Сабақ жүргізудің тиімді технологиялары. Ахмедиярова Қайния Қасымбекқызы Мойнақ ауылындағы №23 орта мектебі

Дамыта оқыту технологиясының мақсаты- оқушыларға әр түрлі ситуацияларды талдап, одан қорытынды шығару; баланы оқыта отырып жалпы дамыту, оның еркіндігін қалыптастыру, өз бетінше ізденуге, шешім қабылдауға дағдыландыру, жекелік қасиеттерін ескеру, басшылыққа алу, әрі қарай ұшқырлау, тұлғалыққа бағыттау.

Элькони – Давыдов технологияларындағы дамыта оқыту ең алдымен оның мазмұны, теориялық білімге негіздене отыра құрылған.
Дамыта оқыту әдістемелеріндегі ең басты міндет - оқушыларды шығармашылық әрекет жағдайына енгізу, мұның өзі оқытудың зерттеу әдістеріне ерекше мен берілетінін көрсетеді.

Дамыта оқыту сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы ерекше қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана баланың интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады.

Дамыта оқыту технологиясындағы әдіс- тәсілінің негізгі түрі- өздігінен жұмыс,өз бетінше іздену.

Өздігінен орындайтын жұмысты ұйымдастыру − сабақтың ең күрделі кезеңі. Өзіндік жұмыс түрлерін ұйымдастыруда мынандай талаптарды орындау керек:
1.Өздігінен орындайтын жұмыстың мазмұны бағдарлама талаптарына

сай болуы керек;
2.Өзіндік жұмыс оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға тиіс;

3.Өзіндік жұмыстың түрі, мазмұны әртүрлі болуы керек;

4.Әрбір орындалған өзіндік жұмыс тексеріліп, бағалануы керек. 

5.Өздік жұмысты орындауға жеткілікті уақыт берілуі керек (8-15 мин. ұзақ болмайды).
6.Өздік жұмыстың мақсаты, орындау әдісі оқушыларға түсінікті болуы тиіс.

7.Ескертпе, түсініктеме-карточкалар, перфокарталар дайындау қажет.

Оқушыларға өзіндік жұмыс ретінде пәндер бойынша мынадай тапсырмалар беруге болады. 
Мысалы:Қазақ тілі  1-сыныпта «Кім?не?»сұрақтарына жауап беретін сөздерді меңгертсе,2-сыныпта «Зат есім», 3- сыныпта «Зат есімнің түрлері», «Зат есімнің тәуелденуі», 4-сыныпта «Зат есімнің септелуі, жіктелуі»- деп тақырыптар байланыса отырып, күрделеніледі. Бастауыш сынып күнтізбелік жоспарындағы сабақтардың тақырыптары да бір- бірімен байланыса, сәйкес құрылған.

Бұл  шағын жинақты бастауыш мектептегі қазақ тілін оқытуда өзіндік жұмысты кеңінен ұйымдастыруға септігін тигізеді. Сабақта– түрлі жазба жұмыстарын орындау, қима қағаздармен, перфокарталармен жұмыс, сурет бойынша сөйлем, әңгіме құрау, сөздіктермен жұмыс тапсырылады.

Мұғалім шығармашылық тапсырмаларды тиімді қолдана отырып оқушының пәнге деген қызығушылығын арттырады.

Шығармашылық — бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі.

Шығарма, мазмұндама, әңгіме, ойдан жазу сияқты шығармашылық тапсырмалар сауатты жазуға, байланыстырып сөйлеуге үйретумен бірге нәтижелі ойлау процесін қалыптастырады. Мысалы: «Жалғасын тап!» ойын-тапсырмалары оқушылардың логикалық ойлауы,тілін, сөздік қорын арттырады.Бейнелі сурет бойынша әңгіме құрастыру, өз бетінше әңгімені өрбітіп,қорытындылап аяқтап, баланың қиялын дамытады.

-Мәтін, ертегі, әңгімені өз бетінше аяқтау.

-Ақын, жазушылардың дайын мәтіндерін басқаша аяқтау.

-Белгілі мақал негізінде әңгіме жазғызу.

-Мәтін бойынша мақал құрастыру.

-Табиғат құбылыстарына, заттарға және жеке суреттерге қарап жұмбақ құрастырту.

-Әңгімелерді салыстыру, бөліктерге бөлу.

-Шығарма, мәтін, ертегі құрастыру. (тақырып бойынша, жоспар бойынша, тірек сөздер арқылы)

-Өлең, мақалдар құрастыру.

-Шығармадағы әңгімелерге ұқсас оқиғалар айтқызу.

