594
себеп болды.
Отандық психология-
да Э. – И. көріністері темперамент-
тің қасиеттері деп қарастырылады,
яғни тән сипатты тұлғалық сала-
лардың алғышарты болып табы-
латын психикалықпроцестердің
динамикалық
сипаттамалары деп
ұғындырылады.
ЭКСТРЕМАЛДЫҚ
ПСИХОЛО-
ГИЯ
– әдеттен тыс жағдайдағы
(ғарышқа ұшу, теңізде жүзу, жер
шарының қиыр шеттеріндегі –
(Арктикадағы, Антрактидадағы)
шөлейттер мен биік таудағы, жер
астындағы және т.б.) адамдардың
іс-әрекетінің психологиялық заң-
дылықтарын
зерттейтін психология
ғылымының саласы. Э.п. авиациялық,
ғарыштық, теңіздік және полярлық,
психологияның нақты зерттеулерін
жинақ негізінде аяғында пайда бол-
ды. Психологияның осы саласы тө-
тенше жағдайлардағы адамдарға
жеті психологиялық фактордан (мо-
нотония,
өзгертілген кеңістік пен
уақыттық құрылымдар, жеке маңыз-
дық ақпараттың шектелу, жалғыз-
дық, топтық оқшаулану, ақпараттың
сарқылуы, қарым-қатынастағы жұ-
таңдық өмір сүруге қауіп-қатердің
туындауы.
ЭЛЬКОНИН ДАНИИЛ БОРИСО-
ВИЧ (1804-1884)
заманымыздың
атақты психологі, психологияның
Моцарты атанған Л.С.Выготскийдің
шәкірттерінің бірі. Ол даму, жас
ерекшелік, педагогикалық психо-
логия саласында артына елеулі із
қалдырған
кеңес психологі, Элько-
нин әсіресе баланың (нәресте, бө-
бек, сәби, жасөспірім) психикалық
дамуының ғылыми жаңа концепци-
ясын жасаушы. Оның осы саладағы
еңбектері бірнеше том болып жарық-
қа шығып
біразы шетел тілдеріне
аударылды. Бұлардың жиынтығы
1960 жылы Мәскеудің «Педагогика»
атты баспасынан «Балалар психо-
логиясы» деген көлемді оқулықта
жинақталған.
ЭМОЦИЯ
(франц.
етаtіоп,
лат.
епо-
vео
– толғану) – адам мен жануар-
лардың
сыртқы және ішкі тітір-
кендіргіштер әсеріне реакциясы;
қоршаған ортамен қарым-қатынас
негізінде пайда болатын көңіл күй.
Э. организмнің әртүрлі қажетсіну-
лерге қанағаттануына
(ұнамды э.)
немесе қанағаттанбауына
(ұнамсыз
э.)
байланысты.
Адамның жоғары
әлеуметтік қажетсінулері негізінде
пайда болатын тұрақты эмоция. Э.
жоғары түрі адамның іс-әрекетінің
өнімді болуына мүмкіндік туғызады.
Оларға
қуаныш, сүйіспеншілік
және
т.б.
эмоциялар
жатады. Жағымсыз Э.
адамның іс-әрекетіне азды-көпті зиян
келтіреді. Оларға
қорқыныш, қайғы,
абыржу, үмітсіздену, үрейлену
және
т.с.с, эмоциялар жатады. Көңіл –
адамның бойын билеп алатын эмо-
циялық жағдай. Көңілді болу адамнын
іс-әрекетінің сәтті, нәтижелі болуына
байланысты. Адамның эмоциясын,
оның мимикасынан, пантомимикасы-
нан да байқаймыз. Э.-лық үрдістердің
пайда болуы вегетативтік жүйке жү-
йесінің қызметіне байланысты. Э.-
лар қатарластығы – бірін-бірі итерме-
леуші
эмоциялық кемелденген екі
бағдар. Олардың біреуі ұғынымсыз-
Достарыңызбен бөлісу: