Сабақтың тақырыбы: Химиялық элементтерді жіктеудегі алғашқы қадамдар. Сабақтың мақсаты

10 минут

Кестені толтырыңдар.

Кестеде көрсетілген элементар бөлшектердің саны бойынша элементті анықтаңдар

Атомның әрбір энергетикалық деңгейінде бола алатын максимал электрондар саны: N=2n²

/ постер қорғайды/

Күнделікті өмірде кездесе ме?

жинақтайды.

Элементтерді ортақ ұқсастықтарына байланысты...........және.........деп бөледі.

......-созылғыш,серпімді,металдық жылтыры бар,электр тогы мен жылуды жақсы өткізетін заттар.Екідайлы элементтер дегеніміз.....қасиет көрсетктін элементтер.Бейметалдардың металдардан

өзгешелігі-....қасиеттері болмайды.

......әртүрлі агрегаттық күйде болатын жай

заттар түзеді.Оттек,сутек...;күкірт,көміртек

.....; бром....

Есептер шығарады.

мұқият оқып,дәптерге жазып алады.

тыңдап,түртіп алу.

күнделіктеріне қойдыру.

10 минут

1. Ерігіштік дегеніміз не? Ерігіштіктің

өлшемі қандай? 2.Іс жүзінде ерімейтін:

а) қатты заттар

ә) сұйықтықтар

б) газ тәрізді заттарды атаңдар. 3.Көптеген қатты заттардың:

а) ерітіндіні қыздыру кезінде

ә) салқындатқан кезде ерігіштігі қалай

өзгереді?

4.Газдардың:

а) ерітіндіні қыздырғанда

ә) салқындатқанда

б) қысымды арттырғанда

в) қысымды кеміткенде ерігіштігі қалай

өзгереді?

жауап береді.

Күнделікті өмірде кездесе ме?

жинақтайды.

Ерітінділердің пайыздық концентрациясы

Массалық үлес.

дәптерлеріне жазып алады.

/ кластер орындайды/

1.Массасы 300г 35%дық ерітінді әзірлеу

үшін қанша тұз,қанша су керек?

2.Тұздың 10%дық 400г ерітіндісіне25%дық

300г ерітіндісін қосқанда,түзілген

ерітін-ң концентр-сы қандай?

3.Массасы 500г15%дық ерітіндіге су

қосқанда ерітіндінің концентрациясы

қалай өзгереді?

Ерітіндінің пайыздық концентрациясы дегеніміз не?

Еріткіш және еритін затқа мысалдар келтір.

мұқият оқып,дәптерге жазып алады.

Есеп № 5

тыңдап,түртіп алу.

отырады.

күнделіктеріне қойдыру.

қоспалар.

айырмашылығы, таза заттар мен қоспаларды, жай және күрделі

заттарды жіктеу.
2. Таза заттар және қоспала,жай және күрделі заттардың қасиеттерін

салыстырып ,олардың ұқсастығы мен айырмашылығын үйреніп,

есте сақтау,бақылау, қайта айтып беру дағдысын қалыптастыру.
3. Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетімен

жұмыс жасауға дағдыландыру.

• Таза заттар және қоспаларды бөлу және тазарту әдістерін

өз бетінше біледі.

• Әр түрлі агрегаттық күйдегі жай және күрделі заттарды жіктеп,

олардың айырмашылығын біледі.

Қоспаларды бөлу және тазарту әдістері.

жұмыс,демонстрация көрсету.

8-сыныпқа арналған химия оқулығы:

Н.Нұрахметов, К.Сарманова, К.Жексембина.

орындау.

Топтық тапсырмалар, оқулық,жетондар.

(5мин)

ахуалды қалыптастыру үшін сергіту сәтін ұйымдастыру.

бөлінеді

жұмыс істеудің ҚТ ережесі.

ережелері.

2-топ:Зертханалық жабдықтар мен

ыдыстар және олардың қолданылуы.

3-топ: Газбен,электрқыздырғышпен немесе ашық жерде жалын шығара жанатын отындарға қатысты қауіпсіздік

туралы айт.

Оқушылар берілген

тапсырмаларды жазбаша

және ауызша айтып

мысалдармен дәлелдейді.

