Қазан ЖОББМ тарих пәнінің мұғалімі С.М.Макулбекова
Павлодар облысы Качир ауданы Покровка негізгі мектебінің тарих пәнінің мұғалімі А.К.Турдыбекова
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:Кенесары Қасымұлы бастаған 1837-1847 жылғы ұлт-азаттық көтерілісінің себеп-салдары, қозғаушы күші, нәтижесі, тарихи маңызына түсінік беру.
Дамытушылық: Оқушылардың осы сабаққа деген белсенділігін қызығушылығын арттырып, ойлау, сөйлеу, танымдық, ізденімпаздық қасиетін арттыру.
Тәрбиелік: Оқушыларды бабалары сияқты өз елін қорғауға, Отанын құрметтеуге үйрету.
ӨТКЕНДІ ҚАЙТАЛАУ
Жоспар:
Біз бұл сабақта мынадай мәселелерді қарастырамыз:
1.Көтерілістің себептері,мақсаты және қозғаушы күштері.
2.Кенесары Қасымұлы- аса көрнекті мемлекет қайраткері.
3.Көтерілістің басталуы.
4.Қазақ хандығының қалпына келтірілуі.
5.Қарулы күштердің құрылуы.
6.Патша үкіметінің жазалау әрекеттері.
7.Долгов және Герн бастаған елшіліктердің Кенесары ордасына келуі.
8.Кенесары Қасымұлының Қоқан хандығымен күресі.
9.Көтерілісшілердің Қырғызыстан аумағындағы қимылдары.
10.Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілістің жеңілу себептері мен салдары.Көтерілістің тарихи маңызы.
1.Көтерілістің себептері,мақсаты және қозғаушы күштері.
Көтерілістің себебі:
Көтерілісшілердің мақсаты:
Қозғаушы күштер:
Ұлттық құрамы:
Көтерілістің
себебі
1. Патша үкіметі
жерлерді жаппай
тартып ала бастады
4. Патша үкіметінің әскери
отрядтары шабуыл жасап
күн көрсетпеді
3. Алым- салық
түрлері көбейе түсті
2. Хан билігінің
жойылуы
наразылық туғызды
Тексереміз: жауаптарың дұрыс болса
дәптерге “+” белгісін қоясыз.
Көтерілістің
мақсаты
1. Жерлерді
өздеріне қайтару
3. Алым-салықтарды
жою
2.Округтерді
тарату
Қозғаушы
күштер:
Қарапайым
көшпелелер
Старшындар
Билер,
Сұлтандар
Батырлар
жетекшілік етті
поляктар
түркмен
қарақалпақ
Өзбек
башқұрт
орыс
қазақ
Ұлттық
құрамы.
2.Кенесары кім Кенесары Қасымұлы (1802, Көкшетау өңірі – 1847, Қырғызстан, Жетіжал жотасының оңтүстік алабындағы Кекілік-Сеңгір аңғары) – мемлекет қайраткері, әскери қолбасшы, қазақ халқының 1837 – 1947 жылдардағы ұлт-азаттық қозғалысының көсемі, Қазақ хандығының соңғы ханы (1841 – 1947). Кенесары Шыңғыс ханның 27-ұрпағы, Абылай ханның немересі
Көтерілістің басталуы: (оқулықпен жұмыс)
Кезеңдері
Сұрақтардың жауабын тап (оқулықпен жұмыс)
1.Көтерілісті тезірек бастаудың себебі неде?
2.Қоңырқұлжа Құдаймендіұлы деген кім?
3.Көкшетау округіндегі ауылдарға шабуыл жасаған кім?
Ақмола бекінісіне басып кіру
Патша үкіметі осы әрекеттерді шешу үшін қандай амалдар қолданды деп ойлайсыңдар?
-1841 жыл Кенесары Қасымұлы хан сайланды
- Бір орталықтан басқарылатын
мемлекет құрды
Оны ханның өзі басқарды
- Кеңесші орган - батыр,билер, сұлтандар, жақын туыстары
Мұғалімнің сөзі:
Патша үкіметінің жазалалау әрекеті
1842 жыл-
1843 жыл-
1843 ж. тамыз-
1844 ж. шілде-
Долгов және Герн-
1845 ж. ақпан-
Қарулы күштердің құрылуы (сөздердің мағынасын ашу өзіндік жұмыс)
20 мың сарбаз
Жүзбасылар
Мыңбасылар
Айырым
Зекет
Ұшыр
Баж салығы
Мыңбасылар
Айырым
Кеңесары Қасымұлының қоқан хандығымен күресі:
1) 1836,1840 жылдар-
2) 1845 жыл-
3) 1846 жыл-
4) Жаңқожа Нұрмұхамедұлы-
5) 1847 ж.сәуір-
6) Сұлтан Рустем мен Сыпатай би
Көтерілістің басталуы:
Көтерілістің басталуы:
Сұлтандар мен билердің ауылдарына, бекініс және әскери жасақтарға шабуыл жасап тұрды
1837жылы-Рытовтың отрядың жеңіп шықты
1838 жылы- Батыс-Сібір ген-губ хат жолдады (Ақтау бекінісі мен Ақмола приказдарын жою)
1838 ж. тамыз- белсенді әскери іс-қимылдарын бастады (Ақмола бекінісін қоршап, өртеп жіберді)
Орынбор губернаторы В.Перовский- бейбіт келіссөздер
Батыс- Сібір губернаторы П. Горчаков-әскери күш қолдану
1840 жыл-уақытша бейбіт келісім
Тексереміз: жауаптарың дұрыс болса дәптерге “+” белгісін қоясыз.
Патша үкіметінің жазалау әрекеттері:
1842 жыл-Перовскийді Обручев алмастырды(қарым- қатынастар нашарланды- бейбіт келісім бұзылды)
1843 жыл- Ресей императоры Кеңесарыға қарсы жарлық шығарды(Ханның басына -3 мың сом)
1843 ж. тамыз- Лебедев басқарған 300 солдат және сұлтандар Жантөре ұлы мен Айшуақұлы басқарған әскерлер жабдақталды
1844 ж. шілде- Кеңесары хан Тобыл өз. жағасында Жантөренің әскеріне соққы берді
Долгов және Герн-патша үкіметінің елшілері
1845 ж. ақпан-Кеңесарының әскерін білу, Ырғыз бен Торғай өз.бойында бекініс салу, Хан лауазымын иеленуге құқығы жоқтығын түсіндіру
Кеңесары Қасымұлының қоқан хандығымен күресі:
1) 1836,1840 жылдар-Қоқан хандығының билеушілері Кеңесарының бауыры Саржан сұлтанды және әкесі Қасымды өлтіреді
2) 1845 жыл- Кеңесары хан Жаңақорған, Жүлек, Созақ бекіністерін тартып алады.
3) 1846 жыл- Меркіні қолға түсіреді.
4) Кеңесары Ж. Нұрмұхамедұлы батырдың көмегіне сүйенеді.
5) 1847 ж.сәуір- Кеңесары Қырғызстанның жеріне басып кіреді. Ыстықкөл мен Шу өзенінің аралығында Кекілік сеңгір тауының қойнауында қоршауға қалады.
6) Сұлтан Рустем мен Сыпатай би шегініп кетуі жағдайды қиындатады. Кеңесары тұтқынға түседі Кеңесары мен інісі Наурызбай қаза табады.
Зекет- мал өсірушілерден алынатын салық
Зекет- мал өсірушілерден алынатын салық
Ұшыр- диқандардан алынатын салық
Баж салығы-көпестердің сауда кереуендерінен алынатын салық
Мыңбасылар ерекше көзге түскен сарбаздар
Айырым- хан әскері.
Тексереміз: жауаптарың дұрыс болса дәптерге “+” белгісін қоясыз.
