Жаттықтырушы қызметінің дағдыларын қалыптастырудың тәжірибелік негізденуі Жаттықтырушының негізгі мақсаты – дұрыс спорттық оқытуды ұйымдастыру. Бұл жағдайда, спорт жаттығу арнайы алдын-ала жоспарланған оқыту процесін білдіреді. Міндетті түрде спортшыларды әр түрлі спорттық жарыстар мен конкурстарға қатысуға тартады. Мұндай мектепте жүзеге асырылған барлық іс-шаралар арнайы бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуы тиіс. Жаттықтырушы және мұғалім мемлекеттік стандарттарға тағайындалған барлық талаптарды орындауға міндетті. Оқу процесін дұрыс ұйымдастыру тобының жүргізген әрбір жаттығу, назарға оқушылардың жас және жеке ерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылуға тиіс. бұл жағдайда, жаттықтырушы-мұғалім жарыстарды өткізуге қабілетті болуы тиіс, және өзі, олардың белсенді қатысады тренингтер және лагерлер ұйымдастыру, сондай-ақ сот практикасы және нұсқаушы тәжірибесі бар. Жаттықтуршы спорт мектебі оқушыларының денсаулығын және арнайы медициналық қадағалау өтуін бақылауға міндетті.
Жаттықтырушының негізгі жұмыс функциялары:
жаттықтырушы және оқытушы мектеп спорт түрімен және міндеттеріне сәйкес күнтізбелік және тақырыптық жоспарлау отырыстарын және жарыстар қамтамасыз етеді. сонымен қатар, ол олардың студенттердің тұрақты медициналық бақылауды жүзеге асыруға тиіс. ол жұмыспен қамту немесе жүзеге асыру белгілі бір түрлеріне қарсы хабардар болуы маңызды болып табылады.
жаттықтырушы және оқытушы оқу процесінің барысы туралы оқушылар мен олардың ата-аналарын кеңес береді. Қажет болған жағдайда оң кеңес береді.
Спорт жаттықтырушысы және мұғалімі спорт пәнге байланысты, дене қызметінің барлық негіздері, оны спортшыларға үйретеді. Осы мақсатта, түрлі жүйелері қажетті спорттық өнімділігін дамыту арнайы жаттығулар жасалады. бұл тәжірибені, сонымен қатар теориялық дайындықтан ғана емес қосулы болуы тиіс. тұрақты әңгімелер, әңгімелер мен лекциялар жан-жақты дамуына ықпал ететін болады.
Спорт жаттықтырушысы, сондай-ақ әрбір қызметкері спорт мектебі дұрыс жұмыс жоспарын дайындау және оған ұстануға қабілетті болуы тиіс екенін айтады. сондай-ақ, өз жұмысының нәтижесін талдау және маңызды қатысуға үздік спортшыларды таңдау үшін спорттық іс-шаралар.
Оқушылармен жұмыс істеуге қажетті білім-білік деңгейі туралы айта кетсек:
Әрбір жаттықтырушы спорт мектебі, олардың спортшылармен жұмыс істеу бағыты туралы терең білімі болуы тиіс:
олардың жалпы пәннің ережелері;
байқаудың ережесі;
спорттық жабдықтар мен жарақтар үшін негізгі талаптар;
бәсекеге қабілетті препараттарды жекелеген түрлерін оқытуды көлемін анықтау;
бәсекелестік үшін спортшыларды таңдау мүмкіндігі дұрыс және саналы;
сот процесіне қатысуға, сондай-ақ оның қолданыс мерзімін анықтау;
споршы мотивация көтеру мен жеңіске деген ерік дамыту қабілеті;
қауіпсіздік ережелеріне сай, сондай-ақ қарапайым және анық спортшыларға оны түсіндіру қабілеті.
Жаттықтырушының жауапкершілігі.
Жаттықтырушы қызметі кейбір жауапкершілікті өзіне алатындығын есте ұстау қажет. Ол мамандық кейбір аспектілеріне қатаң назар аударукеректігін талап етеді, сондықтан өте маңызды болып табылады. Жаттықтырушы спорт мектебі үшін әрдайым төмендегі жақтарға жауапты болып табылады:
денсаулық сақтау және барлық қатысушы өміріне;
пәндер барлық түрлерін өтікізуге;
нақты спорт түрі бойынша мемлекеттік стандарттарды дұрыс орындауға;
жылдық жұмыс қажетті көлемі орындамау: конкурстар, студенттердің сертификаттау;
студенттердің құқықтарын құрметтеудің болмауына;
білім берудің дұрыс әдістерін қолдану (студенттің тұлғаға қарсы зорлық-зомбылық кез келген түріне байланысты);
сыбайлас жемқорлық күдік;
директоры және басқа да жоғары лауазымды басшылардың келісімінсіз спорт мектебінің қажеттіліктері үшін қаражат жинау;
кез келген дін, зорлық-зомбылық, қатыгездік және нәсілшілдік насихаттау;
ҚР заңнамасына сәйкес келмейтін кез келген басқа да іс-шаралар.
