнанбайұлы Кең жайлау – жалғыз бесік жас балаға. (М. Ю. Лермонтовтан) Кең жайлау – жалғыз бесік жас балаға, Алла асыраған пендесі аш бола ма? Ержеткен соң сыймайсың кең дүниеге, Тыныштық пен зар боларсың баспанаға. Абай Құнанбайұлы Қорқытпа мені дауылдан. Қорқытпа мені дауылдан, Дүрілдеп тұрса тау мен сай. Шатырлап тұрған жауыннан Жарқылдап тұрса түскен жай. Көк торғындай аспан-көк, Білемін, жайнап ашылар. Исі аңқыған бәйшешек Түрленіп жерді жасырар. Қорқытпайды қар мен мұз, Өзге нәрсе қорқытты. Ойсыз, доссыз, бақытсыз, Жыбырлақпен өмір өтті. Сондықтан қайғы қат-қабат, Қарап тұрмын сендерге, Атасы басқа, өзі жат, Жалғыз жанша жат жерде. Абай Құнанбайұлы Ескендір Осы жұрт Ескендірді біле ме екен? Македония шаһары – оған мекен. Филипп патша баласы, ер көңілді, Мақтан сүйгіш, қызғаншақ адам екен. Филипп өлді, Ескендір патша болды, Жасы әрең жиырма бірге толды. Өз жұрты аз көрініп, көршілерге Көз алартып қарады оңды-солды. Сұмдықпен ғаскер жиып қаруланды, Жақын жерге жау болды, тұра аттанды. Көп елді күтінбеген қырды, жойды, Ханды өлтіріп, қаласын тартып алды. Жазасыз жақын жердің бәрін шапты, Дарияның суындай қандар ақты. Шапқан елдің бәрін де бодам қылып, Өкіметін қолына тартып апты. Ескендір елде алмаған хан қоймады, Алған сайын көңілі бір тоймады. Араны барған сайын қатты ашылып, Жердің жүзін алуға ой ойлады. Қан ішер қаһарлы хан ашуы көп, Атағынан қорқады жұрт қайғы жеп. Сол күнде қошеметші айтады екен, Ханның ханы, патшаның патшасы деп. Абай Құнанбайұлы Интернатта оқып жүр Интернатта оқып жүр Талай қазақ баласы – Жаңа өспірім, көкөрім, Бейне қолдың саласы. Балам закон білді деп, Қуанар ата-анасы, Ойында жоқ олардың Шариғатқа шаласы. Орыс тілі, жазуы – Білсем деген таласы. Прошение жазуға Тырысар, келсе шамасы. Ынсапсызға не керек Істің ақ пен қарасы? Нан таппаймыз демейді, Бүлінсе елдің арасы. Иждиһатсыз, михнатсыз Табылмас ғылым сарасы. Аз білгенін көпсінсе, Көп қазаққа епсінсе, Кімге тиер панасы? Абай Құнанбайұлы Қараңғы түнде тау қалғып. (М. Ю. Лермонтовтан) Қараңғы түнде тау қалғып, Ұйқыға кетер балбырап. Даланы жым-жырт, дел-сал қып, Түн басады салбырап. Шаң шығармас жол дағы, Сілкіне алмас жапырақ. Тыншығарсың сен дағы, Сабыр қылсаң азырақ. Абай Құнанбайұлы Жазғытұры Жазғытұры қалмайды қыстың сызы, Масатыдай құлпырар жердің жүзі. Жан-жануар, адамзат анталаса, Ата-анадай елжірер күннің көзі. Жаздың көркі енеді жыл құсымен, Жайраңдасып жас күлер құрбысымен. Көрден жаңа тұрғандай кемпір мен шал, Жалбаңдасар өзінің тұрғысымен. Қырдағы ел ойдағы елмен араласып, Күлімдесіп, көрісіп, құшақтасып. Шаруа қуған жастардың мойыны босап, Сыбырласып, сырласып, мауқын басып. Түйе боздап, қой қоздап - қора да шу, Көбелек пен құстар да сайда ду-ду. Гүл мен ағаш майысып қарағанда, Сыбдыр қағып, бұраңдап ағады су. Абай Құнанбайұлы Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін. Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін, Жоқ-барды, ертегіні термек үшін. Көкірегі сезімді, тілі орамды, Жаздым үлгі жастарға бермек үшін. Бұл сөзді тасыр ұқпас, талапты ұғар, Көңілінің көзі ашық, сергек үшін. Түзу кел, қисық-қыңыр, қырын келмей, Сыртын танып іс бітпес, сырын көрмей. Шу дегенде құлағың тосаңсиды. Өскен соң мұндай сөзді бұрын көрмей. Таң қаламын алдыңғы айтқанды ұқпай, Және айта бер дейді жұрт тыным бермей. Абай Құнанбайұлы Назарға Мынау келген Назар ма? Ақсақалды ауыл азар ма? Сұрағаның бір-ақ тай, Бермейді деп сазарма! Абай Құнанбайұлы Көк ала бұлт сөгіліп Көк ала бұлт сөгіліп, Күн жауады кей шақта. Өне бойы егіліп, Жас ағады аулақта. Жауған күнмен жаңғырып, Жер көгеріп күш алар. Аққан жасқа қаңғырып, Бас ауырып, іш жанар. Абай Құнанбайұлы Жақсылыққа Аяғыңды аңдап бас, ей Жақсылық! Өз басыңда жының бар бір бақсылық. Борышқорлық – адамға қиын нәрсе, Әрқайда өсіткізеді мал тапшылық. Абай Құнанбайұлы Жартас (М. Ю. Лермонтовтан) Қонады бір күн жас бұлт Жартастың төсін құшақтап. Жөнелді ертең, қалды ұмыт, Көк жүзіне ойнақтап. Ажымды жүзі тершіген Кәрі жартас таң қапты: — Бәрі осы-ay,— деп,— құз деген, Томсарып тұрып жылапты. Абай Құнанбайұлы Көжекбайға Жамантайдың баласы Көжек деген, Әркімге өсек тасып безектеген. Досын келіп досына жамандайды, Шіркінде ес болсайшы сезед деген. Абай Құнанбайұлы Көкбайға Сорлы Көкбай жылайды, Жылайды да жырлайды. Ол жыламай қайтіп тұрады, Мынау азған қу заман Қалыбында тұрмайды. Біреу малды ұрлайды, Біреу басты қорлайды, ... болмаған соң Жылауына зорлайды. Абай Құнанбайұлы Әбдрахман өлгенде Тұла бойың ұят-ар едің, Ескеріп істеп, ойлаған. Тәуекелге нар едің, Талаппен терең бойлаған. Ерлікке де бар едің, Үйренуге тоймаған. Жасқа жас, ойға кәрі едің, Атаңның атын жоймаған. Замана, неткен тар едің, Сол қалқамды қоймаған?! Абай Құнанбайұлы Ескілік киімі Ойланып, ойға кеттім жүз жылғы өткен, Тон қабаттап кигенім — шидем шекпен. Жейде-дамбал ақ саңнан, жарғақ шалбар, Жырым балақ матамен әдіптеткен. Мықшима аяғымда былғары етік, Киіз байпақ тоңдырмас ызғар өтіп. Үлкен кісе белімде жез салдырған, Шақпағым, дәндәкуім жарқ-жұрқ етіп. Абай Құнанбайұлы Қыс Ақ киімді, денелі, ақ сақалды, Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды. Үсті-басы ақ қырау, түсі суық, Басқан жері сықырлап, келіп қалды. Дем алысы - үскірік, аяз бен қар, Кәрі құдаң - қыс келіп, әлек салды. Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып, Аязбенен қызарып ажарланды. Бұлттай қасы жауып екі көзін, Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды. Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда, Алты қанат ақ орда үй шайқалды. Әуес көріп жүгірген жас балалар, Беті-қолы домбығып, үсік шалды. Шидем мен тон қабаттап киген малшы Бет қарауға шыдамай теріс айналды. Қар тепкенге қажымас қайран жылқы Титығы құруына аз-ақ қалды. Қыспен бірге тұмсығын салды қасқыр, Малшыларым, қор қылма итке малды. Соныға малды жайып, күзетіңдер, Ұйқы өлтірмес, қайрат қыл, бұз қамалды! Ит жегенше Қондыбай, Қанай жесін, Құр жібер мына антұрған кәрі шалды. Абай Құнанбайұлы Желсіз түнде жарық ай, Сәулесі суда дірілдеп, Ауылдың жаны - терең сай, Тасыған өзен күрілдеп. Қалың ағаш жапырағы Сыбырласып өзді-өзі, Көрінбей жердің, топырағы, Құлпырған жасыл жер жүзі. Тау жаңғырып, ән қосып Үрген ит пен айтаққа. Келмеп пе едің жол тосып Жолығуға аулаққа? Таймаңдамай тамылжып, Бір суынып, бір ысып, Дем ала алмай дамыл қып, Елең қағып, бос шошып. Абай Құнанбайұлы жүктеу/скачать 31,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|