Сабақ Тақырыбы: Етістіктің райлары Сабақтың мақсаты: Білімділік: етістіктің райларынан алған теориялық білімдерінің деңгейін бақылау; Дамытушылық

• Ашық сабақ

Тақырыбы: Етістіктің райлары

• Сабақтың мақсаты:
• Білімділік: етістіктің райларынан алған теориялық білімдерінің деңгейін бақылау;
• Дамытушылық: Оқушыларды практикалық және жаттығу жұмыстарын жасау
• арқылы жағдайды талдай алуға, саналы шешім қабылдауға баулу;
• Тәрбиелік: салауатты өмір сүруге, өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауға,
• айналасындағы адамдармен үйлесімді қарым – қатынас жасауға тәрбиелеу.

Топ аттыры:

• Топ аттыры:
• “Ашық рай”
• “Шартты рай”
• “Бұйрық рай”
• “Қалау рай”

• "Ашық рай"

• Үш шақтың бірінде қолданылып,
• сөйлеушінің шындыққа қатысты
• баяндауын ашық рай дейміз.
• Мысалы:
• Келемін тау ішінде түнделетіп.(С.С.)
• Мақсатым тіл ұстартып, өнер
• шашпақ. (А). Жер жырттық,
• қайнады еңбек, егіс салдық. (Ж.Ж.)

• "Шартты рай"

• Қимылдың, іс - әрекеттің болу-болмау мүмкіндігінің шартын білдіріп, -са, -се жұрнақтары арқылы жасалатын рай түрі

• деп аталады.

• "Бұйрық рай"

• Бір жаққа қаратылып, қимылдың,
• іс - әрекеттің орындалуын талап
• ету мағынасын білдіретін етістіктің рай
• түрі бұйрық рай деп аталады.
• Мысалы: Тыңда, дала, Жамбылды! (Ж.Ж.)
• Мен жазайын сізге хат,
• Оқып көрсін ол шындап. (А.)

• "Қалау рай"

• Етістіктің қалау райы іс иесінің қимылды, іс-әрекетті қалауын, соған ынтасын білдіреді. Мысалы: Менің оқығым келеді. Ол үйіне жетсе игі еді. Не де болса шынын айтқайсың.

• «Ашық рай» тобына: «Шалқар – адалдық пен адамдықтың, кісіліктің алдында тік тұратын, қыздарын қыз деп қойып қалмай, қыз бала деп сыйлайтын, екіжүзділікті өлімнен де жаман деп қабылдайтын жандары бар таза халқы бар қалашық». «Абылай ханның қасында Бұқарекең жырлайды», «Машинаның қарасы көрінбей кетісімен Маржан үстіне өзіне ұнайтын ұсақ ақ гүлдері бар көйлегін киіп, шашын төбесіне түйіп, есікті кілттеп далаға шықты».
• Берілген мәтіндерден етістіктердің шақ түрін анықтап, бұйрық райға айналдыру.

• «Шартты рай» тобына:
• «Қарадан хан болсам, халқым қалаған болар,
• Айырдан нар болсам, атам жараған болар,
• Көнеден дәурен озса, жасы жеткен болар,
• Көнеден қамқа тозса, дәурені кеткен болар».
• Ер жігіт айтпайды,
• Айтса қайтпайды.
• Оқи берсең көзің ашылады,
• Отыра берсең, жалқаулық басынады.
• Алтау ала болса, ауыздағы кетеді,
• Төртеу түгел болса, төбедегі келеді.
• Тіл тас жарады,
• Тас жармаса, бас жарады.
• Мәтіндегі шартты райлы етістіктерді
• тауып, ашық райға айналдыр.

• «Бұйрық рай» тобына:
• «Арлы-ожданды бол!
• Намысыңды жастан сақта!
• Халқыңды алалама!
• Жақыныңды жаралама!»
• «Құдай жарылқасын, бай қылсын,
• Төрт түлігін сай қылсын!»
• «Малды теппе, ақты төкпе».
• «Есікті қатты қақпа, қатты серпіп жаппа».
• «Кетпес дәулет берсін, Кең пейіл берсін».
• Сөйлемдерден бұйрық райды тауып,
• қалау райға айналдыру.

• «Қалау рай» тобына:
• «Дұғай сәлем бергейсің,
• Ағам Есет беренге.
• Бекет қайда дегенге,
• Бекет кетті дегейсің
• Шықпайтұғын тереңге».
• Гүлі сұлу орманды,
• Суалтпағым келеді.
• Жүзі жылы жандарды,
• Құшақтағым келеді.
• Атадан ұл туса игі,
• Ата жолын қуса игі.
• Өзіне келер ұлын,
• Өзі билеп тұрса игі.
• Мәтіндегі қалау райды
• тауып, шартты райға
• айналдыру.

• рай

• Шартты

• Қалау

• Ашық

• Бұйрық