Сөж тақырыбы: «Қазақ халқы мәдениеті тарихи тарихи өлшемде: қазақ халқының мәдени мұрасын сараптау» Орындаған: Омарбек Айдана Мамандығы: Есептеу ғылымдары және Статистика
жүктеу/скачать 94,35 Kb.
|
мәдениет мұра
- Бұл бет үшін навигация:
- Мамандығы: Есептеу ғылымдары және Статистика Қабылдаған: Құдайбергенов Серғазы
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті СӨЖ Тақырыбы: «Қазақ халқы мәдениеті тарихи тарихи өлшемде: қазақ халқының мәдени мұрасын сараптау» Орындаған: Омарбек Айдана Мамандығы: Есептеу ғылымдары және Статистика Қабылдаған: Құдайбергенов Серғазы Алматы 2021-2022 Қазақ халқы мәдениеті тарихи өлшемде: қазақ халқының мәдени мұрасын сараптау Қазақ халқының мәдениеті сонау түркі тарихынан басталады, ал өз кезегінде мәдениеті болса бірнеше мәдениеттің тоғысқан ерекше түрі болып саналады. Ендігі осы мәдениеттің мұрасын, тарихи маңызы бар естеліктерді қорғау, олар жайлы білу мен айту біздің қолымызда. Тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаев 2003 жылы болған жолдауында Мәдени мұра бағдарламасын жүзеге асыруды талап етеді. Бұл бағдарламаның мақсаты - мәдени, экономикалық және әлеуметтік капитал, жалпы адамзаттық мәдениеттің құрылымдық бөлігі, этнос, қоғам, адам парасатының дамуы мен құрылуының бастауы, тарихи естеліктердің маңызды қоймасын жасау және қорғау. Мәдени мұра деп енді нені қарастырамыз, соны талдасақ. Мәдени мұра ретінде біз әдет- ғұрып, салт- дәстүрлерімізді, ауыз және жазба әдебиетімізді, ұлттық ойындарымызды айта аламыз. Қазақ халықының әдет- ғұрыптарының әлі күнге дейін сақталған түріне отқа табынуды жатқыза аламыз. Бұның көрінісі отпен бірге аласатауда нақты сипатталады. Яғни, баланы бесікке жатқызбас бұрын отпен аластау, үйде ауру көбейсе адыраспан өртеп аластау секілді әдет- ғұрыптар сақталған. Қазақ халқының салт- дәстүрлері де күнделікті тұрмыста әлі күнге дейін қолданыста. Біздің салт- дәстүрлер негізінде адамды құрметтеу болып саналады. Оның нақты көрінісі біздің қонақжайлылығымызда жатыр. Халқымыздың қонақжайлылықты қатты қастерлегені соншалықты, ауылға келген бейтаныс қонақтар кез келген үйге түспей, дастарханы мол, пейілі кең, үйі таза, көргенді ұл-қызы бар үйлерге ғана қонақ болған. Оған үй иесі қатты қуанып, ақ батасын берген. Ал егерде үйге қонақ келмесе бұл айып болған, үйдің берекесі қашады дегенді білдірген. Үлкенге құрмет көрсету дәстүрі де жаңа қоғамда орын тапқан. Мәдени мұра деп біз тек әдет- ғұрып пен салт - дәстүрді қарастырмаймыз, сондай- ақ, ауыз және жазба мәдениеті жайлы айта кеткен жөн. Қазақ ауыз әдебиеті-қазақ халқының жаппай көркем сөз шығармашылығы. Алғашқы нұсқалар түрік руларының, тайпалардың ауызекі тілі қалыптаса бастаған кезде пайда болды. Қазақ ауыз әдебиеті сан алуан тақырыптарды қамтыды. Басқаларға қарағанда тұрмыс- салт жырлары аса көп. Діни ұғымға байланысты өлеңдер жыр, арба, молбау, бәйдік, шамсы, ал үйлену тойына байланысты өлеңдер, қыз ұзату, үйлену, беташар, жар — жар, сынсу деп бөлінеді. Сонымен қатар, адамның өмірінде қайғы-қасіретті білдіретін қоштасу, жоқтау, көңіл айту, жұбаныш, жоқтау сияқты өлеңдер бар. Қазақ ауыз әдебиетіндегі шағын өлеңдерді халық лирикасы немесе халық өлеңдері деп те атайды. Осы топқа жататын шығармаларға қара өлең, өтірік, бесік жыры мен тобыр, терме, өлең қосуға болады. Жыр тобына батырлар жыры, лиро-эпос, тарихи жырлар жатады. Ертегілер бөлінеді: қиял ертегілері, жануарлар ертегілері және салт-дәстүрлер. Шешендік, қанатты сөздер, мақал-мәтелдер-бейнелі сөздер тобын құрайды. Жұмбақтар мен жаңылыстар да осы топқа жақын. XVIII ғасырда қазақ тіліндегі жазбаша әдебиет діни және аңызға айналған мазмұндағы кітаптар түрінде таратылды, сондай-ақ тарихи шығармалар мен рулар тарихы (шежіре) жасалды. Олардың арасында Захир-ад-Дин Бабырдың "Бабырнамасын", Камал-ад-Дин Бинайдың "Шайбанинамасын", Мұхамед Хайдар Дулатидің "Тарих-и-Рашидін", Қожамқұлбек Бахидің "Тарих-и-Қыпшағын", Қадырғали Бектің "Жәмият-Тауарихынын" және басқа да шығармаларды атап өтуге болады. Жоғарыда аталған авторлар оқиғаларды сипаттаумен және мемлекет билеушілерінің тұқымдық шығу тарихын баяндаумен ғана шектелмеді. Олар суреттерінен басқа көркем образдар жасады, кейде тарихи шайқастардың немесе басқа оқиғалардың әдеби көріністерін ұсынды. Қазақ халқының мәдениеті сан түрлі және бай болып келеді, ал оның мұралары қазақ мәдениеті жайлы білуге көмек береді. Ендігі мақсат - мұраларды сақтап, ұрпақтан- ұрпаққа жеткізу. жүктеу/скачать 94,35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|