Эмоционалды интеллект (EQ) дегеніміз – адамның өзінің эмоциясы мен басқа адамдардың эмоциясын тани және бақылай алуы, оларды ажырата білуі және соны өзінің ойлануы мен іс-әрекетіне қолдануы. EQ екі қабаттан тұрады: біріншісі – адамның өз сезімін тануы, екіншісі – өзге адамдардың сезімі мен эмоциясын тани алуы.
Эмоционалды интеллект ұғымын алғаш қалыптастырған – АҚШ журналисі Дэниел Гоулман еді. 90-жылдары «Эмоционалды интеллект: IQ-дан да маңызды» атты кітабы жарыққа шығып, нағыз психологиялық бестселлерге айналады. Содан бастап бүкіл әлемнің назары EQ-ға ауады.
Гоулман адам жетістікке жету үшін ең алдымен зияткерлік интеллекті емес, эмоционалды интеллектінің қажет екенін дәлелдеп шығады. Яғни, эмоционалды интеллектісі жоғары адамдар тілтабысқыш, қабылдауы жылдам, сезімі мен эмоциясын бақылауда ұстай алатын сабырлы, салқынқанды, жеке пікірі мен сыни ойлауы бар тұлға болып қалыптасатынын алға тартады.
Эмоциялық интеллектіні диагностикалау әдістері :
Диагностиканың негізгі әдісі - тестілеу. Тренингтер мен эмоциялық интеллектіні дамыту бағдарламалары аясында бірнеше сынақ жасалды. Тест нәтижелері мынадай таразыларда беріледі:
мінез-құлық;
ынталандыру;
білім;
эмоциялық ену;
эмоциялардың өрнегі;
әлеуметтік түйсігі мен эмпатиясы.
Эмоциялық интеллектіңізді дамыту үшін өзін-өзі қабылдау және өзін-өзі басқару дағдыларын дамыту қажет.
Өз-өзіңді дұрыс сезіну сізге эмоцияны түсінуге, оларды түсінуге, олардың пайда болу себептерін түсінуге мүмкіндік береді. Өз сезімдеріне жақсы білетін адамдар көбінесе көшбасшы бола алады, өйткені олар өз сезімдеріне сенім артып, қиын шешімдер қабылдай алады.
Өзін-өзі басқару - эмоциялық интеллекттің екінші негізгі компоненті. Бұл кез-келген жағдайда өзіңізді бақылап, эмоционалдық тепе-теңдікті сақтауға үйретеді, қорқыныш, ашу-ыза немесе алаңдаушылық ойлаудың анықтығына кедергі келтірмейді және соққыларға жол бермейді.
Эмоциялық интеллект қалай дамытылады?
4.Әлеуметтік құзыреттілік - бұл өзгелерді түсіну, басқа адамдардың ойларымен және сезімдерін түсінуге қабілетті болу. Әлеуметтік сана - айналадағы адамдардың қажеттіліктерін анықтау және қанағаттандыру мүмкіндігін білдіреді.
5.Қатынастарды басқару сізге басқа адамдармен байланыс орнатуға және өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді.
3.Сонымен қатар, әлеуметтік дамуы қажет құзыреттілік. Ол әлеуметтік сезімталдыққа және қарым-қатынасқа негізделген.