Сабақ Тақырыбы: Сарыарқа Пәні: Қазақстан географиясы

Білімділік: Оқушыларға Сарыарқа аласа таулы өлкесінің географиялық орны, геологиялық құрылысы, жер бедері, пайдалы қазбалары. Климаты, өзендері, табиғат зоналары туралы білім беру;

Дамытушылық: Оқушылардың картамен жұмыс істеу, шығармашылық дағдыларын дамыту;

Тәрбиелік: Өз елін, жерін сүюге,оны қорғауға тәрбиелеу.

1.карта-атлас;

2.кеспе қағаздары;

3.электрондық оқулық.

1.Ұйымдастыру бөлімі:

аСынып оқушыларының сабаққа қатысымын тексеру;

бСынып оқушыларының сабаққа дайындығын тексеру;

2. Байланыс сұрақтары:

1. Қазақстан табиғатының алуан түрлілігі. Қанша физикалық-географиялық ауданға бөлінеді

2. Қазақстанның қандай жазықтарын білесіңдер

3.Қазақстанның қандай тауларын білесің

4.Қазақстанды физикалық-географиялық тұрғыдан аудандастырған кім

5.Жазық дегеніміз неКөз алдарыңа не елестейді

3.Жаңа сабақ.

Оқушылар біз Қазақстанды 9 ауданға аудандастырылғанын білеміз.Оның 3-уі жазық: Шығыс Еуропа,Тұран,Солтүстік Қазақ жазығы, сонымен қатар аласа және биік таулар бар екенін білеміз. Қазақстанның аласа тауларының бірі –Қазақтың ұсақ шоқысы-Сарыарқа өлкесімен бүгін танысамыз.

Сарыарқа ежелден даңқы шыққан өлке. Бұл өлке Орталық Қазақстанның көпшілік жерін алып жтыр.Ол батыста Торғай үстіртімен, шығыста Сауыр-Тарбағатаймен, солтүстігінде Солтүстік Қазақ жазығымен, оңтүстік-батыста Тұран ойпатымен шектеседі.

Интерактивті тақта арқылы оқушыларға Сарыарқа табиғатының керемет жерлері көрсетіліп, білімдері толықтырылады. Әйгілі Көкшетау, Оқжетпестің табиғаты туралы түсінік алады.

ІІ-кезең: Кім жылдам кезеңі.Мақсаты: Оқушыларға жылдамдылық таныту арқылы Сарыарқа туралы алған түсініктерін одан әрі дамыту.

Оқушыларға алдын-ала дайындалған Сарыарқа туралы мәтіндер беріледі,соны оқып 2 мин ішінде дайындалып, әр оқушыға сол мәтін бойынша сұрақтар қойылады.

Сұрақ-мәтін:Сарыарқаның географиялық орны,жер бедері,геологиялық құрылысы.

Сарыарқа Орталық Қазақстанның аласа таулы өлкесі.Батыста Торғай үстіртімен,щығыста Сауыр-Тарбағатаймен,солтүстікте Солтүстік Қазақ жазығымен,оңтүстік-батысында Тұран ойпатымен шектесіп жатыр.Батыстан шығысқа дейінгі ұзындығы 1200км,шығыс бөлігінде 400км,батыс бөлігінде 900км.шамасында.Сарыарқа өлкесі негізінен мүжілген және тегістелген қыраттардан,ұсақ шоқылы аласа таулардан тұрады. Ең биік тауы-Қызыларай.Оның биік нүктесі-Ақсораң-1565м.Солтүстікке қарай Қарқаралы 1403м ,Кент 1460м таулары, одан әріректе Баянауыл 950м ,шығысында Шыңғыстау 1300м таулары жатыр.Бұл таулар жүйесі негізінен граниттерден тұрады. Ірі ойыс-Теңіз-Қорғалжың қазаншұңқыры. Ол Сарыарқадан батыс бөлігін екіге бөліп жатады. Солтүстік-батысында-Ұлытау тау жүйелері орналасқан.

2-топ: Ұлытау.

Мәтін: Сарыарқаның пайдалы қазбалары.

Сарыарқа- пайдалы қазбаларға бай өлке. Қарағанды мен Екібастұз көмір өндірудің ірі ошақтары болып табылады. Жезқазған,Қарсақбай,Атасу,Саяқ,Қоңырат кен орындары мас,темір,марганец кендеріне бай.Жәйремде сирек металл өндіріледі.Осыларды қорытып, байыту мақсатында Қарағанды,Жезқазған,Балқаш және Теміртау қалаларында ірі металлургиялық комбинаттар жұмыс істейді.

3-топ: Баянауыл.

Мәтін: Сарыарқаның климаты,өзен-көлдері.

