Жоспары Кіріспе Негізгі бөлім

 СӨЖ

Орындаған: ____________________

Топ: ____________________

Тексерген:____________________

Астана, 2020 ж.

Жоспары

Кіріспе

Негізгі бөлім:

• Оқ жарақаттарына жалпы сипаттама
• Оқ жарақаттарының патогенезі
• Оқ жарақатының зоналары және олардың сипаты
• Оқ жарақатынан болған бас-ми жарақатының патофизиологиясы

Қорытынды;

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе:

Кіріспе:

Оқ-дәрінің (патрондардың, артиллерия снарядтарының, миналардың, гранаттардың, жарылғыш заттардың) және оның бөліктерінің (капсюлдер, тұтандырғыштар, детонаторлар) жарылуынан бастап алынатын қарудың барлық түрінен салынатын жарақаттар оқ тигендегі жаралар деп саналады

Оқ шыққан тесіктің пішіні бірқатар жағдайларға байланысты. Егер оқ денеге тура тисе, оның шыққан тесігі әдетте дөңгелек болады. Ал егер оқ денеге қиғаштай тисе, ол шыққан тесік сопақша болады. Маңайындағы ұлпалардың қысқаруы, кебуі және т.б. есебінен оқ шыққан тесіктің бастапқы пішіні өзгеруі мүмкін. Сондықтан жараның пішініне ғана қарап, оқтың шыққан тесігі туралы және сол арқылы оқ тиген жарақаттың өзі туралы пікір айтуға болмайды.

Оқ шыққан тесіктің пішіні бірқатар жағдайларға байланысты. Егер оқ денеге тура тисе, оның шыққан тесігі әдетте дөңгелек болады. Ал егер оқ денеге қиғаштай тисе, ол шыққан тесік сопақша болады. Маңайындағы ұлпалардың қысқаруы, кебуі және т.б. есебінен оқ шыққан тесіктің бастапқы пішіні өзгеруі мүмкін. Сондықтан жараның пішініне ғана қарап, оқтың шыққан тесігі туралы және сол арқылы оқ тиген жарақаттың өзі туралы пікір айтуға болмайды.

Атылған кезде оқпаннан оқтан басқа да заттар атылып шығады. Олар мыналар:

Ыс

Газ

Оқпан ұңғысынан, оқтан, гильзадан ұшқан металл бөлшектер

Жарақаттық баллистика - бұл тіндерде жарақаттаушы снарядтың (оқ, фрагмент) қозғалысы туралы ілім. Снаряд тіндердің кедергісін жеңе отырып, кинетикалық энергиясының бір бөлігін оларға өткізеді, тірі тіндерді оның бойындағы жарақат каналының пайда болуымен бұзады.

• Жарақаттық баллистика - бұл тіндерде жарақаттаушы снарядтың (оқ, фрагмент) қозғалысы туралы ілім. Снаряд тіндердің кедергісін жеңе отырып, кинетикалық энергиясының бір бөлігін оларға өткізеді, тірі тіндерді оның бойындағы жарақат каналының пайда болуымен бұзады.

- Біріншілік жарақат каналы;

- Біріншілік жарақат каналы;

- Тікелей жарақаттық некроздың немесе тіндердің контузиясының зонасы;

- тіндердің қозғалу аймағы (молекулалық шайқалу) немесе мүмкін қайталама некроз аймақтары.

Оқ жарақатының зоналары:

Бүйірлік соққы күшінің тінге тигізетін әсері біріншілік жарақат зонасы деп аталатын аймақтардың пайда болуын анықтайды. Борстің (1917 ж.) Оқ жарасы кезінде зақымданудың үш аймағының болуы туралы классикалық идеялары, атап айтқанда жарақат арнасы, алғашқы жарақаттық некроз аймақтары және молекулалық шайқау аймағы әлі күнге дейін өзекті болып келеді. Айта кету керек, «молекулалық контузия» терминін қолданудағы басымдық Н.И. Пирогов, 1848 жылы «Жалпы әскери далалық хирургияның басталуы» монографиясынан көруге болады.

