Сабақтың тақырыбы: Химиялық элементтерді жіктеудегі алғашқы қадамдар. Сабақтың мақсаты

Атомдар бір-бірімен әрекеттескенде олардың арасында не себепті байланыс түзілетінін,химиялық байланыс типін ажырата білуге үйрету

мүмкіндігін, ғылыми көзқарасын,білім-білік дағдыларын дамыту.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

-үй тапсырмасының дұрыс,толық орындалғанын тексеру

- білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау.

-кеткен кемшіліктерді жою

Периодтарда элементтердің электртерістігі солдан оңға қарай өсетін себебін түсіндіріңдер.

Атомдар әрекеттескен кезде олардың арасында неліктен химиялық байланыс түзіледі?

Реагент заттар бөлшектерінің біртұтас жаңа затқа айналуына әкелетін әрекеттесу химиялық байланыстың арқасында іске асады.Электртерістік ұғымының көмегімен жай және күрделі заттар түзілгенде пайда болатын химиялық байланыстың мынадай типтерін анықтауға болады:1) коваленттік ( полюсті,полюссіз );2) иондық

жұбының бұлты ядродан бірдей қашықтықта орналасады.

2.Электртерістігі ең жоғары элемент қайсысы?

3.Электртерістігі төмен элементтерді атаңдар.

4.Электртерістігі топ,негізгі топша бойынша қалай өзгереді?

5.Берілген заттардағы байланыстың типін анықтаңдар:

F_2, O_2, HI, CH_4, SO_2, CI_2, CO_2, HBr, I₂

6.Коваленттік полюсті және коваленттік полюссіз байланыс арқылы түзілетін қосылыстың формуласын жазыңдар.

15-17

§63 оқу, 3 жаттығуды орындау ( жазбаша )

қасиеттерін,аллотропиясы жайлы мағлұмат беру.

Оқу Оттекті лабораторияда алу және оны жинау тәсілдерін

үйрету,өршіткілер жайлы түсінік беру,оттектің химиялық

қасиеттері,қолданылуын түсіндіру.

Ауаны ластамаудың жолдарын қарастыру,денсаулығын

сақтау,тыныс алу мүшелерінің гигиенасын сақтау.

Рпо

Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетімен

дамыту,экологиялық тәрбие беру.

Д.И.Менделеев жасаған периодтық жүйесі,KMnO₄, Cu,S,P

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

-үй тапсырмасының дұрыс,толық орындалғанын тексеру

- білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау.

-кеткен кемшіліктерді жою

1. 
   Адам қалай тыныс алады?
   
2. 
   Балықтар қалай тыныс алады?
   
3. 
   Ауаны өнеркәсіпте қандай газдарды алу үшін
   

4. 
   Ауа- өндірістік шикізат.
   
5. 
   Оттектің тірі организмдер үшін маңызы қандай?
   
6. 
   Табиғатта оттек қалай түзіледі?
   

Табиғаттағы оттек.

Оттектің тіршіліктегі, өнеркәсіптегі алатын орны мен

маңызы.

4P + 5O₂ = 2P₂O₅ 3Fe + 2O₂ = Fe₃O₄

2Cu + O₂ = 2CuO

6CO₂ + 6H₂O C₆H₁₂O₆ + 6O₂ #

хлорофилл глюкоза оттек

Медицинада Авиация қоз- Авиацияда,космонав-

ғалтқыштарында тикада тыныс алу үшін

Отынды Химия

жағуда О₂ өнеркәсібінде

Қопару Металл Металл Металлургияда

ісінде пісіруде кесуде

Оттек туралы алған білімдеріңді жүйелеп,берілген сызбанұсқа бойынша әңгімелеп беріңдер.

Құрамы Табиғатта кездесуі

Құрылысы Оттек Алынуы

Қасиеттері Қолданылуы
• “Орман – планета өкпесі” деген сөз неге байланысты айтылған? Жер бетіндегі орман азайса не болады?
• Есеп: 24 г көмірді жаққанда түзілген өнімнің зат мөлшерін табыңдар.
KCIO₃"O₂ "AI₂O₃

$

12-20

Оқу оқушыларды таныстыру,экзотермиялық және эндотермиялық

реакциялар жайлы ұғым қалыптастыру,“термохимиялық

теңдеу” туралы мағлұмат беріп,ол бойынша есеп шығаруға

дағдыландыру.

