- Сабақтың тақырыбы: “Жыраулар поэзиясы ”
Білуі керек : - Шешендік өнер туралы мағлұматты білу;
- сөздің лексикалық мағына-
- сын;
- Мәтіннің мазмұнын талдай
- отырып, негізгі тақырыбы
- мен идеясын ашу.
Игеру керек : - Мәтінді оқи отырып,сөйлеу тілін дамыту,сұрақ қоя білуге,жауап бере білу;
- Өз ойын жеткізе білу ;
- Мәтіннің мазмұнын ашып, талдау білу;
“Зымыран сұрақтар” - Шешендік сөз дегеніміз не ?
- Шешендік сөздерге не жатады?
- Қазақтың шешендерін атаңдар .
- Төле би кім ?
- Төле би қай кезде өмір сүрген ?
- «Не тәтті ?» әңгімесін кім мазмұндайды ?
Атақты қазақ билерін атаңдаршы ? Ой қозғау : - Олар қай ғасырда өмір сүрген?
- Балалар, биыл қай жыл?
- Біз қай ғасырда өмір сүрудеміз?
- Біз қай ғасыр әдебиетін оқып жатырмыз?
Түсініктеме : - Толғау дегеніміз – қазақ әдебиетінде ақындар шығармашылығында , әсіресе жыраулар поэзиясында жиі орын алған жанр . Толғауда ақын өмір , қоғам, адам тіршілігі , жақсылық, жамандық т.б жайлы ақыл-өсиет, насихаттық тұрғыда ой қозғайды .
“Сөз –мерген” (сөздік жұмысы): - ақылғой даналар- мудрые советчики
- елеулі уақиғалар- важные события
- ел басына күн туған кез- в трудные дни для народа
- абыржымауға шақырып-зовет не суетиться
- насихаттау-агитировать , воспевать
- жырға қосқан- воспевали
- орда –ханская ставка
- бүліншік шыққанда – когда смута, неурядица, столкновение
- ақыл-нақыл-назидание
- адамгершілік қасиет-человеческие качества
- «Жыр»-(көне түркі тілінде «иыр») деген сөзінен шыққан
- Жыраулар өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан.
- Толғауларының тақырыптары
- Отанды қорғау, елді бірлікке шақыру
- Адамгершілік қасиеттерді насихаттау
- Ел мен жерге еңбегі өткен батырлар, хандар т.б. жайлы
- Жырау әдебиетінің негізгі өкілдері :
- Асан Қайғы ,Қазтуған, Доспамбет, Шалкиіз, Жиембет, Марқасқа, Қазыбек, Ақтамберді, Бұқар және т.б
. - Шалкиіз жырау - қазақ әдебиеті тарихындағы жыраулық поэзияның атасы болып саналады
- Шалкиіз жырау
- жыраулық
- поэзияның атасы.
- Халық поэзиясын
- жасаған
- ақылғой даналар
- Шешендік,
- даналық сөздер
- авторы
- Ел билеушілердің
- кеңесшісі, уәзірі,
- биі
- шығармаларын
- ақыл-нақыл, өсиет
- түрінде айтқан
- Бұқар жырау,
- Асан Қайғы ,
- Ақтамберді жырау,
САУАЛ: - Осы жыраулардың Абай, Жамбыл, сияқты ақындардан қандай ерекшелігі бар ?
“Поэзия ” стартегиясы - Жабағылы жас тайлақ,
- Жардай атан болған жер.
- Жатып қалған бір тоқты,
- Жайылып мың қой болған жер.
- (Қазтуған жырау)
“Поэзия”кезеңі: - Еңсегей бойлы ер Есім,
- Есім сені есірткен,
- Есіл менің кеңесім,
- Ес білгеннен, Есім хан,
- Қолыңа болдым сүйесін.
- (Жиембет жырау)
- Егер сендер XXI ғасыр жыраулары болғандарыңда не жайлы жырлар едіңдер?
Қосымша материалмен жұмыс: | | | | | - Асан қайғының шын аты – Хасан Сәбитұлы, ірі жырау, би, «Желмая түйесі болған.
| - 1361 жылы Еділ бойында туған. Әкесі Сәбит – саятшы. Керей және Жәнібек хандарды жақтаған. 1485-1470 жылы Сарыарқа Ұлытауда қайтыс болған.
| - «Құйрығы жоқ жалы жоқ», «Еділ бол да, Жайық бол», «Ай, хан», «Таза мінсіз асыл тас», «Бұл заманда не ғаріп».
| - Адамгершілік қасиеттері, елдің бірлігі, татулығы.
- Халықтың ерлігі, бірлігі, адамгершілік қасиеттері.
| - 2.Қазтуған Сүйіншіұлы. Қол бастаған батыр, ел басқарған би.
| - 1420 жылдары Еділ бойында, Астрахань облысында дүниеге келген. 1460-1480 жылы Қазақ Ордасы құрамына енеді. Жыраудың бұдан соңғы өмірі туралы дерек сақталмаған.
| - «Мадақ жыры», «Алаң да,алаң, алаң жұрт», «Қайран менің Еділім».
| - Халықтың ерлігі, бірлігі, адамгершілік қасиеттері.
| | | - 1668 жылы Павлодар облысының Баянауыл ауданында туған. Әкесі Қалқаман батыр 1781 жыл Баянауылда Долба тауында дүние салған.
| - «Тілек», «Жиырма деген», «Ай, Абылай,Абылай», «Кәрілік туралы», «Жар басына қонбаңыз».
| - Елін, жерін қорғаған батырлар, ел басқарған хандар туралы.
| Тест сұрақтарына жауап беру: - Бағалау
- 10 - 9 ұпай = “5”
- 8 - 7 ұпай = “4”
- 6 – 5 ұпай = “3”
- 4 - 0 ұпай = “2”
Ханға кім ақылшы болған? - Ханға кім ақылшы болған?
- “Жырау” деген атау қандай сөзден шыққан?
- Қандай жырауларды білесің?
- Жыраулар поэзиясының тақырыптарын атаңдар.
- Жыраулар поэзиясының атасы кім?
- Жыраулар поэзиясы туралы түсінгеніңді әңгімеле.
Ұлы адамдардың сөздерінен: - Асан қайғы Желмаясын мініп, кең байтақ қазақ жерін түгел аралаған. «Жерұйық» жерді іздеген, ну орман мен шалғынды жерге халықты қоныстырсам деп армандаған. Сондықтан Шоқан Уәлиханов оны «Көшпенділер философы» деп атаған.
- Қазтуған өз жырларында халықты ерлікке, бірлікке, адамгершілікке шақырып, ақыл айтқан, батыр, ел басқарған би болған. Адамгершілігі күшті үлкендердің айтқанын тыңдасақ, бізден батыр да, би де шығады деп сенемін.
- «Ұрпақтарым, атаң мен әжеңді сыйла! Өзіңе дейінгіне құрметтесең, өзіңнен кейінгілер сені құрметтейді» деп Бұқар жырау айтқандай ата-ананы, әже-атаны сыйлаңдар,үлкендерді құрметтеп, кішіге қамқор болайық.
Үй жұмысы: - Жыраулар туралы мәлімет дайындау
- 23-бет ,4- тапсырма (жазбаша)
- 21-22 бет , оқу
- Сабақ аяқталды. Сау болыңдар!
Достарыңызбен бөлісу: |
