Осы аптаның материалдарын пайдалана отырып, Кенесарының хандық атаққа деген талаптарын қалай ақтағанын көрсетіңіз
жүктеу/скачать 7,78 Kb.
|
#5 апталық жұмыс
|
Осы аптаның материалдарын пайдалана отырып, Кенесарының хандық атаққа деген талаптарын қалай ақтағанын көрсетіңіз Түрлі тарихи деректерге сүйенсек, кейбір тарихшылар Тәукені соңғы бүкіл қазақ ханы, кейбіреулері Абылайды, басқалары Кенесарыны деп атайтыны байқалады. Дегенмен, Кенесарыны қазақтың соңғы ханы деп тану заңдық тұрғыдан дұрысырақ болар еді. Біріншіден, жағдайды қазақтардың перспективасынан қарастыратын болсақ, Кенесары халықтың заңды ханы болып табылады. Ежелгі әдет-ғұрып бойынша 1841 жылғы құрылтайда бүкіл қазақ халқы Кенесарыны заңды түрде үш жүздің басын қосқан құрылтайда сайлады. Сондай-ақ барлық формальдылықтардың сақталғаны байқалды. Ол – құрылтайда бүкіл жүздің төрелері сайлаған Шыңғыс ханның ұрпағы. Сондықтан оны қазақтың заңды ханы деп айту дәлелді қажет етпейтін аксиома. Кенесары Қасымұлы Қазақ хандығының қайта жаңғыру идеясын оятып, мүмкіндігінше оның туын биік ұстай білді. Семей өлкесінің белгілі зерттеушісі, өлкетанушы Н.Коншин жазғандай: «Түркістандағы шабуылдан кейін Сұлтан Қасым Аблайханов пен оның ұлдары Саржан мен Исенгелді (1836 және 1840) қазақ қозғалысын басқарды. Ол қай жағынан алғанда да өз серіктерінен әлдеқайда жоғары тұрған, жеке және рулық қатынастардың тар шеңберінен мәңгілікке шыға білген көрнекті адам болды. Бүкіл қазақтың саяси бірігуін армандайтын, қазақтың ұлттық басын шын мәнінде Кенесары тұлғасында кездестіреміз. Сонымен қатар, ол өз халқының игілігі мен болашағы үшін көп еңбек етіп, хандарға тән қасиеттерді бойына сіңірген. Оның Ресей империясының билігіне балама құру әрекеті, сұлтандар мен билердің консультативтік кеңесін құру, ондық әскери жүйені құру, салыққа мұсылмандық зекет пайдалану, әскерін асырау үшін көшпелілерді егіншілікпен айналысуға шақыруы оның заңды хан мәртебесіне лайық болу үшін жеткілікті істер атқарғанын дәлелдейді. Алайда, 1822-1824 жылдары қазақтарды мемлекеттік биліктен айырған Ресей империясының протектораттық-вассалдық қатынастардың шарттарын өрескел бұзған көзқарасы тұрғысынан Кенесарының хан атағы заңсыз болып табылады. 1865 жылы Л.Мейер Кенесарыны жай ғана «қарақшы» деп атады. Сондай-ақ төңкеріске дейін жазған басқа авторлар да Кенесары көтерілісінің себебін зерттемеген. Тұтастай алғанда, қазақ тұрғысынан Кенесарыны тәуелсіздік пен әділдік үшін күрескен, ұлтын сақтап қалуды мақсат еткен, барлық жүздерді біріктірген қазақтың заңды ханы деп сипаттау әбден орынды. жүктеу/скачать 7,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|