Сабақтың тақырыбы: Тіл ұстарту

“Қазақ тілі” пәнінен ашық сабақтың әдістемелік талдауы.

Мамандығы: “Емдеу ісі”.

Курс: І

Қазақ тілі пәнінің оқытушысы:

Тараз қаласы

Ұлттық ойындар.

қазақ тілінде айтылған, жазылған сөздерді тыңдай білу, түсіну, дұрыс оқу, дұрыс айту, сөйлесе білу дағдыларын жетілдіру.

Тақырыпқа байланысты сөздік қорын молайтуда түсіндірме

сөздіктерді пайдалана алуға машықтандыру.

дамыту, ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру,

шығармашылыққа баулу, тіл байлығын жетілдіру, білімге

ынтасын арттыру.

еңбексүйгіштікке, ынтымақтастыққа, ұжымдылыққа, өз елін, мемлекеттік тілді сүюге баулу.

Оқыту уақыты: 90 минут.

слайдтар).

Сабақтың құрылымдық-логикалық схемасы.

а) Білімгерлермен амандасамын, қоңыраудың соғылғанын ескертіп, өз орындарына отырғызамын, бес топқа бөлініп отырғандарының себебін түсіндіремін.

ә) Топ кезекшісімен сұхбаттасамын, аудитория тазалығына, білімгерлердің дайындықтарына көңіл бөлемін.

б) Бір-біріне сәттілік тілеулерін сұраймын.

в)Жаңа тақырыппен, оның мақсатымен таныстырып өтемін.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:

1. 
   Оқылым.
   

Наурыз мейрамы.

Әр үйдің алдында үлкен қара қазан асылып, наурыз көженің иісі шығады. Молшылық жолы осы наурыз көжеден басталады. Қайда барсаң да қатығы мол бидай көжеге қарық боласың. Ел жылдың басын ақ жарқын көңілмен осылай қарсы алады.

Онсыз да қонақжай халқымыз, әсіресе, наурыз күні қабақ шытқан емес. Ел топ-тобымен қыдырып, бір-біріне жақсы тілектерін айтады. Келген қонақтар наурыз көжені салт бойынша түгелдей тауысып ішуі керек.

Ол күні алтыбақан құрылады. Ұлттық ойындар ойналады. Үлкендер әңгіме айтып, қызықты шежіре қозғайды. Жастар ән салады.

Нан – ас атасы. Ол бидай ұнынан жасалады. Нанды жерге тастамайды, үстінен аттамайды, үстіне ешбір затты қоймайды. Нанды бір қолмен үзіп жемейді. Қазақтар нанды қасиетті санайды.

Шелпек – айт күндерінде әруақтарды еске алғанда, ас бергенде пісіріледі.

Қамырды жұқалап әзірлеп, майға пісіреді. Шелпек жеті нан, тоғыз нан болады.

Таба нан – табаға салып пісіріледі. Пісірер алдында қамыр бетіне бармақпен басып

ойық жасайды. Қалыпқа салып пісірген наннан таба нан дәмді де құнарлы.

Сүтті пісіріп, бетіндегі қаймағын алып жейді, өзін ішеді. Сүттен әр түрлі тағамдар

әзірленеді. Сүтті тартып шикі қаймақ алады. Ешкінің сүтін емге ішеді.

Қымыз – биенің сауылған сүт-саумалды ашытып, күбіде пісіп дайындайды. Өте шипалы, адам жанына күш-қуат беретін сусын.

Шұбат – түйенің сүтінен ашытылып, тері, ағаш, қыш ыдыстарға құйып сақтап піседі, екі-үш күннен соң ішсе өте дәмді. Ол да өте шипалы.

Құрт – қой, сиыр сүтінен әзірленеді. Ашыған сүттен іркіт жинап, қазанға құйып қайнатып, суыған соң қапшыққа салып, суын сорғытады, сосын әр түрлі үлгіде жасап кептіреді.

Интерактивте көрсетілген сөйлемдердегі көп нүктенің орнына тиісті сөздерді жазу,

қойылған сөздерге грамматикалық талдау;
Әр үйдің алдында үлкен қара … асылып, наурыз … иісі шығады.

Ел жылдың басын … көңілмен осылай қарсы алады.

Ол күні … құрылады.

… ойындар ойналады.

Мәтінді мазмұндау. Жаңа сөздердің аудармасын тауып, мағынасын түсіндіру.

Жаңа сөздер.

көже - суп

ақ жарқын - благожелательный

салт бойынша - по традиции

алтыбақан - сооружение из шести

шестов, национальная игра

көңіл - настроение

молшылық - изобилие

қатық - приправа

тілек - пожелание

шежіре - история

қасиетті - священный

әруақтар - святые люди

дәмді - вкусный

құнарлы - сытый

өте шипалы - очень полезный

ашыған сүт - кислое молоко

ойық жасайды - делают ямочку

іркіт - сыворатка

4. Үй тапсырмасын қорыту.

