Әуелі балықшы, содан кейін Астрахань, Махашқалаға қатынайтын моторлы кеменің үйренуші машинисі болды. 1935 жылы Оралдың Фурманов ауданындағы бір жарым жылдық курсқа түседі. 1936 жылы Бозашыдағы №12 ауылдық мектепте мұғалім.1937 жылы Фортқа келіп Баутин мектебінде мұғалім болып жұмыс жасайды.1940 жылы Оралдағы екі жылдық мұғалімдер училищесін бітіреді.Денсаулығына байланысты Ұлы Отан соғысында қатыса алмайды.1949 жылы білімін жалғастыру үшін Орал қаласындағы педогогикалық институттың үшінші курсына түседі.3 айдан кейін денсаулығына байланысты елге,мектепке оралып ұстаздық қызметін жалғастырады.
Есболдан тәлім-тәрбие алған шәкірттері арасынан өлкеге,республикаға белгілі азаматтар жазушы Маршал Әбдіхалықов,ғалым гелог Құрбан Амманиязов,ғалым дәрігер Тарған Мақтағанов, хирург мидицина ғылымының докторы Намаз Ізімбергеновтер бар.Маңғыстау түбегінің ағарту ісінің ардагерлері Керей Қошанов,Күзембай Сатыбалдиев,Өмір Жүсіпов,Әлмұрза Жұбашев,Батыр Тәңірбергеновтер де Есағаңның шәкірттері.
Осы кезеңдерден бастап Есбол өлке тарихымен,Тарас Шевченконың творчествосын зерттеулермен айналыса бастайды. Ол кезде Тарастың Маңғыстаудағы жылдарының жаңғырығы әлі тұрған кез.Оны көре қалған қарттардың әңгімесін ести қалған куәгерлер көп.Солардың айтуы бойынша:Тарас қолы қалт еткенде маңайды кезеді де жүреді екен.Мынау тегін адам емес-ау дейді екен жұрт.Тарас туралы естіген аңыз,әңгімелер Есекеңді үлкен ізденіске тартып ала жөнеледі
Оның бұл тақырыптағы туындылары 1957 жылы «Т.Г.Шевченкоың ізімен» және «Туристік саясхат» деген аттармен Гурьев обыстық «Социалистік құрлыс» және республикалық «Лениншіл жас» газеттерінде жарияланды. «Тамшалы жас» дегендей,осы шағын екі мақаладан басталған творчестволық табыс нәтижесі кейін Есбол Өмірбаев пен Украин жазушысы,әрі ғалымы Анатолий Костенко екеуінің авторлығымен әуелі Украин тілінде,артынша орыс тілінде «Оживут степи» кітабының қазақ,украин халқы үшін де бағасы ерекше.Бұл туындының Маңғыстау шежіресіне қосар үлесі де өте көп.
Есбол Өмірбаевтың ізденістері арқасында туған жерінен қалдырған екі үлкен мұрасының бірі- Ұлы Украин ақыны Кобзарьдың әдеби-мемориалдық музейі де,екіншісі содан енші алып шыққан-этнография музейі.Осы екі музейдің 90пайызы жәдігерлері-осы кісінің тынысымсыз ізденісі нәтижесінде табылған.
Көзі тірісінде халқына қадірі осылай арттырған Аға есімін елі бақилық болған соң да ұмытқан жоқ. Форт - Шевченко қаласында «Қазақ ССР- на еңбегі сіңген мәдениет қызметкері» Есбол Өмірбаев атында көше, бір кезде өзі еңбек еткен орта мектепке аты берілді. ( 1999жыл, сәуір).
Е.Өмірбаев ешбір ғылыми атақ дәрежесіз ақ Маңғыстауына бір профессордай тер төккен адам.
Есбол өмірінің көп жылдарын,яғни 30 жылға жуық уақыт аралығын мамандығын бойынша педагогикалық қызметке арнайды.Өзінің бұл жемісті енбегінің нәтижесінде «Халық ағарту ісінің үздігі» атағын ие болады.Ол балаларға сабақ беріп қана қоймай,оларды өз туған өлкесін сүюге үйретеді.Форт Шевченко қаласындағы мектептерде оқу ісінің меңгерушісі,директор болып қызмет атқарады. 1962 жылы мектепті тастап,Т.Г.Шевченко мұражайының директоры болады.Е.Өмірбаев өмірінің барлық жұмысы өлке тарихын зерттеу,насихаттау болды,оның өлкетанушы-тарихшы ретіндегі қызметі қазақ жеріндегі украин ақыны Т.Г.Шевченко шығармашылығы мен оның өмірі жайындағы материалдарды жинақтау мен зерттеуден басталды.Себебі,Т.Г.Шевченконың Маңшылақ жеріндегі шығармашылық өмірі жайында ұзақ жылдар бойы украин халқы да толық білмеді.Бұл аралықты мектептегі бір күнгі әдебиетінің қарапайым мұғалімі толтырды,оқушылармен бірге Қаратау экпедициясын ұйымдастырды.
Е.Өмірбаев жайында замандасы Әбіш Байбосынұлы былай деп еске алады:»Есағаңның мектеп директорлығы Отан соғысымен дәл келіп,сабақ арасында күн сайын соғыс жүрісінен хабар беріп отырды.Қиын-қыстау шақта сынып оқушыларына ыссы көже ұйымтастырылып,азын-аулық киім-кешектер таратылады.Соғыс кезінде мұғалім кадрлары тапша еді,Неміс тілінің мұғалімі керек болыып,Еасағаң Махашчкалада кеме тоқтайтын жерде бір жас қызбен кездесіп онын қайда баратын сұрайды.Сүйтсе ол Астархань қаласына жүргелі отырғанын айтады.Оның неміс тілін жақсы білетінін білген,соғыста аудармашы болғанын естіп,екі жүктеме беретңнңн,жағдай жасайтынын айтып Роза Зальнбурн өзге ұлт қызын Форт-Шевченкоға ертіп келеді.
Бүгінде егер жер басып жүргенде 100 жаста болатын еді Есбол ата.Малышының жанұясында өмірге келді.Тағдырдың болашақ зертеушіге қырын қарағана соншалық,ол жарыққа шықпай жатып,әкесі көз жұмады.Қамбаршысыз жетім бал жар жағалап жаңа аяқтанған кезінде,2 жасқа ендә толғанда,елді жайлаған оба ауыруы шешесін алады.Буыны қатпаған бала жеті жасынан бастап мал бағады.Кетік қаласында алғашқы жетім балалар үйі ашылғанда,атасы Шадырақ Есболды сонда апарып орналастырады.