Химиялық реакция кезінде жылудың бөлінуі немесе сіңірілуі

реакцияға қатысушы заттардың табиғатына,температураға,

әрекеттесуші заттардың массасына,реагенттер мен өнімнің

агрегаттық күйіне байланысты екеніне көз жеткізу,алған білімді

бекіту,есте сақтау қабілетін дамыту.

Рпо

Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетімен

дамыту,экологиялық тәрбие беру.

Стақан,су,NH₄CI(қ), NaOH(қ),HCI ерітіндісі

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

1. 
   Оттектің табиғатта кездесуі және айналымы.
   
2. 
   Оттектің физикалық және химиялық қасиеттері.
   
3. 
   Ауаны өнеркәсіпте қандай газдарды алу үшін
   

4. 
   Оттектің алынуы ( лабораторияда және өнеркәсіпте)
   
5. 
   Оттектің тірі организмдер үшін маңызы қандай?
   
6. 
   Табиғатта оттек қалай түзіледі?
   

1. 
   Реакцияның қандай типтерін білесіңдер?
   
2. 
   Жану деген не?
   
3. 
   Жылу бөлетін және жылу сіңіретін реакциялар туралы
   

C+ O₂ = CO₂ S+ O₂ = SO₂

4P + 5O₂ = 2P₂O₅ 3Fe + 2O₂ = Fe₃O₄

2Cu + O₂ = 2CuO

құралған қосылыстар.

Оксидтерді халықаралық жүйемен атаудың екі тәсілі бар.
CuO мыс(II ) оксиді, мыс монооксиді

SO₃ күкірт ( VI ) оксиді, күкірт триоксиді

P₂O₅ фосфор (V ) оксиді, дифосфор пентаоксиді

CO₂ көміртек (IV) оксиді, көміртек диоксиді

AI₂O₃ алюминий оксиді, диалюминий триоксиді

Экзотермиялық

Жылу эффектінің белгіленуі + Q

жіктелуі

Эндотермиялық

белгіленуі - Q

Төменде келтірілген заттардың ішінен биэлементті қосылыстарды теріп жазып,әрқайсысын атаңдар.

H₂SO₄, Na₂O, CuO,Cu₂O, NaOH, FeS, SO₂,MnO_2,KI,FeCI_3, MgO
• Есеп:Бір моль NO түзілу үшін 90,37кДж жылу қажет.9037 кДж жылу сіңіргенде қанша грамм азот (II)оксиді түзілетінін есептеңдер.
Берілген реакциялардағы термохимиялық теңдеулерден қайсысы экзотермиялық екенін анықтаңдар.
а)HCI+NaOH= NaCI+H₂O +Q ә) N₂+ 3H₂ = 2NH₃ +Q

б) 2H₂O = 2H₂ +O₂ - Q в) CaCO₃ = CaO +CO₂ -Q

г) C+ O₂ = CO₂ + Q д) N₂ + O₂ = 2NO -Q

12-20

1-2

Оқу Ауа туралы білімдерін тереңдету.

Ауаны ластамаудың жолдарын қарастыру,денсаулығын

сақтау,тыныс алу мүшелерінің гигиенасын сақтау.

Рпо

Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетімен

дамыту,экологиялық тәрбие беру.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

-үй тапсырмасының дұрыс,толық орындалғанын тексеру

- білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау.

-кеткен кемшіліктерді жою

1. 
   Адам қалай тыныс алады?
   
2. 
   Балықтар қалай тыныс алады?
   
3. 
   Ауаны өнеркәсіпте қандай газдарды алу үшін
   

4. 
   Ауа- өндірістік шикізат.
   

Сергіту

Оттек 21%
Салғырт газдар 0,94%

Көмірқышқыл газы 0,03%

Азот 78%
Ауаның құрамын алғаш рет француз ғалымы А.Лавуазье

1774 ж анықтады.

Ауа райының ылғал және жылы кезінде су буы көптеу,

құрғақ және суық кездерде аздау болады.

• Ауаның құрамын зерттеген ғалым ?

• Ауада қандай кездейсоқ газдар болуы мүмкін?

• Инертті газдардың ерекшелігі ?

• Тағы басқа қандай газдар таралады?Олардың зияны?

• Ауаны зиянды газдармен ластамаудың қандай

шараларын білесіңдер?

• Ауаны біз көреміз бе?