-Кейіпкерге мінездеме беру.

-Шығарма бойынша сурет салғызу, ауызша суреттеу, қиялдау арқылы суреттеу,мүсіндеу.

-Рөлге бөліп оқыту.

-Логикалық ойлауын дамытатын ойындармен берілген тапсырмаларды шешкізу (анаграмма, сөзжұмбақ, ребус)

-Диалог-ертегі.

-Образға кіру.

-Оқушылар әртүрлі сыныпта оқығанымен, олардың назарын бір пәннің мазмұнындағы ұқсас тақырыптарға аударуға мүмкіндік жасалады;

-Әр оқушы білім деңгейіне қарай өзіндік жұмыс түрлерін орындайды;

-Өзіндік жұмыстарды оқушылардың жас ерекшелігіне қарай деңгейлеп беруге жағдай жасалады;

-Оқушылардың бір-біріне көмектесіп, ұжымдық қарым-қатынасқа түсуіне мүмкіндік беріледі;

-Оқушылардың бірін-бірі тексеруін, өзін-өзі тексеруін және бағалауын жүзеге асырылады;

-Үлкен сынып оқушысы төменгі сыныптың жұмысын тексеріп бағалау арқылы өз білімін іс жүзінде қолдануына мүмкіндік туады;

-Мұғалім бір сыныпта отырған үлкен сынып оқушыларына деңгейлік тапсырмалар беріп, өзі кіші сынып оқушыларымен жұмыс істеу мүмкіндігі туады;

Деңгейлеп оқыту әр оқушының белсенділігін оятады.

Бірінші, екінші деңгейдегі тапсырманы қиналмай орындаған оқушы білім стандартын меңгергені.[7]

Сонымен қатар шағын жинақты мектепте ұжымдық оқыту әдісін қолдану - динамикалық жұптар құра отырып, оқушылар арасында танымдық қарым – қатынысын, оқушылардың бірін- бірі оқытуын ұйымдастыру болып табылады. Ұжымдық оқыту әдісі- балалардың қарым- қатынасы тапшылығын азайтуға,ауылдық жерлерде оқушылардың аздығы жағдайында оқушылардың монологтік және диалогтік сөйлеу қабілеттерін дамытуға жағдай жасап, мұғалімнің жалпы сыныппен жұмысын азайтып,жекелей оқыту уақытын көбейтуге мүмкіндік береді.

 Оқытудың жаңа ақпараттық- коммуникациялық технологияларын меңгеру – қазіргі заман талабы. ХХІ ғасыр – ақпараттық технология ғасыры. Қазіргі қоғамдағы білім жүйесін дамытуда ақпараттық – коммуникациялық технологиялардың маңызы зор.

Слайд– сабақ арқылы жұмбақ, сөзжұмбақ шешкізуде тіл дамытуда өте тиімді.

Инновациялық әдістерді баланың білім деңгейіне және жас ерекшелігіне қарай оқу үрдісінде пайдалану негізгі міндет болып табылады.

Сонымен, шағын жинақты мектептерде біріктірілген сыныптарда заманауи технологияларының әдіс- тәсілдерін тиімді қолданып, сабақ кестесін және сабақ жоспарын дұрыс жасау,бұл ұстаздың шеберлігі мен жауапкершілігінде.

Осы аталған технологияларды Шағын жинақты бастауыш сынып жағдай-

ында сабақ жүргізуде тиімді қолдану- ол мұғалімнің жалықпай ізденуінде

және шеберлігінде.

Қорыта айтқанда басқа елдермен қатар Қазақстанда да құруға бағытталған ақпараттық қоғамның пайда болуымен бірге өзін-өзі жетілдіру, өзін-өзі дамыту және тез өзгеріп отыратын әлем жағдайларында дұрыс, адамгершілік-жауапкершілікті шешімдер қабылдауға қабілетті адамдарға сұраныс пайда болды. Қазақстанның қазіргі білім беру жүйесі үшін аталған контексте жеке тұлғаның шығармашылық әлеуетінің дамуын қамтамасыз ететін жағдайлар туғызу өзекті мәселеге айналды. . 12 жылдық мектеп оқушысы өзіндік санасы мен өзіндік танымы бар, өз бетімен білім ала алатын, коммуникативті құзіретті тәрізді тұлғалық сапалары жоғары болуы қажет дегенді білдіреді.Сондықтан шағын жинақты бастауыш мектептердегі пәндерді оқытуда деңгейлеп саралап оқыту әдісі мен дамыта оқыту,ұжымдық оқыту технологиялары - өз бетімен білім ала алуда және оқушы құзыреттілігін дамытуда аса маңызы бар технология.