Әр топқа тапсырмалар беріледі.

1-топ: Әртекті қоспадан суда ерімейтін

заттарды бөлу.

заттарды бөлу

3-топ: Заттар:таза заттар,қоспалар,жай және

күрделі заттар.

берілген тақырыпты оқып,постер қорғайды.

Үй тапсырмасын беру: §2,3,4

алады.

арқылы қорытындылайды.

1.Заттар және таза заттар дегеніміз не?
2.Табиғатта таза күйінде кездесетін заттар

бар ма? Мысалдар келтіріңдер.

4.Біртекті қоспа мен әртекті қоспаның

айырмашылығы неде?
5.Таза заттар мен қоспаларды ажыратыңдар:

ауа, су буы,бензин,мыс сым,құм,ас тұзы.

Ластанған суды тазартуды іске асырады және де

Оқу қауіпсіздік ережелерін сақтап жұмыс жасауға дағдыландыру.

Оқушылардың өз бетінше жұмыстың орындалу ретін

жоспарлай білуі,ластагған суды тазартудың әртүрлі

тәсілдерін, тұндыру және сүзу әрекеттерін үйренеді.

жұмыс жасауға дағдыландыру,шығармашылық қабілеттерін

дамыту.

ретке келтіру.

Д.И. Ластанған су, химиялық стақан, шыны таяқша, сүзгі

қағаз,лабораториялық тұрғы,сынауықтар,суы бар ыдыс,

құйғы.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

Суды әртүрлі қоспалардан тазартудың тәсілдерін айтың.

сүзу, тұндыру, айдау,дистилдеу тәсілдерін түсіндір.

• Химия кабинетінде қауіпсіздікті сақтау ережелері.

• Зертханалық құралдар және олармен жұмыс істеу

тәсілдері.

5-10

оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын

жұмылдыру..

оқушылардың білім алудың мақсаттарын анықтауға; оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы,

ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және

жүйелей білуі.

1. 
   Сүзгі қағазды даярлап,оны құйғышқа сулап
   

2. 
   Стақанға ластанған суды құйып тұндырамыз.
   
3. 
   Тұнған суды сүзгіден өткізіп сүзіңдер.
   
4. 
   Тәжірибеден байқағандарыңды дәптерге жазып,
   

5. 
   Орындаған жұмыстың суретін дәптерге
   

1. 
   Су құйылған ыдысқа 1% сабын ерітіндісін құямыз. Не байқаймыз?
   

2. 
   Суды араластырамыз. Араластырған кезде ыдыстағы су бетіне көбік шығады
   

3. Су толтырылған ыдысты мақта тығынымен жабамыз. 5 – 6 сағатта қалдырып қоямыз.

Сабын көбігі мүлдем жойылып,қара түсті тұнба түзіледі.

тұнбаға түседі.

тазаруына жол береді.

§37. Су- еріткіш.Заттардың суда ерігіштігі.

Зертханалық құралдар және химиялық заттармен жұмыс

істей білуді одан әрі жалғастыру мақсатында болып жатқан

құбылыстарға көңіл аудару.

Ластанған ас тұзын тазартуды іске асырады және де

Оқу қауіпсіздік ережелерін сақтап жұмыс жасауға дағдыландыру.

Оқушылардың өз бетінше жұмыстың орындалу ретін

жоспарлай білуі,қоспаны тазартудың әдістерін естеріне

түсіру арқылы сүзу,қайта кристалдау әрекеттерін үйренеді.
Алғ Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетімен

жұмыс жасауға дағдыландыру,шығармашылық қабілеттерін

дамыту.

ретке келтіру.

Д.И. Ластанған ас тұзы, химиялық стақан, шыны таяқша, сүзгі

қағаз,лабораториялық тұрғы,сынауықтар,суы бар ыдыс,

құйғы.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

Таза заттар және қоспалар.

• Қоспаның қандай түрлерін білесіңдер?

1.Әртекті қоспадан суда ерімейтін заттарды қалай бөліп

аламыз?

2.Біртекті қоспадан суда ерімтал заттарды бөлудің қандай

• Химия кабинетінде қауіпсіздікті сақтау ережелері.

• Зертханалық құралдар және олармен жұмыс істеу

тәсілдері.

