Иррационал сан ұғымы түбір табуға,кесіндінің ұзындығын өлшеуге және кейбір функцияларды зерттеуге байланысты пайда болған.Иррационал сөзі латынның irrationalis-ақыл-ойға сыймайтын негіздеуге болмайтын (ақыл-ой көмегімен санап шығуға болмайтын)-деген сөзінен шыққан.
Кесінді ұзындығын өлшеу барысында алынатын бұл бөлшектер периодты немесе периодты емес болуы мүмкін.Шексіз периодты ондық бөлшектер оң рационал сандардың жазылуы екенін білеміз.Олай болса,шексіз периодты емес ондық бөлшектер жаңа оң иррационалсандардың жазылуы болып табылады.
Көбінесе,сан және оның жазылуы бірдей ұғымдар деп түсінілетіндіктен,шексіз периодты емес ондық бөлшек түрінде өрнектелетін сандардыы иррационал сандар,ал шексіз периодты ондық бөлшек түрінде өрнектелетін сандарды рационал сандар деп атауға болады.
Иррационал сандар жиынын I деп,ал оң рацинал сандар жиынын I+ деп белгілейді.Иррационал сандарға , , сондай-ақ , және =3.14.e=2,7828…сандарын жатқызуға болады.
Теріс сандар . 4 және-4;-5,5 және -5,5; 2 және -2 сандарынқарама-қарсытаңбалысандар депатайды. Координаталықтузудеберілгенбағыттаорналасқан сандарды оңдеп, ал оғанқарама-қарсыбағыттаорналасқан сандардытеріссандардепатайды.0саны не оң сан, не теріс сан болыпесептелмейді.
Теріс нақты сандар жиыны мен оң нақты сандар жиынының және санының бірігуін нақты сандар жиыны деп атап, R әрпімен белгілейді.нақты сандар мен координаттық түзудің нүктелер жиыны өзара бірмәнді сәйкестікте болады:
. Координатасы саны болып табылатын санақ басынан нүктеге дейінгі кашықтық санның модулі деп аталады жәнеIXI түрінде белгіленеді.
Егер координаттық түзудің бойында a нүктесі в нүктесіне қарағанда солға қарай орналасса, онда аb болады.
Бұл анықтамадан кез келген оң сан 0-ден артық, ал кез келген сан 0-ден кем болатыны шығады.
БУДАН ШЫГАТЫН ТУЖЫРЫМ
1) a 2) а >b сонда және тек қана сонда, егер а-b айырымы оң сан болса.
Кезкелген және нақтысандарыүшін, мынакатыстардыңбіреуіжәнетекбіреyiopындалады: Нақтысандар үшін амалдар келесі ережелер бойынша орындалады. Екі накты санның қосындысы депкелесішарттардықанағаттандыратынсандыайтамыз:
1) Екі оң санның қосындысы қашан да оң сан болады және оң накты сандар жиынында анықталған ереже- лер бойынша табылады.
2) Екі теріc санның қосындысы теріс сан; қосындның модулін табу үшін, косылғыштардың модульдерін қосу керек. Таңбалары әр түрлі екі санның косындысы модулі үлкен қосылғыштың таңбасы болады; қосындының модулін табу үшін үлкен модульден кіші модульді азайтып, үлкен модульдің таңбасын қояды.
4) Модульдері тең карама-карсы таңбалы сандардың косындысы нелге тең.
ЕKI нақты санның көбейтіндісі деп келесі шарттарды қанағаттандыратын санды айтады: санның көбейтіндісі қашан да оң сан болады және ол оң нақты сандар жиынында анықталған ережелер бойынша табылады.
2) Екі теріс санның көбейтіндісi оң сан болады; сондықтан балар әр түрлі екі санның кебейтіндісі қашан да теpic сан болады; көбейтіндінің модулін табу үшін, осы сандардың модульдерін көбейту керек. Нақты сандарды азайту жене бөлу сәйкесінше қосу жане көбейтуге кері амалдар түрінде анықталады.