а) Білімділік:Шешендіктің ұлы өнер екендігін паш ету,адам бойындағы талант,терең білім,қалыптасқан дағдының болуы - шешен болуға итермелейтінін түсіндіру;қазақтың хан,билерінің,шешендерінің сөздерін есте тоқуға үйрету,оқушыларға шешеннің бойындағы тағылымды қасиеттерді түсіндіру,оқушылардың шешенге артылар жауапкершілік пен қойылатын талаптың мол екенін түсінуі;
ә)Тәрбиелік: Шешен.Шешенге қойылатын талаптарды өмірде дұрыс жүйелі қолдану, оқушыларды тапқыр болуға итермелейтін олардың бойындағы дарындылығын аша түсу, жиын, топтарда дәл, нақты, шебер сөйлеуге сабақ барысында шығармашылық қабілет көрсетуге шақыру, бүгінгі сабақта игергендерін өмірде қолдану, шығармашыл тұлға қалыптастыру;
б) Дамытушылық: Орақ тілді, от ауызды шешендердің өнерін дәріптеу, шешендер туралы деректерді көбірек білуге шақыру, жинақтарымен таныстыру.
Сабақтың бағдарламасы: “Сын тұрғысынан ойлауды дамыту”
Әдіс-тәсілдер: “Ойлан, жұптас, ортаға сал”, автор орындығы, Б.Б.Ү. Стратегиясы
Жұмыс түрі: Жеке,жұптық, топтық
Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті, әуез
Сабақ түрі: Саяхат сабақ
Сабақ типі:Жаңа білім беру
Қажетті құралдар:оқулықтар, мәтін, саяхат картасы, дидактикалық материалдар, бағалау парағы
I.Ұйымдастыру кезеңі:
а) Сабақтың ұраны:
Өзің ойлан, өзің тап, өзің ізден, Деген ақыл оқимын көзіңізден. Талай қазақ келеді сөз алдырмай, Көкжалдықты үйрендім өзіңізден.
Қ. Мырза-Әлі
ә) Мұғалімнің баяндауы:
Сабақ 2 топқа бөліне отырып жүргізіледі:
I топ “Ақтайлақ шешен”
II топ “Жиренше шешен”
Алдымен сабақ бойына жүріп отыратын саяхат картасымен таныс болайық. (саяхат жоспарымен таныстыру)
Сабақ барысы:
"Шешендер еліне "
саяхат жоспары
1.Мектеп аялдамасы
2.Зымыран сұрақ – жылдам жауап
3.Көп ойлан, аз сөйле
4.Тапқыр болсаң, тауып көр
5.Бейнелі сөзге – бейімді бол
6.Шешендер елі
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру:
Шешендердің қанықпыз атына біз, Астарында сан түрлі жатыр аңыз. “Шешендер еліне” бәріңізді, Саяхаттап қайтуға шақырамыз.
Орыс ғалымы М.В.Ломоносов шешендікті меңгеру үшін:
Өзге ғылымнан хабардар болу
Қажетті қалып - қасиет
табиғи дарын
ғылым
дүлдүл шешендерден үйрену
машықтану
Шешеннің табиғи сапасы
өткір ой
жады
жағымды дауыс
қалыпты тыныс
жинақылық
сүйкімді келбет
табиғи қабілет
“Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде”
Шешен
Тілмар
Тапқыр
Тапқыр
Ресми жиындарда шығып сөйлеуші (оратор)
Шешенге тән қасиеттер
Тілдік қабілеттілік
Білімділік
Шыншылдық
Сөйлейтін мәселесін анықтай білуі
Жинақылық
Аңғарымпаздық
в) Топпен жұмыс
Мәтін – сұрақ:
I топ “Ақтайлақ шешен”
Бірде Әз Жәнібек хан билерінен: “Жігітке жақсы болу үшін не керек?” – деп сұрайды. Сонда олар не деп жауап берген екен? Қалай ойлайсыңдар? (Оқушылар жауабын тыңдау)
I I топ “Жиренше шешен”
Абай Құнанбаев: Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар. Сонан қашпақ керек деген екен. Ол қандай нәрселер?