5-10

оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын

жұмылдыру..

оқушылардың білім алудың мақсаттарын анықтауға; оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы,

ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және

жүйелей білуі.

1. 
   Сүзгі қағазды даярлап,оны құйғышқа сулап
   

2. 
   Стақанға ластанған ас тұзын салып су құйып
   

3. 
   Шыны таяқша арқылы тұз ерітіндісін сүзгіден
   

4. 
   Кәрлен табақшаға сүзіндіні құйып,спирт шамды
   

5. 
   Алынған кристалдың түсіне көңіл аударыңдар
   
6. 
   Тәжірибеден байқағандарыңды дәптерге жазып,
   

7. 
   Орындаған жұмыстың суретін дәптерге
   

түсіндіру.

1.Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар:

Қауіпсіздік ережесін жаттап келу.

§3 . қайталау.

Атом-молекулалық ілімнің шығу тарихына,ережелеріне

тоқтала отырып,оның дұрыстығына көз жеткізу.

Химиялық элемент атомдарының жай және күрделі зат

Оқу түзуге қатысуы,заттың көптүрлілігінің бір дәлелдемесі

мағлұматтарын кеңейту.

Химия сабағында оқушыларды талдау,қорытынды жасау,

есте сақтау, байқау,ұқыптылық білік дағдыларын дамыту.

Алғ

Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетімен

дамыту.

Д.И. Менделеев жасаған ПЖ-сі,М.В.Ломоносов,Дж.Дальтон

портреті,атом модельдері.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

Таза заттар және қоспалар.

1.Әртекті қоспадан суда ерімейтін заттарды бөлу.

а) тұндыру

ә) сүзу

2.Біртекті қоспадан суда ерімтал заттарды бөлу.

ә) айдау ( дистилдеу)

10-15

Атомдар мен молекулалар туралы мағлұматтардың жиынтығын атом-молекулалық ілім деп атайды.

2.заттарды шексіз бөле беруге болмайды,оларды молекула-

ларға немесе атомдарға дейін бөлуге болады.

3. атомдар мен молекулалар үздіксіз қозғалыста болады.

4. бір элементтің атомдары өзара бірдей,бірақ кез келген

басқа элементтің атомдарынан айырмашылығы болады.

5.молекулалар атомдардан құралады.Молекулалар химиялық

құбылыс кезінде өзгеріске ұшырап бұзылады.

6.физикалық құбылыс кезінде атомдар мен молекулалар

өзгермей сақталады.

7.бастапқы заттарды құрайтын атомдардан жаңа заттардың

түзілуі химиялық реакция деп аталады.

Жоғарыда кетірілген қағидалары М.В.Ломоносовтың XVIII ғасырдағы еңбектерінен басталып,ағылшынның ұлы ғалымы

Дж.Дальтонның еңбектерінің нәтижесінде қалыптасты.

15 мин

• Атом және молекула сөздерін қажетті септікте пайдаланып,

төмендегі сөйлемді аяқтаңдар.

а) су... құрамына оттек және сутек... кіреді;

ә) ауаның құрамында азот және оттек ... бар;

б) хлор...массасы,оның... массасынан екі есе ауыр;

в) адам мен жануарлар тыныс алғанда оттек... пайдаланады;

г) қатты қыздырғанда су...сутек пен оттек...ыдырайды.

молекула немесе атом түрінде болатындығын түсіндіріңдер.

а) сынап буланды ә) жаңбыр жауды б) жел соқты

в) көмір тұтанды г) темір таттанды

болмайды?

• Молекулалардың бар екенін,олардың қозғалыста болатынын қандай құбылыстардан байқауға болады?

10 мин

1-2 мин

Заттың сандық және сапалық құрамын білдіретін

химиялық формула жайлы білімді қалыптастыру;

заттың салыстырмалы молекулалық массасын және

күрделі зат құрамындағы элементтің массалық үлесін

табуды үйрету.

Оқушылар белгілі заттардың формуласын және сол арқылы

салыстырмалы молекулалық массасын, күрделі зат құрамындағы элементтің массалық үлесін табуды үйрету.