Үлгі:

1. 
   Наурыз мерекесі қашан тойланады? – Наурыз мерекесі наурыздың 22-сінде тойланады.
   
2. 
   Наурыз мерекесінде ең негізгі қандай ұлттық тағам әзірленеді? – Наурыз көже пісіріледі.
   
3. 
   Наурыз көжені қалай дайындайды? – Наурыз көжені жеті түрлі дәмнен дайындайды.
   
4. 
   Салт бойынша наурыз көжені қалай ішу керек? – Салт бойынша түгелдей тауысып ішу керек.
   
5. 
   Тағы қандай ұлттық тағамдарды білесің? – Наурыз көже, бауырсақ, бесбармақ, қуырдақ, шелпек, қымыз, шұбат, құрт.
   
6. 
   Наурыз мерекесінде қандай ойындар ойналады? – Наурыз мерекесінде алтыбақан құрылып, түрлі ұлттық ойындар ойналады.
   

Сөзжұмбақ.

1. 
   Қазақстан Республикасының рәмізі.
   
2. 
   Сөз табы.
   
3. 
   “Шындық” сөзінің антонимі.
   
4. 
   Қыстың бірінші айы.
   
5. 
   Киіз үйдің бөлігі.
   
6. 
   Ұлт.
   
7. 
   Сөз табы.
   
8. 
   Сүт өнімі.
   
9. 
   Ұлттық аспап.
   
10. 
    Ас атасы.
    

ІІІ Жаңа тақырып:

Тіл ұстарту. Ұлттық ойындар.
1 Тыңдалым:

а) жаңа сөздермен жұмыс:

Мұра - наследие

зеректік - способность

ептілік - ловкость, хваткость

икемділік - приспособленность

сәйгүліктер - скакуны

парыз - долг

ықылас - внимание, интерес

сүйіспеншілік- любовь к чему то

ірі қара - крупный скот

ас - поминки

әзіл-оспақ - юмор, шутка

жілік сүйек - трубчатая кость

жекпе-жек - поединок
б)жаңа сөздермен сөз тіркестерін құрау:

Үлгі:

г) мәтінді тыңдатқызу:

Ұлттық ойындар.
Қазақтың ұлттық ойындары халқымыздың мәдени асыл мұрасы. Ұлттық ойындар беске бөлінеді. Олар: аңға байланысты, малға байланысты, түрлі заттармен ойналатын, зеректікті, ептілікті және икемділікті қажет ететін, соңғы кезде қалыптасқан ойындар. Олардың негізгілерінің өздері жүзден астам. Бұл ойындардың көбісінің ежелден қалыптасқан арнайы өлеңдері бар.

Далалықтардың сәйгүліктерге ерекше ықыласы олардың ат ойындарына деген сүйіспеншілігін туғызды. Қазақтардың мұндай ойындарын санап тауыса алмайсың және әрбір жігіт ат сайыстарының кем дегенде бір түріне қатысуды өзінің парызы санайды.

“Аламан бәйге” – шалғай қашықтықтарға ат жарыстыру.

“Көкпар” – халықтың сүйікті ойындарының бірі, онсыз бірде-бір той, ас, жиын мен мереке өтпейтін болған.

“Теңге алу” – ептілікті атқа жақсы отыруды керек ететін ұлттық ойын.

“Алтыбақан” – жастардың кешкілікте бас қосып, ән салатын, айтысатын, әзіл-оспақ, көпшілік болып көңіл көтеретін ұлттық ойыны.

“Ақ сүйек” – жаздың айсыз қараңғы түнінде ойналады. Ол үшін ірі қараның, жылқының кепкен жілік сүйегі керек.

“Аударыспақ” – атқа мінген екі жігіт жекпе-жекке шығып, бірін-бірі аттан аударып тастауға тырысады.

Сонымен қатар асық ойындары, “Соқыр теке”, “Ақ серек - көк серек”, “Бес саусақ”, “Бес тас”, “Қыз қуу” т.б. ойындар бар.
ғ) мәтін бойынша өздеріне түсініксіз сөздерді

талдау;
д) РАФТ (рөл, аудитория, форма, тақырып) рөльге бөлу стратегиясы:

1. 
   Баяндаушы топ мәтінді мәнерлеп оқып береді:
   

2. 
   Ізденуші топ мәтінге ат қояды:
   

3. 
   Сөз тапқыш топ сөйлемдегі сөздерге морфологиялық талдау жасайды.
   

4. 
   Бейнелеуіш топ мәтін тақырыбына сай сурет салады;
   

5. 
   Із қуушы топ Ізденуші топқа сұрақ қояды.
   