• Ауаны естиміз бе?

• Ауаны сеземіз бе?

• Оттектің табиғаттағы айналымы қалай жүзеге асады?

• Өсімдіктер 1 жылда қанша оттекті бөледі?

1. 
   24гр магний қанша грамм оттекпен әрекеттеседі ?
   
2. 
   Азот ( IV) оксиді құрамындағы оттектің массалық
   

3. 
   Мыс екі түрлі оксид түзеді.Сол оксидтердің формула-
   

Бер: Cu– 79,9%

Cu– 88,8%

---------------------

т\к: Cu_хО_у– ?

Бірінші буыны зат есім сұрағы ,

Екінші буыны сан есім

Бұл қандай элемент? ( неон )

Екінші буыны сан есім ( озон )

айтылады?

Екінші буыным “тілсіз жау” деген мағынада

Бірақ өзім химиялық элементпін

Ойлаңдаршы, сонда мен кіммін? ( азот)

Қараң болар тіршілік

Мен бар жерде мәз емес пе бәріде

Отыны жанып,күл шығып”

Бұл қай элемент. ( оттек)

10-15

§26 оқу, 4-5 жаттығудағы сұрақтарға дайындалып келу.

Кез келген газдың 1 молі қалыпты жағдайда 22,4л көлем

алатынын түсіндіре келіп, газдардың молярлық көлемі жайлы

түсінік қалыптастыру және сандық есептер шығару үшін осы

өлшем бірлікті пайдалану.
Газдардың салыстырмалы тығыздығы Д деп белгіленетінін,

бірдей жағдайда бірінші газдың екінші газ бойынша

молекулалық массаларының қатынасына тең екенін түсіндіріп,

оны сан есептеріне пайдалана білуге дағдыландыру.

баяндап беру дағдысын қалыптастыру.

.

Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетімен

дамыту,экологиялық тәрбие беру.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

• Экзотермиялық және эндотермиялық реакцияларға мысалдар

келтіріңдер.

• Химиялық реакцияның жылу эффектісінің шамасы қандай

факторларға тәуелді болады?

• “Зат мөлшері” дегеніміз не?

• “Авогадро тұрақтысы” нешеге тең?

• Молярлық масса қалай өрнектеледі?

V V M_R ( 1-газ)

V_M= ν = D =

ν V_M M_R (2-газ)

10-15

M=D_H2.M_H2 M= D_ауа.M_ауа V_M = 22,4л\моль

саны бірдей ме?

m 2

ν ( Н₂) = = = 1моль

N= ν* N_A N( H₂)= 6,02* 10²³г\моль*1моль = 6,02*10²³молекула

m 2

ν ( Н₂О) = = = 0,1моль

литр оттек жұмсалады?

V 124л

1 1

ν (О₂) = V_M* ν = 22,4л\моль * 2,76моль = 61,8л

ϼ = = = 1,43г\л

V_M 22,4л\моль

Сандық есептерді орындау кезінде моль саны,молярлық

көлем,салыстырмалы тығыздық мәндерін, Авогадро заңын түсініп,формулаға сүйеніп есептеулер жүргізеді.

салыстырмалы тығыздығы.

жазу дағдысын қалыптастыру.

Коваленттік полюсті,полюссіз,иондық байланыстардан

түзілетін тотығу дәрежесінің мәнін түсініп,тотығу-

тотықсыздану реакцияларын жазу.
Тотығу дәрежесінің оң және теріс,нөл болу себептерін,

тотықтырғыш,тотықсыздандырғыштың айырмашылығы

мен ұқсастықтарын ажыратып айтып бере білу дағдысы

қалыптастыру.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

• Сутектің физикалық қасиеттері.

• Сутектің химиялық қасиеттері.

• Сутектің қолданылуы.

Периодтарда элементтердің электртерістігі солдан оңға қарай өсетін себебін түсіндіріңдер.

Берілген заттардағы байланыстың типін анықтаңдар:

F₂, HJ, O₂, CH₄,CI₂

Электрондарды беру процесі тотығу,ал қосып алу процесі

4Na⁰ + О₂ =2 Na₂⁺¹О^-2

тотықсыздандырғыш тотықтырғыш

( +1)+x +( -2)*4=0 (+2)+x+(-2)*4= 0

1+x-8 =0 2+x-8=0

x= 8-1=7 x= 8-2= 6

x= +7 x= +6
Тотығу-тотықсыздану реакциясы жүргенде тотықсыздан-

дырғыш атом электрондар беріп,ал тотықтырғыш атом

оларды қосып алады.Кез келген элемент атомының тотығу

дәрежесін, оның бір атомға шартты түрде берген не қосып алған электрондар саны бойынша анықтайды.