Климаты құрғақ крнтинентті. Қысы суық,Қаңтардың орташа температурасы -14°-18°с.Суық күндері -40°с.Жазы құрғақ,ыстық,шілденің орташа температурасы+35°с көтеріледі.Жылдық жауын-шашын мөлшері 200-300мм. Ұсақ шоқылы тауларда ылғал молырақ түседі 370мм.Басты өзендері-Есіл,Нұра,Сарысу,Сілеті,Шідерті,Тоқырауын және т.б. Қар суымен қоректенеді. Есіоде ғана тұрақты су ағыны бар. Орталық Қазақстанды тұщы скмен қамтамасыз ету мақсатында Ертіс-Қарағанды каналы салынған.Көл көп.Суы ащы. Тұщы көлдер- Көкшетау аймағында Бурабай, Шортанды, Қорғалжың. Қорғалжыңда қорық бар.

4-топ: Шыңғыстау.

Мәтін: Сарыарқаның табиғат зоналары, өсімдігі мен жануарлары.

Сарыарқа жері дала, шөлейт,шөл зоналарына кіреді. Көкшетау,Атбасар, Есіл өзендерінің бойында қара топыраққа тән өсімдіктер жамылғылары бар. Дала зонасының оңтүстігіне Теңіз бен Cарысу жазықтары, Ұлытау, Қарқаралы, Шыңғыстау бойлары шөлейт зонаға кіреді. Зонаның климаты қуаң,қошқыл қара қоңыр топырақ жамылғысында жусанды, бетегелі, көделі, боз өсімдіктері бар. Шөлейт зона мал жайылымына қолайлы. Шөл зонасы Ұлытаудың оңтүстігі мен Жезқазған маңын, Солтүстік Балқашты қамтиды. Қоңыр топырақта шөл өсімдіктері- тобылғы, қараған,боз, бетеге өседі.Жануарлар дүниесі де шөлейт,шөл зоналарының ерекшелігіне байланысты қалыптасқан. 1968жылы Қорғалжың қорығы ұйымдастырылған.
Сұрақ қою:

1-топқа:

1200км

3.Батыс бөлігінің ені қанша900км

4.Сарыарқа өлкесінің жер бедері қандаймүжілген, тегістелген,қыраттардан,ұсақ шоқылы аласа таулардан тұрады

5.Сарыарқаның шектесетін жерлеріБатыста Торғай үстіртімен,шығыста Сауыр-Тарбағатай тау жүйесімен,солтүстігінде Солтүстік Қазақ жазығымен, оңтүстік-батысында Тұран ойпатымен шектеседі.

6.Қандай таулары барҚызыларай,Қарқаралы,Кент,Баянауыл,Шыңғыстау

7.Қандай ірі ойыс барТеңіз-Қорғалжың қазаншұңқыры

Көмір өндірудің ірі ошақтарыҚарағанды,Екібастұз

Сирек металл өндіретін аймақЖәйрем

Қарағанды көмірінің сапасыжоғары

Ірі металлургиялық комбинаттар Қарағанды, Жезқазған, Балқаш,Теміртау

Мыс,темір,марганец кен орындары. Атасу,Саяқ,Қоңырат,Жезқазған.

Қарағанды,Жезқазған,Балқашта қандай металлургия барІрі кен байыту комбинаты

Жәйремде не өндіріледісирек металл

Не себептен климаты құрғақгеографиялық орнына байланысты

Жылдық жауын-шашын мөлшері 200-300мм

Тұрақты су ағыны бар өзен Есіл

Қаңтардың орташа температурасы  -14°-18°с

Қанадй канал салынғанЕртіс-Қарағанды

Басты өзендеріЕсіл,Нұра,Сарысу,Сілеті,Шідерті

Тұщы көлдерБурабай,Шортанды,Қорғалжың

ІV-топқа:

1.Дала, шөлейт зонасына кіретін аймақТеңіз бен Сарысу жазықтары,Ұлытау,Шыңғыстау,Қарқаралы таулары

2.Қорғалжың қорығы қашан құрылған.1968ж

3.Сарыарқаның табиғат зоналары дала,шөл,шөлейт

4.Шөл өсімдіктерін ататобылғы,қараған,боз,бетеге,ақселеу,қара жусан,көкпек,т.б

5.Шөл зонасына кіретін аймақҰлытаудың оңтүстігі, Жезқазған маңы,Солтүстік Балқаш

6.Аймақта кездесетін жануарларбұғы,елік,ақбөкен,түлкі,қасқыр

7.Қорғалжың қорығының көркіҚоқиқаз.

1565м Ақсораң 5. 1300м  Шыңғыстау

1403м Қарқаралы 6. 900м  Көкшетау

1460м  Кент 7. 1134 м Ұлытау