Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

110
гіне тәрбиелейтін қысқа уақыттық 
ойындар ұйымдастыру жағына ерек-
ше көңіл бөлуі қажет.
Бұлардың жүрісі, мәнерлі қозғалыс-
тары әбден оңтайлы, ширақ бола тұр-
са да, саусақтарының уақ еттері әлі
де толық дамып жетіспеген. Сондық-
тан да олар дәл қимыл-қозғалыстар-
ға шорқақ (инені сабақтай алмау, 
қайшы мен пышақты ұстаудағы ебе-
дейсіздіктер). Балаға саз бен пласти-
линнен мүсіндер жасату, сурет сал-
дыру, доппен ойнату, ине, түйреуіш, 
пышақ, қайшымен жұмыс істеуді үй-
рету арқылы мұғалім оның қолының 
уақ еттерін шынықтыра түседі. Бірақ 
балаға тым ұзақ уақыт жаздырудың 
да қажеті шамалы. Мұндайда оның 
қолы талады, саусақтары қажиды, ба-
ла жазуға көңілсіз қарайды, жазуы бұ-
зылатын болады.
Бастауыш мектеп жасындағы балалар-
да миының дамуы да жедел жүріп 
отырады. Мәселен, сегіз-тоғыз жасар
балалардың миы анатомиялық жағы-
нан ересек адамның миының струк-
турасына жақындайды. Мидың маң-
дай тұсы жедел өседі, онда жүйке-
лік жаңа жолдар пайда болады. 
Жоғары жүйке жүйесінің процестері
нақтылана, тәртіпке түсе бастайды,
екінші сигнал жүйесінің мәні арта-
ды, мидың анализдік, синтездік қыз-
меті күрделенеді, тежелу процесі
(оның актив, шартты түрлері) нығая
түсетін болады. Осы айтылғандар-
дың бәрі оқушылармен оқу проце-
сін күрделендіре жүргізуге болатын-
дығын жақсы көрсетеді. Мектепке 
жаңадан түскен баланың психикасы
алғашқыда әлі мектеп көрмеген бала-
ның ерекшеліктеріне ұқсас болып ке-
леді. Өйткені аз уақыт ішінде бала 
психикасында қауырт өзгерістердің 
пайда бола қоюы қиын. Дегенмен, 
мектеп есігін ашқаннан-ақ бала пси-
хикасы белгілі арнамен дами бастай-
ды. Бала психикасының дамуында 
мектеп елеулі кезең екендігі даусыз.
Бала мектепке дейін де (үйде, балалар 
бақшасында) оқиды. Бірақ мектепте-
гі оқудың өзіндік ерекшеліктері бар. 
Оқу бала үшін негізгі әрекет болып са-
налады. Оқу материалдарын орындау 
оған арнаулы міндет болып жүктеле-
ді. Оқушының жаңа міндетін түсінуі, 
сабақты жақсы үлгіруі – оның жеке 
ісі болмай, қоғамдық маңызы бар, не-
гізгі мотив екендігін балаға түсіндіру 
мұғалімге оңайға түспейді. Өйткені 
бала мектепке түрлі дайындықпен 
келеді. Бір баланың оқу жөнінде бұ-
рыннан жақсы түсінігі болады. Ол 
үйінде қалам, қарындаш ұстауды үй-
ренеді, екінші бала мұндайды білмей-
ді, яғни ол бұған психологиялық жа-
ғынан дайындалмаған болады.
Мектеп есігін алғаш аттаған балаға 
мұндағының бәрі соны болып көрі-
неді. Кейбір балалар мектепке тосыр-
қап қарайды, жасқаншақтық қалып 
білдіреді. Көбінесе оның назары мұ-
ғалімге ауады, қасындағы балаларда
жұмысы болмайды, өзіне жолдас із-
деуді, ұжым мүшесімін деуді де біл-
мейді. Мұғалімнің сыныпқа айтқан 
сөзін өзіне де арнап айтылған сөз 
деп ұға қоймайды. Оны тікелей қы-
зықтырмайтын нәрселер (бұл, тіпті, 
сабаққа қатысты болса да) есінен тез 
шығады. Әдеппен жүріп-тұру, мектеп 
ережелерін орындау – көпке дейін 
қиынға соғады. Мектеп оқушысына 
тән мінез-құлық ережелерін үнемі 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: