Сабақ №1 Тақырыбы: Дәрілік өсімдік шикізатын фармакогностикалық талдау. Макроскопия. Микроскопия

Мамандығы : 051103 «Фармация»

Пәні : Фармакогнозия негіздері

Курсы : 4

2014-2015 оқу жылы

Кафедра мәжілісінде талқыланды.

Хаттама № ____ «___»___________20___ ж.

Кафедра меңгерушісі, х.ғ.д., проф. ____________________ Патсаев Ә.Қ.

Сабақ №1

• 
  Д.Ө.Ш. - ның талдау барысында фармацевтер қолданылатын негізгі кәсіби сөздіктерді пайдалану;
  
• 
  Д.Ө.Ш. барлық топтарына макроскопиялық және микроскопиялық талдау жүргізуді үйрену;
  
• 
  Ө.Ш. нормативтік құжатқа сәйкестігі туралы қорытынды жасай білу.
  

1. 
   Дәрілік өсімдік және Д.Ө.Ш. түсінігіне анықтама беріңіз.
   
2. 
   Д.Ө.Ш. өзі екендігіне анықтама беріңіз.
   
3. 
   Д.Ө.Ш. сапасына анықтама беріңіз.
   
4. 
   Макроскопиялық және микроскопиялық талдаудың мақсаттары.
   
5. 
   Макроскопиялық талдау техникасы.
   
6. 
   Микропрепараттарды дайындау және зерттеу үйрету және оқыту әдістері: зертханалық жұмыстарды орындау.
   

№1 жұмыс. Д.Ө.Ш. әртүрлі морфологиялық топтарына МФ ХІ – сәйкес макроскопиялық талдау жасау. Берілген үлгі бойынша хаттама толтырыңыз.

Кептірілген шикізатты (ұсақ және етжеңді жапырақтары, жемісі, тұқымы қабығы және жер асты бөліктері) жәй көзбен, айнаның (Х6-10) немесе стереомикроскоптың көмегімен қарау үшін кленкаға немесе қағазға жайып төсейді. Кептіру барысында пішінін өзгерткен шырынды жемістерін, жұқа жапырақтарын, гүлін, өсімдіктің майысқан бөліктерін (сабақтарының жапырағы мен гүлдерінің бөліктері) алдын-ала 2-5 тен ылғалды камерада немесе 5-10 минут ыстық суға салып жібітеді. Жұмсарған шикізатты шыныға, кленкаға немесе тегіс қара қағаз бетіне жайып асықпай жаймалайды. Гүлін алдымен бүтін күйінде кейін ішкі құрылысын микроскоппен қарау үшін препарат дайындайды. Жемісінен жеміс шырыны мен тұқымын анықтайды.

№2 жұмыс. Д.Ө.Ш. - ның морфологиялық топтарының (жапырағы, гүлі, шөбі, қабығы, жемісі, тұқымы, тамыры, тамырсабағы және басқа жер асты органдарының) микропрепараттарын дайындау.

Құрғақ жерасты органдарының қырындылары мен немесе ұнтағымен микрохимиялық реакциялар жасайды.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П. Фармакогнозия: Учебник.-4-изд., перераб. И доп.-М.: ОАО Изд-во «Медицина», 2007-656с.:ил
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан Т.1.-Алматы: Изд.дом «Жибек жолы», 2008.-592с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып.1. Общие методы анализа/ МЗ СССР.- 11-изд., доп.-М.: Медицина, 1987.-336с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып.2. Общие методы анализа. Лекарственное растительное сырье / МЗ СССР.- 11-изд., доп.-М.: Медицина, 1990.-400с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии Учебное пособие. /Под ред. И.А.Самылиной, А.А. Сорокиной. - М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.-672с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. - М., 2007. - Т.1. -192с. Т.2.-384с.
   
3. 
   Самылина И.А.. Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. - Т.З. - М., 2009. - 438 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: Учеб. пособие для студ. вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, B.C. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева. - Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК- книга, 2004. - 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасованной продукции: учеб, пособие / под ред. И.А. Самылиной. - М. ООО "Медицинское информационное агентство",
   2008.-288 с.: ил.
   

1. 
   Неліктен дәрілік шикізатын зерттеуді макроскопиялық талдаудан бастайды?
   
2. 
   Макроскопиялық талдауға шикізат үлгісін қалай дайындайды?
   
3. 
   Шикізаттың өлшемін, иісін және дәмін қалай анықтайды?
   
4. 
   Д.Ө.Ш. зерттеуге арналған қандай микроскопиялық техниканы білесіз?
   
5. 
   Д.Ө.Ш. микроскопиялық талдау техникасы қандай?
   
6. 
   Микроскопиялық талдауға шикізат үлгісін қалай дайындайды?
   
7. 
   Түрлі морфологиялық топтар шикізатының микропрепараттарын қалай дайындайды және зерттейді?
   

талдауының орындалу техникасын білу.

• 
  Осы өсімдік шикзаттарының тобына макроскопиялық талдау жасап үйрену;
  
• 
  Өсімдік шикзатының қалыпты құжат талаптарына сәйкестігіне қорытынды бере білу.
  

1. А) Дәрілік өсімдік туралы түсінік

Б) Дәрілік өсімдік шикізат туралы түсінік

В) Дәрілік зат түсінігіне анықтама беру;

1. 
   Макроскопиялық талдау жүргізу ерекшеліктері және оның мақсаты;
   
2. 
   Д.Ө.Ш-ның сапасын регламенттейтін қалыпты – техникалық құжат.
   

Берілген Д.Ө.Ш – ның макроскопиялық талдауын жасаңыз; қалақай жапырағы, қайың жапырағы, өгейшөп жапырағы.

Жапырақтарының макроскопиялық талдауы кезінде жапырақ тақтасының пішіні мен өлшеміне, сағағының пішіні мен ұзындығына, жүйкесінің сипаты мен жапырақ шетіне назар аударады.

Ұсақ және етжеңді жапырақтарын анықтау барысында бұл ерекшеліктері құрғақ жапырақта жақсы байқалады. Ал ірі және жұқа жапырақтар әдетте шикзатта майысқан күйде болады да оларды алдын ала ылғалды камерада жұмсарады немесе ыстық суға бірнеше минутқа салып жібітіп алады. Жібітілген немесе суланған жапырақтарды шыны тақтаға жайып, жазып тегістейді. Лупаның (10х) немесе стереомикроскоптың көмегімен құрғақ материалдан түктерінің орналасуын сипатын (түкті), эфир майы бездерінің, ұяшықтарының болуын және жапырақ үсті басқада түзінділерді зерттейді. Жапырақ тақтасының және сағағының өлшемін өлшеуішпен өлшейді. Түсін күндізгі жарықта анықтайды. Иісін саусақпен ысқалау арқылы анықтайды. Дәмін құрғақ шикзатта немесе оның қайнатпасында анықтайды (тек улы емес өсімдіктердің).

Сізге ұсынылған өсімдіктің сыртқы белгілерінкесте күйінде түсіндіріңіз.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П. Фармакогнозия: Учебник.-4-изд., перераб. И доп.-М.: ОАО Изд-во «Медицина», 2007-656с.:ил
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан Т.1.-Алматы: Изд.дом «Жибек жолы», 2008.-592с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып.1. Общие методы анализа/ МЗ СССР.- 11-изд., доп.-М.: Медицина, 1987.-336с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып.2. Общие методы анализа. Лекарственное растительное сырье / МЗ СССР.- 11-изд., доп.-М.: Медицина, 1990.-400с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии Учебное пособие. /Под ред. И.А.Самылиной, А.А. Сорокиной. - М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.-672с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. - М., 2007. - Т.1. -192с. Т.2.-384с.
   
3. 
   Самылина И.А.. Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. - Т.З. - М., 2009. - 438 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: Учеб. пособие для студ. вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, B.C. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева. - Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК- книга, 2004. - 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасованной продукции: учеб, пособие / под ред. И.А. Самылиной. - М. ООО "Медицинское информационное агентство",
   2008.-288 с.: ил.
   

1. 
   Жапырақтың морфологилық құрылысы.
   
2. 
   Өсімдіктердің Лала гүлдер, Астра гүлдер, Тау қалақайлар, Тарамдар тұқымдастарына жататындығын білдіретін морфологиялық белгілері.
   
3. 
   Жапырақтың микраскопиялық талдауы кезінде оның диагностикалық маңызы бар белгілері.
   
4. 
   «Жапырағы» Д.Ө.Ш дегеніміз не.?
   
5. 
   Жапырақтың келесі формаларын суретке түсір – сопақ , жұмыртқа, кері жұмыртқа, қияқты.
   
6. 
   Дәптерде жапырақтың жүйкелеуін салыңыз – қауырсынды жүйкелену, доғалы жүйкелену.
   

• 
  Д.Ө.Ш. макраскопиялық талдау жүргізуде фармоцефтер қолданатын негізгі кәсіби сөздіктер пайдалану
  
• 
  Осы өсімдік шикзаттарының тобына макроскопиялық талдау жасап үйрену
  
• 
  Өсімдік шикізатының қалыпты құжат талаптарына сәикестігіне қорытынды бере білу
  

1. 
   А) дәрілік өсімдік
   

В)дәрілік зат түсінігіне анықтама беру

2. 
   Макраскопиялық талдау жүргізу ерекшеліктері және оның мақсаты
   
3. 
   Д.Ө.Ш. - нің сапасын реглементтейтін қалыпты техникалық құжат
   

Берілген Д.Ө.Ш. нің макроскопиялық талдауын жасаңыз: өгейшөп, қалақай, қайың жапырақтары орындау әдістемесі:

Майда жапырақтарды түссіздендіруді бүтіндей алады, ал үлкен жапырақтарды түссіздендіру диагностикалық бөлігі бар жерін кесу арқылы: жапырақ жиегі, тістері, жүйкелену маңыздыы бөлігі.