2. Тотығу дәрежеслері тұрақты элементтерге мысалдар

келтіріңдер.

3.Периодтық жүйені пайдаланып, элементтердің ең жоғары және ең төменгі тотығу дәрежелерін анықтаңдар:

P, C,Pb , Br, S, F

4.Мына қосылыстардағы элементтердің тотығу дәрежелерін анықтаңдар:

F_2, O_2, KJ,HI, NaBr,CH_4, K₂CO₃, SO_2, CI_2, CO_2, NaCI, AICI₃

KCI, H₂S, PH₃, AIF₃, SiO₂, BaS, Na₂S, LiH, KBr

анықтаңдар:

PH_{3 ,} НРО₃, Н₃РО₄, Н₃РО₃

15-17

Оқу Оқушылардың зейіні мен зеректігін бақылап,ойлау,еркін сөй сөйлеуеу,есте сақтау қабілеттерін дамыту,

белсенділіктерін, шығармашылығын арттыру.

Сабақ уақытын бағалауға үйрету,өздігінен талпынып, жауапкершілікті саналы сезінетін өнегелі ұрпақ тәрбиелеу.

мұздың,графиттің,натрийдің кристалдық тор пішіндері.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

-үй тапсырмасының дұрыс,толық орындалғанын тексеру

- білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау.

-кеткен кемшіліктерді жою

1.Электртерістік деген не?

2.Ең жоғары электртерістік көрсететін элементті ата.

3. Периодтарда элементтердің электртерістігі солдан оңға қарай қалай өзгереді?

4.Химиялық байланыстың неше түрі бар?

II-топ

1.Периодтық жүйеде негізгі топшаларда жоғарыдан төмен

қарай элементтердің электртерістігі қалай өзгереді?

2.Ең төмен электртерістік көрсететін элементті ата.

3.Ковалентті байланыс дегеніміз не,оның неше түрі бар?

4.S-электрондардың пішіні (формасы ) қандай болады және

Периодтық жүйедегі орнын көрсет.

III-топ. 1.Иондық байланыс дегеніміз не?

2.Иондық байланыс қандай атомдардың арасында түзіледі?

3.Периодтық жүйеден галогендерді көрсет.

4.Р-элементтер ұяшықтарына қанша электронға дейін толып

барады?

Келтірілген формулалардан иондық байланысты теріп жазыңдар: F_2, O_2, KJ,HI, NaBr,CH_4, SO_2, CI_2, CO_2, NaCI, AICI_3, KCI, H₂S, PH₃, AIF₃, SiO₂, BaS, Na₂S, LiH, KBr

Келтірілген формулалардан полюсті ковалентті байланысты теріп жазыңдар:

FeCI_3, KCI, H₂S, PH₃, AIF₃, SiO₂, BaS, Na₂S, LiH, KBr

F_2, O_2, KJ,HI, NaBr,CH_4, SO_2, CI_2, CO_2, NaCI,

Келтірілген формулалардан полюссіз ковалентті байланысты теріп жазыңдар:

N_2, KCI, H₂S, CI₂, AIF₃, SiO₂, BaS, Na₂S, LiH, Br_2,

F_2, O_2, KJ,HI, ,CH_4, SO_2, CI_2, CO_2, NaCI,

Бөлшектері ретсіз орналасқан жағдайда қатты аморфтық

құрылымы болады.

Заттың бөлшектері болатын нүктелер кристалдық тордың түйіні деп аталады.

Кристалдық торлар

1.Су ( қатты күйі)

2.Калий хлориді.

3.Мыс

1.Көміртек ( алмаз)

2.Көмірқышқыл газы.(қатты күйіндегі)

3.Натрий

1.Оттек

3.Кремний

8-10

ермексаздан кристалдық торы модельдерін жасау.

Сабақтың қорытындысын шығару.

Оқушылар білімін бағалау

§64 оқу, 2 жаттығуды орындау ( жазбаша )

Атомдар бір-бірімен әрекеттескенде олардың арасында не себепті байланыс түзілетінін,химиялық байланыс типін ажырата білуге үйрету.