Заттың сандық және сапалық құрамы,химиялық формула,

салыстырмалы молекулалық масса M_r және күрделі зат

құрамындағы элементтің массалық үлесін табуға

дағдыландыру.

Алғ Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетінше

жұмыс істеуге,еңбекқорлыққа,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Д.И. Менделеев жасаған ПЖ-сі, су және метан молекулаларының

моделі,ас тұзының кристалдық торы.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

• Химиядлық элемент дегеніміз не? Химиялық элемент және атом ұғымдарын бірдей деуге бола ма?

• Табиғатта қанша химиялық элемент түрі кездеседі?

• Жасанды жолмен алынған элементтердің саны қанша, оның өзгеруі мүмкін бе?

• Химиялық элемент және жай зат ұғымдары бірдей ме? Мысалдар келтіре түсіндіріңдер.

• Химиядлық элементтер қандай үлкен екі топқа бөлінеді?

Атауларын атап,мысалдар келтіріп,таңбасын жазыңдар.

• Химиялық элемент атомдары ұғымын пайдаланып,жай және күрделі заттардың анықтамасын беріңдер.

10-15

Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен бірге сабақ

мақсатын айқындау.

• 
  оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.
  
• 
  оқушылардың білім алудың мақсаттарын анықтауға;
  

ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және

жүйелей білуі.

1-2 мин

• Атомдық масса дегеніміз не? Ол қандай өлшем бірлік- термен өлшенеді?

• Элементтің салыстырмалы атомдық массасының оның атомдық массасынан қандай айырмашылығы бар?

• Химиялық формула нені көрсетеді?

• Берілген заттардың химиялық формулаларын жазыңдар:

а) сутек атомы ә) сутек молекуласы б)сутектің екі молекуласы в) оттектің екі атомы г) оттектің молекуласы

• Коэффициенттер және индекстер нені білдіреді?

• Көміртек атомының массасы магний атомының массасынан

неше есе жеңіл?

15 мин

• Химиялық элементтер жұбының салыстырмалы атомдық

массасы бойынша,олардың біріншісінің екіншісінен неше

есе ауыр екендігін табыңдар:

а) O: Н, ә) Mg:C, б) Сu : S, в) Fe : О
Химиялық қосылыстар молекуласының құрамына оттектің немесе күкірттің мынадай массалары кіруі мүмкін бе?

а) 8 м.а.б. ә) 16м.а.б. б) 24 м.а.б. в) 32 м.а.б. г) 40 м.а.б.

салыстырмалы молекулалақ массасын есептеңдер.

• Магнийдің 2 атомы, күкірттің 8 атомы дегенді қалай жазуға болады? Коэффициент деген не?

10 мин

1-2 мин

Зат мөлшері мен оның өлшем бірлігі- моль жайлы алған

білімді есептер шығаруға пайдалана білу дағдыларын

қалыптастыру.

Оқушылардың “зат мөлшері”, “моль” ұғымдарын түсінуі

арқылы сандық есептер шығара білу дағдысын

қалыптастыру.

Химия сабағында оқушыларды талдау,қорытынды жасау,

есте сақтау, байқау,ұқыптылық білік дағдыларын дамыту.

Алғ

Оқушыларды бірлесіп жұмыс жасауға,бірін-бірі құрметтеуге

тәрбиелеу.

Д.И. Су ,күкірт ( ұнтағы), темір ( ұнтағы),натрий хлориді,

таразы,стақан.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

• Атомдық масса дегеніміз не? Ол қандай өлшем бірлік- термен өлшенеді?

• Элементтің салыстырмалы атомдық массасының оның атомдық массасынан қандай айырмашылығы бар?

• Химиялық формула нені көрсетеді?

• Қанттың құрамына: көміртектің 12,сутектің 22,оттектің

11 атомы кіреді.Оның химиялық формуласын жазып,

оқыңдар, салыстырмалы молекулалық массасын табыңдар

• Коэффициенттер және индекстер нені білдіреді?

• Күкірт пен оттектен құралатын қосылыстағы атомдардың

қатынасы 1:2.Оның химиялық формуласы қандай?

10-15

Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен бірге сабақ

мақсатын айқындау.

• 
  оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.
  
• 
  оқушылардың білім алудың мақсаттарын анықтауға;
  

ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және

жүйелей білуі.