Жапырақты түссіздендіріп және сумен жуады жапырақ бөлігін скальпельмен немесе буландырылған инемен алып, заттық шыныға орналастырамыз, үстіне глицерин немесе хлоралгидрат тамызамыз. Жапырақ бөлігіне жапқыш шынымен жабамыз, аудан қалдырмау үшін қыздырамыз. Суығаннан соң препаратты микроскоппен көреміз.

Сізге ұсынылған диагностикалық белгілерді кесте күйінде түсіндіріңіз.

Талдау жасалынған дәрілік өсімдік шикізатының «микроскопия» тарауы бойынша қалыпты құжат талаптарына сәйкестігі туралы қорытынды жасаңыз.

1. 
   Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П. Фармакогнозия: Учебник.-4-изд., перераб. И доп.-М.: ОАО Изд-во «Медицина», 2007-656с.:ил
   
2. 
   Государственная фармакопея Республики Казахстан Т.1.-Алматы: Изд.дом «Жибек жолы», 2008.-592с.
   
3. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып.1. Общие методы анализа/ МЗ СССР.- 11-изд., доп.-М.: Медицина, 1987.-336с.
   
4. 
   Государственная фармакопея СССР: Вып.2. Общие методы анализа. Лекарственное растительное сырье / МЗ СССР.- 11-изд., доп.-М.: Медицина, 1990.-400с.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии Учебное пособие. /Под ред. И.А.Самылиной, А.А. Сорокиной. - М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.-672с.
   
2. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. - М., 2007. - Т.1. -192с. Т.2.-384с.
   
3. 
   Самылина И.А.. Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. - Т.З. - М., 2009. - 438 с.
   
4. 
   Практикум по фармакогнозии: Учеб. пособие для студ. вузов / В.Н. Ковалев, Н.В. Попова, B.C. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В.Н. Ковалева. - Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК- книга, 2004. - 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.
   
5. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасованной продукции: учеб, пособие / под ред. И.А. Самылиной. - М. ООО "Медицинское информационное агентство",
   2008.-288 с.: ил.
   

1. 
   Жапырақтың морфологиялық құрылысы.
   
2. 
   Д.Ө.Ш «жапырақ» дегеніміз не?
   
3. 
   Микропрепарат (МФ ХІ) дайындау кезінде қандай әдістер қоданылады?
   
4. 
   Сізге белгілі эпидермие жасушаларының формасын айтыңыз.
   
5. 
   Сізге белгілі трихомалар суретін салыңыз.
   
6. 
   Сізге белгілі кристаллдыкальций оксолит қосылыстарының суретін салыңыз олар қандай ұлпада орналасқан?
   
7. 
   Сізге белгілі секретарлы құрылысты жазыңыз.
   

шикізаты гүлдері болатын дәрілік өсімдік мысалына ала отырып жасау. Макроскопиялық талдау техникасы.

• 
  Д.Ө.Ш. макроскопиялық талдау жүргізуде фармоцевтер қолданатын негізгі кәсіби сөздіктер пайдалану
  
• 
  Осы өсімдік шикзаттарының тобына макроскопиялық талдау жасап үйрену
  
• 
  Өсімдік шикізатының қалыпты құжат талаптарына сәикестігіне қорытынды бере білу.
  

1. 
   А) дәрілік өсімдік
   

В)дәрілік зат түсінігіне анықтама беру

2. 
   Макроскопиялық талдау жүргізу ерекшеліктері және оның мақсаты
   
3. 
   Д.Ө.Ш. - нің сапасын реглементтейтін қалыпты техникалық құжат
   

Өсімдік шикізатының осы тобының макроскопиялық талдауының орындалу техникасын білу.

Берілген өсімдік шикізатының макроскопиялық талдауын жасаңыз: түймедақ гүлі, оло бодам гүлі.

Шикізатта гүлдену типін анықтайды, шикізатты 1 сағ ыстық суда жібітеді. Жай қарусыз көзбен қарайды немесе көз айна көмегімен (х10) гүлдің құрылысын байқайды. Гүлді заттық шынға енгізеді және лупамен қарау арқылы буландырылған инемен бөліктерге бөледі. Гүлдерін құрылысына көңіл аударамыз-жай (тостағанша және күлте) немесе қос; тостағаншамен күлтенің құрылысына – дұрыс (актиноморорты) немесе бұрыс (зигоморорты); тостағанша жапырақша формасы және саны; күлте жапырақша саны және формасы; аталық саны және құрылысы; аналық саны; тозаңданудың ерекшелігі.

Өлшемі гүл диаметрін(гүлдену) өлшегіш сызғыш арқылы өлшейді. Шикізат түсін күндізгі жарықта құрғақ материалда анықтайды. Иісін желпу арқылы анықтайды. Дәмін құрғақ шикізат бөлігін немесе қайнатпа арқылы (тек улы емес бөлікті ғана).

Сізге ұсынылған өсімдіктің сыртқы белгілерін кесте күйінде түсіндіріңіз.

Талдау жасалынған дәрілік өсімдік шикізатының «сыртқы белгілер» тарауы бойынша қалыпты құжат талаптарына сәйкестігі туралы қорытынды жасаңыз.