Оқпен жаралану нәтижесінде тіндердің біріншілік ақауы пайда болады - әдетте оқтан жарақаттанған жараның біріншілік аймағымен белгіленетін жарақат зонасы. Көптеген жағдайларда біріншілік жарақат зонасы - бұл тіндердің жылжуы мен ісінуі нәтижесінде жабық, саңылаулы қуыс. Ол жараның детритімен, қанмен, бөгде заттармен толтырылған. Оқтың тіндердегі қозғалысы әрдайым тізу сызықты қарапайым бола бермейді, әсіресе әртүрлі тығыздықтағы орталардың өзара өтпелі шекараларында. Бұл түзу сызықты қозғалыстан ауытқу жара каналының бастапқы ауытқуы деп аталады. Кейінірек тіндердің әртүрлі жиырылуына, гематомалардың пайда болуына, ісінудің дамуына және жарақат алғаннан кейін тіндер жағдайының өзгеруіне байланысты жара каналының конфигурациясының одан әрі өзгеруі (қайталама ауытқу (девиация)) орын алуы мүмкін. Екінші ретті зақымдайтын қабықтардың әсерімен қатар, ауытқу (девиация) көбінесе қалта мен саңылаулардың көптігі бар биологиялық тіндердің үлкен ақауларына әкеледі.

Дененің және бұлшық еттердің жарақаттану сәтіне қатысты орналасуының келесі өзгерісі - жара арнасының қайталама ауытқуына әкеледі.

Дененің және бұлшық еттердің жарақаттану сәтіне қатысты орналасуының келесі өзгерісі - жара арнасының қайталама ауытқуына әкеледі.

Жарақат каналының бастапқы және қайталама ауытқуы (девиациясы)

Жараланатын канал түзу түтік емес, әр түрлі тығыздықтағы кездесетін тіндер, жарақат қабығы ұшу бағытын өзгертеді және түзу сызықтан ауытқиды, бұл жара арналарының бастапқы ауытқуына әкеледі.

Тікелей соққы нәтижесінде оқ жарасында пайда болған некротикалық тіндердің аймағын әдетте бастапқы некроз аймағы (II) деп атайды. Тікелей осы аймаққа іргелес орналасқан, оларда өзгерістер аз байқалады, ал өмір сүру қабілетінің бұзылған деңгейі әр түрлі. «Контузия зонасы», «жанама әсер ету аймағы», «молекулалық контузия аймағы» анықтамалары бекітілген, үшінші зонаның пайда болуы және қалыптасуы көптеген факторларға байланысты.

III аймаққа тағайындалған тіндерді шартты түрде қайтымсыз өзгерістері бар тіндерге (IIIa), оларда некроз екіншілік пайда болады да, тіндер қалпына келмейді, ал өміршеңдігі кейін қалпына келтірілетін (IIIb) қайтымды өзгерістері бар тіндер деп бөлуге болады.

Оқ жарасының архитектоникасы күрделі. Жарақат каналының шеткері аймағындағы некродистрофиялық өзгерістердің ауырлығының төмендеуіне қарамастан, өмірлік деңгейінің әр түрлі деңгейіндегі тіндер әр түрлі жерлерде тіршілік ете алады. Екіншілік өзгерістер аймағы ешқашан үздіксіз массив ретінде көрінбейді, бірақ табиғаты фокалды, мозаикалық болып табылады. Осы аймақтың тіндерінде болатын өзгерістер ұтымды таңдалған емдеу жағдайында қайтымды болатынын, бірақ қайталама некроз аймағының пайда болуымен және кеңеюімен, терапиялық тактиканың дұрыс еместігімен немесе кешіктірілген емдеумен жараларды емдеу процесінің іріңді және басқа асқынуларымен ұлпалардың өліміне әкелуі мүмкін екенін есте ұстаған жөн.