1-2 мин

Заттың әр молінің массасы молярлық масса деп аталады.

m m

M = ; m=Mν ; ν =

• Зат мөлшері деген не? Оның өлшем бірлігі қандай?

Жауаптарыңды мысалмен түсіндіріңдер.

• Авогадро саны нені көрсетеді? Оның шамасын қалай

есептеп шығаруға болады?

• Молярлық масса деген шама нені өрнектейді?

• Берілген атомдар санын мольмен өрнектеңдер:

а) 12,04·10²³атом темір ә) 3,01·10²³атом сутек

б) 6,02·10²³атом көміртек

15 мин

I-деңгей.

4 моль,2моль,6моль судың массасын есептеңдер.
II-деңгей.

а) Егер заттың 2 молі 80г,ал 4 молі 160г болса,белгісіз заттың

молярлық массасын есептеңдер.

ә) 1,5 моль Са; 0,5моль S; 3моль Отің молекула санын табың

а) Егер көмірқышқыл газы СО₂ мен азот (II) оксидінің зат

мөлшері бірдей 2,5 моль болса,бұл газдардың молярлық

массалары бірдей бола ма?

ә) Атом саны 6,02·10²³; 2·10²³ болатын күкірттің зат мөлшері қанша?

б) Массалары бірдей 470г калий оксиді К₂О мен натрий оксиді Na₂O берілген.Осылардың зат мөлшері қайсысында

көп екенін есептеңдер.

10 мин

№9 есепті орындап келу.

1-2 мин

Оқушыларды “валенттік” ұғымымен таныстыру.Валенттік

ұғымын қалыптастырып,заттың формуласындағы атомның

валенттігін анықтауға жаттықтыру.Бинарлы қосылыстарда

ғы элементтің валенттілігін анықтауды үйрету.Атомдар-

дың бір-бірімен белгілі қатынаста қосылатынын,оның

анықтамасын,мазмұнын түсіндіру.

Атомның валенттігі бойынша формула құрудың мәнін

түсіну үшін оқушыға ондағы реттілікті есте сақтау,яғни

ортақ еселік табуды үйрету.

есте сақтау, байқау,ұқыптылық білік дағдыларын дамыту.

Алғ

Оқушыларды бірлесіп жұмыс жасауға,бірін-бірі құрметтеуге

тәрбиелеу.

Д.И. Менделеев жасаған ПЖ-сі, оқу құралдары.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

• Моль деген не?

• Молярлық массаса деген не?

• Авогадро саны деген не?

• Мөлшері 5 моль судың массасын есептеңдер.

• Массасы 120г кальций қанша зат мөлшеріне сәйкес

келеді?

• Массасы 54г судың зат мөлшерін есептеңдер.

10-15

Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен бірге сабақ

мақсатын айқындау.

• 
  оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.
  
• 
  оқушылардың білім алудың мақсаттарын анықтауға;
  

ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және

жүйелей білуі.

1-2 мин

• Химиялық элементтердің валенттілігі деген не?

• Валенттіктің өлшемі ретінде қандай элементтің валенттңгі алынған?

• Заттың химиялық формуласын құру үшін нені білу керек?

• Биэлементті қосылыстың химиялық формуласының

дұрыстығын қалай тексереді?

• Атомдар бір-бірімен неге белгілі бір қатынаста қосылады?

• Таза су түзілу үшін оттек пен сутекті қандай массалық

қатынаста алу керек?

Құрам тұрақтылық заңының практикалық маңызы

қандай?

15 мин

I-топ.

Cr (III), Si (IV), P(V) формуласын жазыңдар.

Cu ( II),Ғe (III),Ag ( I),AI (III) хлоридтерінің формуласын жазыңдар.

Ca мен S, Fe(III) пен O, Mg мен N(III), Ag ( I) мен O,Zn пен O

формуласын жазыңдар.
Жеке тапсырма.Берілген қосылыстардағы элементтердің

валенттігін анықтаңдар:

ZnS, NO₂, PCI₃, SiCI₄, P₂O₅, Na₂O, AgCI, CrO_3,LiCI, H₂O

10 мин

№7, №10 есеп

1-2 мин