Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев
жүктеу/скачать 11,21 Mb. Pdf көрінісі
|
b51b9b89e1b6b84ef8ef8f36547c93bb
| ЖОҒАРЫ СЕзІМДЕР –
адамның қажеттіліктерімен және оны қа- нағаттандыру мүмкіндіктерімен бай- ланысты. Қажеттіліктердің сипаты- на байланысты жай және жоғары сезімдер деп бөлінеді. Жай сезім- дерге белгілі бір физиологиялық қа- жеттіліктерді қанағаттандыру немесе қанағаттандырмаумен байланысты сезімдерді жатқызамыз. Мысалы, аштық, шөлдеу, тою, жүрегі айну сияқты эмоциялық жағдайлармен байланысты сезімдер жатады. Жай сезімдердің ерекше биологиялық мә- ні зор. Олар бас ми алабына дене жағда- йы туралы сигналдарды жеткізіп отырады: денсаулығы немесе ауру- лығы, қарапайым қажеттіліктерді қанағаттандыру немесе қанағаттан- дырмау туралы. Жоғары сезімдер адамның рухани дүниесін білдіреді және оны жеке тұлға анықтайды. Жоғары сезімдер рухани қажеттілік- терді қанағаттандыру немесе қанағат- тандырмау негізінде пайда болады. Жоғары сезімдер анық байқалатын қоғамдық сипатта болады және адам- ның қоғамдық өмірдің әртүрлі жақ- тары мен құбылыстарына қатына- сын білдіреді (моралдік, интелектуал- дік және эстетикалық). Жоғары се- зімдердің мазмұны, олардың бағыт- тылығы адамның көзқарасымен, адамгершілік мінез-құлық ережеле- рімен және эстетикалық бағалаулар- мен анықталады. Жоғары сезімдер адамгершілік, эстетикалық және ин- теллектуалдық болып бөлінеді. Адам- гершілік сезімдер – қоғамдық өмір- дің талабына сәйкес көрінетін адам- ның жоғарғы сезімдерінің бір түрі. Бұлардың мазмұны да, құрылымы да өте күрделі. Мұндай сезімдер тобына жолдастық, достық, махаббат, адамдық, шыншыл- дық, ар-намыс, борыш, жауапкерші- лік, елжандылық, ұят, ұлттық мақта- ныш, қазақстандық патриотизм т.б. жатады. Адамгершілік (моралдік) се- зімдер дегеніміз дүниедегі құбылыс- тарды қабылдауда адамдардың көңіл күйі және бұл құбылыстарды қоғам- ның қалыптасқан ережелерімен са- лыстыруды айтады. Бұл сезімдердің байқалуы көрсеткендей, адамдар адам- гершілік талаптар мен ережелерді меңгереді. Адамгершілік талаптар қо- ғамның тарихи дамуының үрдісінде оның дәстүрлеріне, салтына, дініне, идеологиясына және т.б. байланысты қалыптасады және өзгеріп отырады. Мысалы, ар-намысты қорғау, көбіне- се қайсар, өжет, табанды, көздеген мақсатына жетпей тынбайтын адам- дарда жиі байқалады. Адамның өмір сүріп отырған қоға- мы, оның нақтылы іс-әрекеті морал- жүктеу/скачать 11,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|