Р.Франклин ДНҚ молекуласының рентгенграммалық суретін бірінші түсірген ғалым.
ДНҚ молекуласының екі жіпшеден тұратынын және олардың азотты негіздері оралымның ішінде қалып, өзара сутектік байланыс түзетінін 1953 жылы американдық биохимик Дж.Уотсон мен ағылшын биофизигі әрі генетигі Ф.Крик ренгенқұрылымдық әдіспен дәлелдеді.
ДНҚ екі еселенуін 1958 жылы М.Н.Мейсельсон мен Ф.Сталь дәлелдеді.
ДНҚ пішіндері
Молекуладағы нуклеотидті құрамына және иондардың
концентрациясына байланысты ДНҚ қос оралмасы
тірі организмдерде әр түрлі пішінде болады.
(солдан оңға қарай: A, B және Z формалары
ДНҚ бұзылуы
ДНҚ әр түрлі мутагендердің әсерінен бұзылуы мүмкін. Ондай мутагендерге тотықтырушы және алкилдеуші заттар, жоғары электр қуатты электрмагнитті радиация ультракүлгін және рентген сәулелері.
Көптеген мутагендер екі көрші жұптың арасына тұрып қалады .Олар ары қарай ену үшін ДНҚ екі жіпшесін тарқатуға тырысады. Мұндай жағдайдың алдын алуда химиотерапия жүргізіледі.
ДНҚ жіпшелерінің ортасына тұрып қалған
мутаген темекі түтінінің негізібензопирен,
Теломер құрылымы
Сызықты хромосомалардың соңында теломерлер деп аталатын ДНҚ арнайы құрылымы болады. Бұл бөліктердің негізгі қызметі хромосомалар соңының тұтастығын сақтау.Сондай ақ теломерлер ДНҚ соңын да деградациядан сақтайды.
Жасыл түспен құрылымның ортасына хелатирленген металл ионы көрсетілген.
]
ДНҚ нәруыздармен әрекеттесуі
ДНҚ гистондармен әрекеттесуі. Гистондардың негіз аминқышқылдары
(көк түспен көрсетілді) ДНҚ қышқылды фосфатты тобымен әрекеттесуде.
Бұзылған ДНҚ лигирлеуші ДНҚ-полимераза (бірнеше бірдей
нәруыз молекулаларынан тұратын сақина тәрізді құрылымы ).
Генетикалық рекомбинация
ДНҚ екі оралмасы әдетте ДНҚ өзге бөліктерімен әрекеттеспейді., сондықтан адам жасушасында әр түрлі хромосомалар ядрода кеңістіктік бөінген. Әр түрлі хромосома арасындағы арақашықтық тұрақты ақпарат тасушы ретінде ДНҚ қабілеттілігі үшін маңызды. Рекомбинация үрдісінің нәтижесінде ферменттердің әсерінен ДНҚ екі оралмасы ажырайды, бөліктерімен алмасады, одан соң оралмалардың үзіліссіздігі қалпына келеді. Сондықтан гомологты емес хромосомалардың алмасуы генетикалық материалдың тұтастығын бұзады.
Жапон химиктері тарихта тұңғыш рет зертханалық жағдайда толықтай жасанды құраушылардан тұратын ДНҚ молекуласын синтездеді. Ғалымдардың ДНҚ жасау техникасы болашақта гендік терапияда, сондай-ақ компьютерлер мен сақтау жүйелері үшін керемет төңкеріс жасамақ.