мүмкіндігін, ғылыми көзқарасын,білім-білік дағдыларын дамыту.

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

-үй тапсырмасының дұрыс,толық орындалғанын тексеру

- білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау.

-кеткен кемшіліктерді жою

Периодтарда элементтердің электртерістігі солдан оңға қарай өсетін себебін түсіндіріңдер.

Ковалентті полюссіз

Ковалентті полюсті байланыс арқылы түзілетін қосылыстың формуласын жазың.

Берілген заттардағы байланыстың типін анықтаңдар:

F₂, HJ, O₂, CH₄,CI₂

деп аталады.Демек,қарама- қарсы зарядталған иондар арасындағы байланысты иондық байланыс деп аталады.

нәтижесінде иондар түзіледі

Қарама- қарсы зарядты иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде түзілген химиялық байланыс иондық байланыс деп аталады.
Әраттас зарядты иондардың өзара тартылуы нәтижесінде

түзілген қосылыс иондық қосылыс деп аталады.

2.Электртерістігі ең жоғары элемент қайсысы?

3.Электртерістігі төмен элементтерді атаңдар.

4.Электртерістігі топ,негізгі топша бойынша қалай өзгереді?

5.Мына қосылыстардың қайсысында қандай байланыс болатынын анықтаңдар:

F_2, O_2, KJ,HI, NaBr,CH_4, K₂CO₃, SO_2, CI_2, CO_2, NaCI, AICI₃

KCI, H₂S, PH₃, AIF₃, SiO₂, BaS, Na₂S, LiH, KBr

15-17

§64 оқу, 2 жаттығуды орындау ( жазбаша )

Зертханалық құралдармен жұмыс істеу тәсілдері. ҚТ алғашқы инструктажы.

таныстыру;лабораториялық тұрғыны құрастыру,сынауықты тұрғыға

бекіту,химиялық ыдыстар, кәрлен табақша,спирт шамның

құрылысымен танысу.

құрастырып қайта жинау,оған сынауықты орналастыру,қыздырғыш

құралдармен жұмыс істегенде қауіпсіздік техникасы ережелерін

сақтау,сұйықтықты қыздыру тәсілін меңгерту.

2. А

3. Алған білімдерін өмірде қолдана білуге үйрету,өз бетімен

жаттап,есте сақтайды.

• Лабораториялық құралдар және химиялық заттармен жұмыс

істеуді меңгереді.

• Тәжірибенің орындалуын және ондағы құбылыстарды байқау,

одан қорытынды шығаруды біледі.

• Орындалған практикалық жұмысты дәптерге толтыруды біледі.

олармен жұмыс жасау, практикалық жұмыс дәптер толтыру үлгісі.

8-сыныпқа арналған химия оқулығы:

Н.Нұрахметов, К.Сарманова, К.Жексембина.

химиялық стақан,түрлі құтылар( колба),шыны таяқшалар,құйғы,кәрлен табақша,қысқыш,тамшуырт.б.

«Химия кабинетінде қауіпсіздікті сақтау ережелері».

оқушыларды психологиялық дайындау;

Сәлемдесу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Сабақтың жалпы мақсатын айқындау.

оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын

жұмылдыру..

оқушылардың білім алудың мақсаттарын анықтауға; оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы,

ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және

жүйелей білуі.

ережесімен таныстыру. ә) зертханалық ыдыстармен

танысу.б) зертханалық ыдыстар мен құрылғылардың

жұмыс істеу тәсілдерімен таныстыру.в) зертханалық

тұрғымен жұмыс жүргізу тәсілі.г) спиртшаммен,

электр қыздырғыш құралмен танысу, жалынның

құрылысымен танысып,оны жағуға,сөндіруге жаттығу

д) оқулықпен,дәптермен жұмыс: ыдыстар мен

құрылғылардың аттарын жазып,суретін салу.

Практикалық жұмыстың қорытындысын жазу.

қорытындылайды.

1.Көрсетілген зат мөлшерінен артық алуға неге болмайды?
2.Неге пайдаланған затты сол ыдысқа қайта салуға

немесе құюға болайды?

ыдысты пайдаланады?

Үй тапсырмасын беру:199-бет,201 бет,

50-51 сурет салу.

түсіндіру.

1.Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар:

Қауіпсіздік ережесін жаттап келу.