Модульдік технологияны химия сабағында қолданудың әдістемелік ерекшеліктері Өнербаева З. О

Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

Ұлттық және жалпы адамзаттыққұндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке тұлғаны қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау- деп атап көрсеткендей-ақ, қазіргі кезеңде әрбір мұғалімнің алдына қойып отырған басты міндеттерінің бірі-оқытудың тиімді технологияларын үнемі жетілдіріп отыру және жаңа педогогикалық технологияны меңгеру [1].

Әлемдік әдістеме тарихында оқытуды ұйымдастырудың бірнеше жүйесі мәлім. Оқытудың анағұрлым ерте, тарихи қалыптасқан ұйымдастыру жүйесі оқытудың жеке дара – топтық жүйесі.

Ендеше, бүгінгі таңда пәнді оқытудың жаңа технологиясын іздестіріп жатқан кезде мынадай мәселелерді қайта қараудың мезгілі жетті деуге болады: алдымен пәннің мазмұны мен құрылымын ғылыми тұрғыда сұрыптау және сабақты оқытуды ұтымды ұйымдастыру.

Әлемдік модульдік оқыту тәжірибесінде оқытудың мынадай жүйелері қолданылуда: алгоритімдік, оқытуда өзін – өзі басқару, аудиовизуальды, автоматталған басқару және бағдарламалық [2].

Модульдік оқытуда ең бастысы, субъект – субъектілік мұғалім мен оқушының өзара әрекетті. Олар бірігіп модульдік оқытудың аралас жүйесін құрайды. Модульдік оқытудың осы аралас жүйесін қосымша ретінде жоғарыда аталған оқыту жүйелері енуі тиіс, себебі модульдік оқыту мазмұны жеке блоктардан тұратын модуль болып табылады. Сондықтан химия пәнін модульдік оқытуды ұйымдастыруда мұғалімнің рөлі қандай болса, оқушының да рөлі сондай болмақ.

Сонымен жоғарыда айтылғандар модульдік технологиямен оқыту дегеніміз - мұғалім мен оқушының екі жақты бір тұтас белсенді әрекетінен тұратын және модуль бойынша оқыту тәжірибесінде қолданылған басқа оқыту жүйелерімен тығыз байланысқан, оқытудың жаңа технологиясына бейімделген оқытудың ұтымды жолы деп түсінеміз. Оның негізгі құралы оқытуда мұғалім мен оқушылардың арасындағы субъект – субъектілік қатынасты жүзеге асыруға қажет белгілі білім, білік, дағдыны өзіндік және белсенді түрде меңгеруге мүмкіндік беретін модуль [3].

Химия пәнін модульдік оқытудың салалануы мұғалімнің оқыту әдістерін ұтымды тұжырымдағандай, оқыту әдістерінің таңдалу және қолданылу процесі педагогиканы тек ғылым ретінде танып қана қоймай, оны өнер рангіне көтеруге де мүмкіндік береді.

Демек, әдістерді таңдау және оны қолданудың қарапайым жолын ғана игеруге болмайды. Ол үшін әрқашан нақты жағдайларды ескеру қажеттігі туралы диалектикалық қағиданы ескеру керек.

Ғалым – ағартушы А. Байтұрсынұлы 1928 жылы «Жаңа мектеп» журналының 8 – санында жарияланған «Қай әдіс жақсы» деген мақаласында «Әдіс деген қатып семіп қалған догма емес» деген тұжырым айтады. Ғұлама ғалым одан әрі ойын былай сабақтайды: «Жақсы дерлікте жаман дерлікте бір әдіс жоқ. Олақтықтың белгісі – бір ғана әдісті болу, шеберліктің белгісі – түрлі әдісті болу. Әдіс керектіктен шығатын нәрсе. Әдістің жақсы – жаман болмағы жұмсалатын орынның керек қылуына қарай.» Сөйтіп бұл ойын: «Әдістің де озығы бар, тозығы бар, әрбір ұлт тіліне лайықты – лайықсызы бар, қолайлысын таңдап алу да күрделі іс» - деп түйіндейді.