Жігітке бірінші білім, екінші ғылым, үшінші ұғым, сосын отты жүрек, батыл тіл керек, - деген екен.
Жауаптары:
Әуелі – надандық,
Екіншісі – еріншектік
Үшіншісі - зұлымдық
2 “Зымыран сұрақ – жылдам жауап” аялдамасы
Тілден асқан жүйрік жоқ (өткен материалды еске түсіру, жаңаны игеру мақсатындағы сұрақтарға тез, ұтқыр жауап беру)
а) Жеке жұмыс
I топ Ақтайлақ шешеннің мүшесіне 10 сұрақ
1.Шешенге ең қажетті талап.
2.Қуанышты сөзінде неше дауысты дыбыс бар?
3.Ахмет Байтұрсынов бас редактор болған қай газет?
4.Желмая мініп шұрайлы жер іздеген, өмір кешкен кім?
5.Ақылдылығын сөзі қай септікте тұр?
6.Ұлттық салт дәстүрлер шешендік сөздің қай түрінен көрінеді?
7. Шешендік сөздің тектерін ата.
8.Әлеуметтік –тұрмыстық шешендік сөздердің түрлерін ата.
9. Қазақтың билерін ата.
10.Шешендік өнердің даму тарихы неше кезеңге бөлінеді, ата.
II топ “Жиренше шешен”
Жыраулар поэмасы қай ғасырдан бастау алған?
Тіл дыбыстарын зерттейтін тіл білімінің саласы.
Пікір алысу үшін ең алдымен не керек?
“Жақсының жақсылығын айт” анықтауыш сөз қайсы?
Тіл туралы 3 мақал айту.
Шешендік сөздің көріктеуіш құралдарын ата.
Жарқыра сөзінің түбірі қай сөз?
М.Жұмабаевтың тұңғыш өлеңдер жинағы.
Шешендік сөз дегеніміз не?
Мақал деген не?
Білгендерден ғибрат,
жақсылардан шапағат
3
“Көп ойлан, аз сөйле” аялдамасы
а) жұптық жұмыс
Кітаппен жұмыс жасай отырып, тапсырма орындау.
I топ 136 - тапсырма; II топ 136 – тапсырма.
Мәтінді оқып, берілген тапсырма бойынша өз ойларын жұптаса шешіп, дәптерге түсіру, тұжырымды ойды айту. Мәтіндегі бір сөзге фонетикалық талдау жасау
Көп ойлан, жақсы сөйле – нұсқа болсын, сұраса – жауабың да қысқа болсын.
4 “Тапқыр болсаң – тауып көр”
аялдамасы
I топ “Ақтайлақ шешен” тобына 137 – тапсырма
I I топ “Жиренше шешен” тобына 138 – тапсырма
(Б.Б.Ү. стратегиясы бойынша жұмыс жүргізу);
(Халық күйі орындалып тұрады; 5-7 минут белгілеп, жұмыс дәптерлеріне тапсырманы орындау)
Не білемін?
Білгім келеді
Үйрендім
Өте қатты әсер еткен сөз.
Сөз тіркесі, сөйлем
Түсініктеме беру
Айта берме сөз біткеннің бәрін де, ойлап сөйле, таңдап дәмін, нәрін де
1.”Қазақтың тиым сөзі – ұлттық тәрбие көзі” тақырыбында эссе жазу(өзіндік тапсырма)
2.А.Құнанбаевтың отыз екінші қара сөзін оқып, тұжырым жасау;
3.Шешен сөзіне фонетикалық талдау жасау
Сабақты Жетес бидің сөзімен аяқтау:
Бірде көпшілік бас қосқан үлкен жиында Жетестің тапқырлығын сынамақ болған бір адам:
Жетеке, осы адамның, жердің, сөздің және пікірдің сәні неде? Соны айтшы! – деп сауал тастап жиналған жұртшылыққа маңғаздана қарайды. Сонда Жетес би сұрақ қойған кісіге қадала қарап, еш іркілместен не деп жауап берген екен?