“келіспеймін” – (орнынан тұрады).

1. 
   Етістіктің үш шағы бар. - (қол соғады)
   
2. 
   “Ақ сүйек” - ұлттық ойын– (қол соғады)
   
3. 
   Заттың атын білдіретін сөз табы-етістік. – (орнынан тұрады)
   
4. 
   Шылау сөйлем мүшесі бола алады. – (орнынан тұрады)
   
5. 
   Наурыз көже жеті дәмнен пісіріледі. – (қол соғады)
   

а) Білімгерлер мәтінді тізбектеп мәнерлеп оқып береді, мәтінде не туралы жазылғанын

орыс тілінде айтып береді).
Ұлттық ойындар.
Қазақтың ұлттық ойындары халқымыздың мәдени асыл мұрасы. Ұлттық ойындар беске бөлінеді. Олар: аңға байланысты, малға байланысты, түрлі заттармен ойналатын, зеректікті, ептілікті және икемділікті қажет ететін, соңғы кезде қалыптасқан ойындар. Олардың негізгілерінің өздері жүзден астам. Бұл ойындардың көбісінің ежелден қалыптасқан арнайы өлеңдері бар.

Далалықтардың сәйгүліктерге ерекше ықыласы олардың ат ойындарына деген сүйіспеншілігін туғызды. Қазақтардың мұндай ойындарын санап тауыса алмайсың және әрбір жігіт ат сайыстарының кем дегенде бір түріне қатысуды өзінің парызы санайды.

“Аламан бәйге” – шалғай қашықтықтарға ат жарыстыру.

“Көкпар” – халықтың сүйікті ойындарының бірі, онсыз бірде-бір той, ас, жиын мен мереке өтпейтін болған.

“Теңге алу” – ептілікті атқа жақсы отыруды керек ететін ұлттық ойын.

“Алтыбақан” – жастардың кешкілікте бас қосып, ән салатын, айтысатын, әзіл-оспақ, көпшілік болып көңіл көтеретін ұлттық ойыны.

“Ақ сүйек” – жаздың айсыз қараңғы түнінде ойналады. Ол үшін ірі қараның, жылқының кепкен жілік сүйегі керек.

“Аударыспақ” – атқа мінген екі жігіт жекпе-жекке шығып, бірін-бірі аттан аударып тастауға тырысады.

Сонымен қатар асық ойындары, “Соқыр теке”, “Ақ серек - көк серек”, “Бес саусақ”, “Бес тас”, “Қыз қуу” тағы басқа ойындар бар.

б) берілген бос параққа мәтіндегі сөздерді сөз таптарына бөліп жазады.)

в)Дыбыстарды сауықтыр. ( Берілген сөздердің қатесін табу).

Сайгүлік – сәйгүлік, кокпар – көкпар, ұлтық - ұлттық, көпшылік – көпшілік, қаранғы - қараңғы, ірі ғара - қара, қыз құу – қыз қуу, мадени – мәдени, ептелік - ептілік, тенге алу – теңге алу, алтыбакан - алтыбақан, ықлас - ықылас, суйек - сүйек, жастардің - жастардың, байге – бәйге.

а) Көкпар (сұрақтарға ауызша жауап беру).

1. 
   Ұлттық ойындар неше түрге бөлінеді?
   
2. 
   Зат есім дегеніміз не?
   
3. 
   Ұлттық ойындардың түрлерін атаңыз.
   
4. 
   Шылау дегеніміз не?
   
5. 
   “Аударыспақ” қалай ойналады?
   
6. 
   Үстеудің мағыналық түрлерін атаңыз.
   
7. 
   “Ақ сүйек” ойыны үшін не қажет?
   
8. 
   Жылқы малын қалай шақырады?
   
9. 
   Жылқының сүтінен дайындалатын сусын?
   
10. 
    Сын есімнің шырайларын атаңыз.
    

б)Теңге алу. (топтық жұмыс, өткен тақырыптарға шолу)

1. 
   Абайдың бір өлеңін жатқа айтыңыз.
   
2. 
   Ы.Алтынсариннің бір өлеңін жатқа айтыңыз.
   
3. 
   Қазақтың батырларын атаңыз.
   
4. 
   Қазақ билерін атаңыз.
   
5. 
   Қазақ хандарын атаңыз.
   

5. Қорыту. “Сақина салу” ойыны.

Ойынның шарты: жеңілген білімгер еркін тақырыпта өз өнерін көрсетеді.
6. Бағалау. Жауап берген оқушылардың ұпайларын санай отырып тиісті бағаларын беру.
ІV. Үйге тапсырма:

а) мәтінді мәнерлеп оқып, мазмұндау;