Жаттықтыруышының біліктілік талаптары:
Арнайы білім бар жаттықтырушылар – осы спорт түрі бойынша және студенттермен тәрбие жұмыстары жөніндегі негізгі шарттарының бірі болып табылады. Спорттық қызмет және оқыту түріне байланысты, жаттықтырушысы орта немесе жоғары білімі болуы тиіс. Сондай-ақ, белсенділігін арттыру үшін, кем дегенде, үш жыл бапкерлік тәжірибесі болуы қажет. Мұғалім ол бапкерлік қызметін әкелуі мүмкін, бұл жағдайда тиісті тәжірибесі жоқ, бірақ жоғарыда спорт кандидаты категорияларына сай болуы керек.
Жаттықтырушылар мен оқытушыларды сертификаттау - бұл білім және мектеп спорт қызметкерлерінің біліктілік деңгейін анықтау үшін маңызды және қажетті үрдіс, сондай-ақ олардың біліктілігін арттыру үшін әрбір үш жыл сайын жүзеге асырылады.
Жаттықтыуршының жұмыс уақытының бөлінуі. Бұл қызмет қысқа жұмыс аптасын қамтиды. Жұмыс уақытының ең көп мөлшері отыз алты сағат аптасына болып табылады. Бұл оқу кестесін нақты оқу орны әкімшілігінің өзі талаптарына сәйкес ресімделеді. Ол назарға оқушылардың жас және психологиялық сипаттамалары маңызды болып табылады.
Жаттықтыуршының құқықтары.
Әрбір жаттықтырушы және оқытушының құқықтары төмендегідей:
еңбек шартына қол қою оған, өмір қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
барлық мемлекеттік және құқықтық нормаларды сай жұмыстарды атқару;
уақытылы және дұрыс сыйақы алуға;
ақылы еңбек демалысы, сонымен қатар уақытша жоғалтқан денсаулық жағдайына байланысты төлем алуға алады.
жұмысқа тұрарда кезде, жаттықтырушы-оқытушылар әрбір адам еңбек жағдайларын қатысты толық сенімді ақпарат алуға құқығы бар.
уақытылы біліктілікті арттыру курстарынан өтіп, жаттықтырушы санаттарын алуға құқылы.
Жаттықтырушы мамандығына белгілі жеке талаптары қойылады. Олар:
физикалық сипаттамалары: жаттықтырушы денсаулығы жақсы болуы тиіс және икемді болуы, қимыл – қозғалысы епті, және қатты айқын даусы болады.
психоневрологиялық сапасы: оның концентрациясын дұрыс сақтай отырып спортшылардың назарын аударуға қабілеті; сыртқы тітіркендіргіштерге және шыдамдылық қарсылық; жақсы логикалық ойлау, жад және қиял.
ерік қасиеттері: мақсат қою және оған қол жеткізу мүмкіндігі, шыдамдылық, жауапты білу, кез келген жағдайда өзін бақылауға және басқа да ықпал ету қабілеттерінің болуы.
жаттықтырушы-оқытушының жоғары деңгейі, оның спорттық, оқыту және жеке қасиеттері үшін ерекшелену қабілеті, сондай-ақ балаларға арналған, олардың дағдылары мен сүйіспеншілікпен бар қиындықтарын бөлісуге ниетты болып табылады. Мұндай адамдар үшін үйренуге және жаттығу ортасын жақсартуға тұрақты жағымды жағдай бар деп есептеуге болады.
жаттықтырушының ең маңызды критерийлерінің бірі – өз жұмысына шығармашылық жасауға қабілеті. Бұл мүдделі студенттерге көмек және оқыту процесін әр тараптандыруға мүмкіндік береді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Жаттықтырушы - өте маңызды, күрделі және жауапкершілікті талап ететін мамандық болып табылады. Сондай-ақ жаттықтырушы дамыған тұлға, спорт мекемелерінің табысты және жетістікті жұмыстары үшін білікті маманы болып есептеледі. Осы мамандықты таңдаған адам, үнемі ізденістегі және спортшыға үйретуге құштар, ізгі ниетті, мамандығына үлкен махаббатпен қарайтын педагог шығармашыл тұлға болып табылады.