Әдістемелік тұғырнамамыздың негізі ретінде алып отырған, ұлы ұстаздың бұдан 70 – тен астам жыл бұрын көрегендікпен айтып кеткен осы тұжырымының күні бүгінге дейін ғылыми – әдістемелік, тәлімдік мәні зор екені даусыз.

Нақты педагогикалық жағдайда мұғалімнің өзі ғана тиімді әдіс таңдай алады. Бірақ бұл әдістерді сұрыптаудың нақты өлшемі жоқ дегенді білдірмейді. Әдістерді сұрыптау барысында жеке тұлғаның даму мақсаттары мен міндеттерін ескерген өте маңызды.

Модульдік технология арқылы оқытуда нақты модульдің мазмұнын меңгеру үшін ұйымдастырушылық өрнекте қолданылатын әдістер кешені болуы керек. Мұндай оқытудың тиімділігі модульдік бағдарламаның сапасы мен сауатты құрастырылған ұйымдастыру жүйесіне байланысты [4].

Нақтылы жағдайда химия пәнін оқытуды сапаландыру міндеті – жоғарыда аталған барлық мәлім әдістердің бүкіл аспектілерін өзінің бойына сіңірген бір – бірін толықтыратын әдістердің жиынтығын жасау, әр модульде берілетін өзгеріп отыратын оқу жұмысының әр қыры мен жағдайын ескере отырып белгілі модульдің мақсаты мен міндетін ұтымды шешуді қамтамасыз ететін әдісті немесе әдістер жүйесін таңдау деген сөз. Модульдік технологиямен оқытудың аралас жүйелерін жүзеге асыру,оқыту әдістерінің кең спектрін, яғни классикалық және қазіргі әдістерді қолдануды талап етеді. Модульдік технология арқылы оқытудың міндеттері мен жолдарын айқындап, модульдік бағдарлама құру ұстанымдарын басшылыққа ала отырып, 9 – сынып химия пәніне модульдік бағдарлама даярланды. Модульдік бағдарламада модуль мазмұнына оқушылардың алдын – ала білімі, өз бетінше игеретін жұмысы, модульді сабақтарда қолданатын интерактивті әдістер жазылды. Модуль мазмұнында оқушылардың осы модульде игерілетін білім мазмұны көрсетілді. Мұнда қарастырылған тақырыптар өзара үндестігіне сай сабақтастықпен біріктіріледі. Оқушылардың алдын – ала білімі мен білігіне сүйене отырып, жаңа модуль оқытса, ұғымдарды игеру дәйекті, білімі терең және тиянақты болып қалыптасады, іс – әрекеттері толықтырылады, оқушылардың ақыл – ойын дамытады.

Модульдік бағдарламаларда білімді жүйеге келтіру және қорытындылауда рольдік ойын, сынақ түріндегі өткізілетін сабақтарда қарастырылған. Оқушылардың білімін, білігін және дағдысын қортынды тексеру сынақ түрінде жүзеге асырылады. Сынақ кезінде белгіленген сұрақтар бойынша жауап береді немесе эксперимент және сан есептерін шығарады. Оқушыларды толық қамту үшін жартылай жазбаша (химиялық диктант, бақылау жұмысы), жартылай әңгімелесу түрінде өткізілуі мүмкін. Химияны модульдік оқытуда мектеп бағдарламасы бойынша өткізілген сабақтар санымен салыстырғанда сағат саны ұтымды пайдаланылады. Оқушының танымдық іс-әрекеті тиімді ұйымдастырылады. Ұсынылған оқу материалын оқушылар толық игеруге мүмкіндігі болады.

Модульдік бағдарламаға 1, кестеге сай, 9 – сынып химия пәнінен модуль арқылы өткізген сабақта, мұғалім оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырушы, бірлескен іздену іс – әрекетінің мүшесі қызметін ғана атқарады. Модуль арқылы өткізген сабақтар құрылымын ойластырғанда оның барлық бөлімдері арасындағы сабақтастық пен оған бөлінетін уақыттың сәйкестігін ескерген жөн. Орындалатын жұмыстарға уақытты тиімді бөлу – педагогикалық еңбектің ең негізгі элементі (Кесте 1).

