Таңғалдыру удивить Көрме

Әбілхан Қастеев 
Жаңа сөздер: 
Жарқын құбылыс – 
яркое явление 
Әкесінен ерте айырылған – 
оставшись рано без отца
 
Таңғалдыру - 
удивить
 
Көрме - 
выставка 
Шексіз – 
безгранично 
Қалау рай 
 
Мысалы оқы -ғы-м келді, біл-гі-сі келеді. 
Менің сурет салғым келеді. 
Тәуелдік 
есім 
Зат есім Етістік 
негіз 
-
қы, -кі, -ғы, -
гі
т.ж.
Келеді 
Менің 
сурет
сал 
ғы + 
м 
Сенің 
сурет 
сал 
ғы + 
ң 
Оның 
сурет 
сал 
ғы + 
сы 
Іс әрекетті орындаушы адамның талабын, ынтасын білдіріп, 
қалау мағынасында айтылатын етістіктің түрі қалау рай деп аталады. 
Қалау рай етістік пен етістіктің түбіріне -
қы, -кі, -ғы, -гі
жұрнағы 
мен тәуелдік жалғауын жалғап, одан кейінгі 
кел 
етістігі тіркесіп келу 
арқылы жасалады.

Келесі сөздерді қалау райына қойып тәуелде: 
Жасау, ұйымдастыру, меңгеру, игеру, табу, үйрену, 
жету.
 
Менiң
-ғы/-гi, -қы/-кi 
+ -м
Сенiң 
-ғы/-гi, -қы/-кi 
+ -ң
Сендердiң 
-ғы/-гi, -қы/-кi 
+ -лар/-лер + -ың/-iң
келеді
 
келеді
келеді
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
 
келеді
келеді
келеді
 

Мәтінмен жұмыс.
 
Алғашқы қазақ суретшілердің бірі Әбілхан Қастеев өзінің талантымен
және жанқиярлық шығармашылығымен Қазақстанның бейнелеу өнері 
тарихындағы жарқын құбылысқа айналды. Оның есімі ұлттық тарихымыз 
бен мәдениетімізге өмірі мен талантын өз халқына толықтай арнап, шексіз 
беріле еңбек еткен Ш. Уәлиханов, М. Әуезов, С. Мұқанов Ш. Айманов, А. 
Марғұлан, Қ. Сәтпаев сынды атақты қайраткерлерімізбен қатар тұр. 
Әбілхан Қастеев 1904 жылдың 1 қаңтарында Талдықорған облысының 
Жаркент ауданындағы Шежін ауылында кедей малшының отбасында 
дүниеге келген. Әкесінен ерте айырылған ол байдың жалшысы болады. 
Жаркент қаласында, кейіннен Түріксіб теміржол құрылысында жұмыс 
істейді. Ол сол кездің өзінде үнемі сурет салып, өзінің дарыны мен 
шеберлігінің арқасында айналасындағыларды таң қалдырады. 1929 жылы 
тағдыр оны Алматыға алып келіп, екі жылдай Н.Г. Хлудовтың көркемсурет 
студиясында білім алады. 
Ә. Қастеев 1930 жылы алғаш рет Мәскеуге сапар шегеді. 1934 ж. ол 
Алматыдағы көркемөнерпаздар слетіне, Абай портретін жазудан және оның 
шығармаларына иллюстрациялар жасаудан республикалық жарысқа, 
Мәскеудегі Мемлекеттік Шығыс халықтары мұражайындағы Қазақстан 
суретшілері туындыларының бірінші көрмесіне қатысады. Осы уақыттан 
бастап Әбілхан Қастеев халықаралық, бүкілодақтық, республикалық және 
қалалық көрмелерге тұрақты түрде қатысып отырады. 
1934-1936 жылдары Әбілхан Қастеев Мәскеуде тұрып, Н.К. Крупская 
атындағы кешкі халық шығармашылығы көркемсурет студиясынан сабақ 
алады. 1937 ж. КСРО Суретшілер одағына мүшелікке қабылданады. 1930-
1940 жылдар аралығында суретші «өткен өмірге» деген ойлары бейнеленген 
«Ескі және жаңа тұрмыс» атты үлкен акварельдік топтама жұмысын жазады. 
1942 ж. Алматыда суретшінің шығармашылық қызметінің 15 жылдығына 
арналған тұңғыш жеке көрмесі өтеді. Осы жылы суретшіге Қазақ КСР еңбек 
сіңірген өнер қайраткері атағы беріледі. 1944 жылы ол Қазақ КСР Халық 
суретшісі атағын алады. 
 
 
 
 

1-тапсырма. Суреттерге қарап шағын мәтін құра.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-тапсырма.Сұрақтарға жауап беріңдер. 
1.Әбілхан Қастеев қай жылы дүниеге келді ? 
2.Әбілхан Қастеев қай жерде дүниеге келді ? 
3.Суретші қайда білім алды ? 
4.Қай жылы КСРО суретшілер одағына мүшелікке қабылданды ? 
5.Суретшінің тұңғыш көрмесі қашан қай қалада өтті ? 
6.Қазақ КСР халық суретшісі атағын қай жылы алды? 

7.Қай жылы қайтыс болды ? 
 
 
3-тапсырма. Мәтін бойынша хронологиялық кесте дайында.
№ Жылдар 
Мәліметтер 
1.
1904 ж. 1 қаңтарда 
Талдықорған облысында дүниеге келген 
2.
3.
4.
5.
6.
7.