Жаттықтырушысы үнемі оқушыларын кәсіби салада ғана емес, сонымен қатар рухани дүниесінің жетілуіне, жаңа биіктерге ұмтылуға үйретіп отыруы керек.
Жоғары білікті жаттықтырушы - спорттық мекемелердің қызметкері ғана емес әр спортшыға жауапты оқытушы, ақылды тәлімгер, дәрігер рөлін де атқара алады. Жаттықтырушы өз бойына жақсы адамның барлық қасиеттерін біріктіре отрып, спорт әлемінде нағыз кәсіби маман бола алады. Спортшлырадың спорттық жетістіктері, алған медальдары тек спорттық сайстың жеңісі ға емес, сонымен қатар жеке тұлғаның, табысты ақылды, дені сау және үйлесімді дамуының көрінісі де болып табылады.
Спорттық дайындықты басқарудың тиімділігі үшін жаттықтырушыда сол процесстің ақырғы нәтижелері туралы нақты түсінік болуы қажет. Оқу-жаттықтыру үрдісін жүргізудің мақсатты бағытталуы жаттықтырушының жаттықтыру кезіндегі жанжалды өзара әрекеттерді үлгілеуге мүмкіндік беретін, жас спортшыларды даярлаудың ғылыми негізделген әдістемесімен құралдандыру міндетін қояды. Жаттықтырушының оқу-жаттықтыру үрдісі барысынан және соңғы нәтиженің қорытындысы жөнінде нақты байламы болуы тиіс. Оқу-педагогикалық процессті жүзеге асырудағы мақсаттылық жаттықтырушыға жарыс барысында бәсекелестік қимыл-әрекетті қалыптастыруға мүмкіндік беретін спортшылардың техника-тактикалық дайындығының ғылыми негізделген әдістемесін меңгеруді міндеттейді. Ол спортшының мінезін қалыптастырып қана қоймай, сонымен бірге ең маңыздысы жаттығу барысында техникалық іс-әрекеттің көмегімен тактикалық тұрғыда жұмыс жасауға үйрететінін атап көрсетуге болады. Бірақ та, спорт түріне қарай жарыстардағы әр түрлі бәсекелесе белдесуде тек қана жалпы заңдылықтарға сүйеніп қана қоймайды, сонымен қатар жарыс ережесімен анықталған өзіндік арнайы ерекшеліктері болады.
Жаттықтырушы-оқытушы спорт жаттығуларының мезгілін біліп отыруы керек. Жылдық жаттығу кезеңі дайындық, жарыстық, өтпелі кезең болып бөлінеді. Әр кезеңнің қандай міндет атқаратындығын зерттей отырып, оқу процесі жоспарланады. Жаттығу жоспары алдын ала көп жылға, жылдық жеке сабақ және шұғыл апталық, күндік болып жасалуы мүмкін. Әрбір жаттықтырушы есеп жүргізіп отыруға міндетті. Педагогтік бақылау үшін спорт нәтежиелерінің сараптамасы мен есебі қажет. Бұлда жаттықтырушы жұмысының маңызды бір бөлігі болып саналады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Андринова В. Педагог кадрлардың құзыреттілігін қалыптастыру // Қазақстан мектебі. – 2009. – №4. – 64-66 б.
Жұмашева С.С. Спорт жаттықтырушысы педагогикалық шеберлігінің ерекшеліктері // ƏлФараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің хабаршысы. Педагогикалық ғылымдар сериясы.– 2009. – №3 (28). –112-118 б.
Жұмашева С.С., Джаулбаев С. Система формирования педагогической компетентности будущего тренера по видам спорта // Поиск. – 2010. – №2. – С. 306-310.
Жұмашева С.С. Спорттық педагогтің кəсіби құзыреттілігін дамытуда шетел тəжірибесін пайдалану мүмкіндіктері // Білім-Образование. – 2010. – №2 (51). 27-31 б.
Тоқтағанова А.С. Мұғалімнің кəсібитұлғалық құзыреттілігін дамыту-нəтижелі білім факторы // Қазақстан жоғары мектебі. – №4. – 16-18 б.