Үнемделген сағаттарды теориялық білімді пайдалана отырып, эксперименттік есептер шығаруға жіберіледі.

• 
  Ондағы материалды бірнеше рет салыстырмалы түрде қайталануынан;
  
• 
  Әр сабақта барлық оқушыдан іс – әрекет кезінде еске түсіру мүмкіндігінің болуынан;
  
• 
  Эксперименттік есептер шығару арқылы теориялық материалдарды қайталау мүмкіндігінің болуынан барлық жағдай жасалған (Сурет 1).
  

Сурет 1 – 9–сынып химия пәнінің мазмұнын модульдеу

Сурет 2. 2-модуль. Электролиттік диссоциация

Жалпы айтқанда осылайша ұйымдастырылып өткізілген модуль бойынша өткізілетін сабақтарда мұғалімнің барлық оқушылардың білімдеріндегі олқылықтарын дәл мерзімінде анықтауға мүмкіндігі болады. Сөйтіп оқушы өз бетінше немесе мұғалім көмегімен модуль арқылы мақсатталған нәтижеге жетеді.

1. 
   Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың 2012 жылғы 12 желтоқсандағы Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. www.akorda.kz.
   
2. 
   Жанпейсова М.М. «Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде». – Алматы, 2002.
   
3. 
   Васильева Г.В. «Модуль самообучения». // Вестник высшей школы. – Москва, 2008, №6 – С. 86 – 87.
   
4. 
   Гареев В.М., Куликов С.И., Дурко Е.И. «Принципы модульного обучения». // Вестник высшей школы. – Москва, 2007, №8 – С. 9 - 10.
   
5. 
   Құрманәлиев М.Қ. «Қазіргі педагогикалық технологиялар: оқу құралы». – Алматы, 2010 – 242б.
   

7 Миронова М.Д. «Модульное обучение как способ реализации индивидуального подхода». – Казань, 2013 – 147с.

Унербаева З.О. – доцент, к.п.н., uner_68@mail.ru

Несмотря на разные определения дидактиков, объединяющие все взгляды факт – методы обучения приведены как путь организации учебно-познавательной деятельности. А также подводя их итог приводим их определения.

В педагогике, а также в методике преподавании химии методы обучения классифицируются по разным критериям. Е.Я. Голан впервые полностью охарактеризовал систему методов сформированный в 1960 г.

В дальнейшем по результатам работ дидактики в классификации методов свои взгляды выдвинули М.Н. Скаткин, И.Я. Лернер, Б.П. Есипов, М.А. Данилов, а также казахстанские видный методист И.Н. Нугманов. И.Н. Нугманов и А.М. Мырзабаев проделав подробный обзор классификации всех методистов предложили свою классификацию методов.

Методы обучения в методике преподавании химии одна из педагогических наук как важнейшие особенности категории. Приведены ответы ученых, методистов и учителей практиков на вопрос «Как необходимо учить?». Дается объяснение связи и этимологии понятии «Метод» с давно используемым альтернативным словом «Методика».

Ключевые слова: процесс обучения, метод обучения, приемы обучения, эволюция методов преподавания, классификация методов обучения, учебно-познавательная деятельность учащихся, уровни познавательной активности, учебная деятельность, ожидаемые результаты.
Аnnotation

Methods and techniques in teaching chemistry

Unerbaeva Z.O. – Docent, Cand. Ped. Sciences, uner_68@mail.ru

Kazakh National Pedagogical University named after Abay

In spite of different determinations of didaktikov, uniting all looks fact – teaching methods are resulted as a way of organization of educational-cognitive activity. And also working out their total bring their determinations over.

In pedagogics, and also in a method teaching of chemistry teaching methods are classified on different criteria. E.Ya. Golan first fully described the system of methods formed in 1960.

In future on results works of didactics in classification of methods the looks pulled out M.N. Skatkin, I.Ya. Lerner, B.P. Esipov, M.A. Danilov, and also Kazakhstan visible methodist I.N. Nugmanov. I.N. Nugmanov and A.M. Myrzabaev doing the detailed review of classification of all methodists offered the classification of methods.