Жақын арада жарақаттан кейін оқ жарасының айналасындағы тіндерде физика-химиялық процестерде елеулі өзгерістер дамиды, ұлпалық тыныс алудың күрт тежелуі, артериолалар мен препапиллярлардың спазмы түрінде микроваскулярлық өзгерістер, венулалардың кеңеюі және артериовеноздық шунттардың ашылуы. Метаболикалық ацидоз және тіндік ісіну дамиды, бұл дененің күшті травматикалық әсерге реакциясы. Өз кезегінде, тіндердің ісінуі зақымдалған тіндердің микроциркуляциясын едәуір нашарлатады.

Оқ жарақатынан болған бас-ми жарақатының патофизиологиясы

Ми тамырларының жарақатынан, бірінші тамырлар жауап ретінде тарылады, содан кейін олардың кеңеюі байқалады. Ми қан айналымы бұзылады. Тез қысқа ұзақтығы және қан жұмсақ жарақат реакция туғызады, бірақ бірден емес, барлық жерде қалыпты ауыр зиянды жауап пайда болады. Ол тек көптеген айдан кейін қалыпты болып табылады. Жарақат кезінде ауыр жедел жағдай күрт баяулайды. Ол жалпылама сипатта болды, содан кейін «бас миы тоқырауы» басталады. Бірақ көбінесе ауыр жарақатқа қан ағыны біркелкі емес: анық бас миының зақымдануы басталғаннан соң айналасында, тіндерде аймақтарында қысқарды және оның тұрақсыз шеткі түрін көруге болады. Қан айналым бұзылысы бастаушы ми жарақат қоршаған тіндердің некрозын тудырушы болып табылады және оны болдырмау үшін белсенді емдеу талап етіледі.

Тыныс алу бұзылуы жарақаттың орташа және ауыр дәрежесін анықтайды. Жиі шырыш жинақталуы туындайтын ентігуге себепші болады, қан, жұтқыншақ және кеңірдектің құсу қалдықтарымен бітелуі, бұлшықеттер тонусы төмен болу салдарынан тіл-ауыз қуысының төменгі жоғарғы тыныс жолдарының кірпікшелі эпителий жарақатталуы, солу есебінен шырыш жинақтау бұзылуының тыныс қиындау түрі перифериялық деп аталады. Орталық сондай-ақ, ми бағанының зақымдануымен жүреді және Чейн-Стокс тынысы немесе тiршiлiк сипатын немесе Кусмауль тынысына ұқсас түрі бар клиникалық көрініс болуы мүмкін. Ауыр ми жарақаты өкпеге патологиялық серпін береді, оларға 60 қан айналымы (капиллярлы және веноздық іркілу, ісіну және қан құйылулар) бұзылыстарын туғызады. Демалу төмендеп қарсыласу ерте басталған, үдемелі ентігу барысында, сондай-ақ, екіжақты абсцесс нысандарының қарқынды дамуы сипатталады, зардап шегуге мүмкіндік туғызады.

Қорытынды:

Оқ тигендегі жарақаттардың пайда болуы: оқ энергиясына, зақымданған дененің анатомиялық ерекшеліктері (жұмсақ ұлпалар, сүйек, шеміршек) мен жәбірленушінің киімінің қалыңдығына байланысты.

Бұл жарақаттардың механизмі мынандай: оқ үлкен жылдамдықпен денеге тигенде ауыр соққы береді және өзінің жанындағы мүше мен тіндерге зақым келтіреді. Оқ сүйекке түскенде сынықтар пайда болып, жақын жатқан тіндерді зақымдайды.

Пайдаланған әдебиеттер

• Оразалин Ж. Б., Төлеуов Қ. Т. – Хирургиялық стоматология – Алматы, “Білім”, 1998ж.
• Лихтерман Л.Б. Черепно-мозговая травма. Диагностика и лечение. -ГЭОТАР-МЕД, 2014.-488с.
• Лихтерман Л.Б. Сотрясение головного мозга: тактика лечения и исходы: Москва, 2008-157с.
• Кондратьев А.Н. Неотложная нейротравматология. ГЭОТАР-МЕД, 2009-192 с

жүктеу/скачать 5,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: