Желілік программалық жабдықтарды құруды реттеу мақсатында және кез келген есептеу жүйелерінің әрекеттесу мүмкіндіктерін қамтамассыз ету үшін Стандарттаудың Халықаралық Ұйымы (International Standart Organisation — ISO) ашық жүйелер әрекеттестігі эталондық моделін (Open System Interconnection - OSI) құрды. Бұлар фрималық, ұлттық немесе халықаралық стандарттар болуы мүмкін. 80 жылдардың басында халықаралық ұйымдардың әр қатарында желінің дамуында ерекше рөл атқарған моделді жасап шығарды.
Бұл модель ашық жүйенің әрекеттесі моделі – OSI деп аталады. Ашық жүйе болып жалпы қатынау ерекшелігімен стандартқа сәйкес және қызығушылық танытқанның көпшілік талқылау нәтижесінде қабылданған кез келген жүйе болып табылады.
OSI моделінің қызметі:
Жүйелі әрекеттесудің әр түрлі деңгейін анықтау.
Жүйеге стандартты аттар береді.
Әрбір деңгейдің қызметін анықтайды.
OSI моделінде деңгейлері
Қолданбалы.
Сеанстық.
Транспорттық.
Желілік.
Каналдық.
Физикалық.
Көрсетімдік.
Топология -
- бұл компьютерлердің бір-бірімен түрлі кабельдерді және электрлік құрылғыларын пайдалану арқылы байланыстыру тәсілі.
Желі топологиясы түрлі желілерді салыстыру және жіктеу әдісін береді.
Топология (байланысу тәсілі) бойынша желілердің жіктелуі
ең қымбаты, бірақ ең сенімді жұмыс істейтін топология, оның бір байланыс арнасы істен шыққанмен, мәлімет басқа арналық жолдармен жеткізіле береді.
Шиналық топология – ең арзан түрі, бірақ бір байланыс арнасы істен шықса, желі жұмысы бұзылады. Оның үстіне, бір мезетте бір ғана арна арқылы бірнеше компьютердің мәлімет алмасуы үшін арнайы программалық жабдықтама жасалуы керек.
Сақина тәрізді топология да қарапайым желі түрі, мұнда информация бір бағытта ғана айна-лыста болады және әрбір компьютер мәліметті қабылдап алып ары қарай жөнелтіп отырады. Желінің компьютерлер арасындағы бір байланыс арнасы істен шықса, желі жұмыс істей алмай қалады.
Желі
Компьютерлер мен желілерді пайдаланудың технологияларын дамытудың қазіргі заманғы тұжырымдамасы тек ақпараттық ресурстарды өңдеу, сақтау, кіріктіру немесе орын ауыстыру үшін ғана емес, және де өзара әрекеттестік ортасы ретінде бастауын бірінші компьютерлік желіден алады.
Желі - (ағылш. network) — барлық құрылғылардың бір бірімен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік беретін байланыс желілері арқылы қосылған компьютерлердің және басып шығарғыштар мен мәтіналғылар сияқты басқа құрылғылардың тобы.
Интернет технологиялардың көмегімен хабарламалар алмасу ретінде ұсынылған компьютерлік желідегі өзара әрекеттестіктің ортасына өзара әрекеттестіктің келесі модельдерін жатқызады:
электрондық пошта бойынша пошта хабарламаларын алмасу (біреу біреуге);
жөнелту тізіміндегі пошта хабарламаларын алмасу (көп көпке);
пайдаланушылар мен веб-сайттардың авторларының арасында хабарламалар алмасу (көп біреуге және біреу көпке).
Бұған ғылыми және оқу-әдістемелік ресурстарды алмасуға арналған порталдың технологиясын үстемелеуге болады. Портал білім беру процесінің барлық деңгейінде бірлестіктен бастай және аймақтықтан аяқтай отырып, ресурстарды кіріктіруге қызмет ете алады және т.б.
