Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

114
дейді. Олай болса, «Ақ, қарамыз, 
сарымыз – дос-бауырмыз бәріміз» –
деп, халықты ру мен жүзге бөлмей, 
кішкентай кезден жас ұрпақты бауыр-
малдық қасиетке баулуымыз қажет. 
Жас ұрпақ әркез «бауыр», «бауырым», 
«бауырластық» деген сөздердің мән-
мағыналарын терең де жете түсінге-
ні абзал. Өйткені, бауырмалдық хал-
қымыз ерекше қастерлейтін құдіретті 
қасиет. Онсыз өмір жоқ, ол бар өмір-
дің «тұздығы», жылуы мен қуаты, сә-
ні мен мәні.
БЕЙНЕЛЕУ ТЕОРИЯСЫ – 
ор-
ганизмнің ми қызметі
 
сыртқы әсер-
лердің бәрін қабылдауға, бейнелеуге 
қабілетті.
 
Мидағы бейне, образ сол 
бейнеленген зат пен құбылыстың ті-
рі суреті деуге болады.
 
Неорганика-
лық материяның (өлі табиғат) өзінде 
де түрлі нәрселер бейнеленеді. Мәсе-
лен, заттың айнадағы сәулесінен біз 
оның суретін көреміз. Ал егер оны 
алып кетсек, оның суреті де айна бе-
тінен жоғалып кететіндігі мәлім. Пси-
хикалық бейне де осы іспеттес, яғни 
сыртқы орта әсер етпейінше, мида 
ешқандай психикалық құбылыс пай-
да болмайды.Айна бетіндегі бейне
де, адам миындағы бейне де «бейне-
лену» деген бір сөзбен аталғанымен
бұл екеуінің арасындағы айырма-
шылық жер мен көктей. Айна бетін-
дегі сәуле «жансыз» сәуле болып та-
былады. Ал адам миында болатын 
бейнелеу процесінің айна бетіндегі 
сәуледен бір ерекшелігі – соңғы бей-
не өте күрделі, ол жүйке процестері 
жұмысынан туады. Адам миындағы 
бейненің тағы бір ерекшелігі оның 
сөздің әсерінен бейнеленуі. Бейнеле-
ну мәселесі кезінде Аристотель, әл-
Фараби еңбектерінде де елеулі орын 
алды.
БЕЙСАНА – 
санасыз акт, адамның
жан дүниесінде санадан тыс атқары-
латын әрекет. Б. әрекетке адам мән 
бере қоймайды. Бейсана, субъект өзі-
не әсері бар екенін есеп бере алмай-
тын шынайы құбылыстың ықпалы-
мен болатын психикалық үрдістер, 
актілер мен күйлер жиынтығы неме-
се психикалық бейнелеудің формасы. 
Бейсананың санадан айырмашылы-
ғы, бейсананы ырықты бақылау және 
ондай әрекеттерді бағалау мүмкін емес.
Бейсаналықта өткен, қазіргі және бо-
лашақ жай бірігіп бір психикалық ак-
тіде іске асады (мысалы, түс көруде). 
Бейсаналық балада ертеректе бола-
тын (таным әрекетінде) ойлауында, 
интуициясында, аффектісінде, үрей-
ленгенде, түстерінде, гипноздық жағ-
дайда көрініс береді. Бейсаналы құ-
былыстарды психоанализ бағытымен 
түсіндіруге әрекеттеніп З.Фрейд «бей-
саналықты динамикалық ығыстыру» 
терминін ғылымға енгізді. Ол бейса-
налықта әлеуметтік нормалардың та-
лабына байланысты іске аспаған әуес-
қойлық пен құштарлықтар болады
деп түсінген. Психологияда бейсана-
лықты зерттеуге қазіргі кезде көп кө-
ңіл бөлінуде.
БЕЙІМДІЛІК
– адамның белгілі бір 
әрекетпен айналысуға бет бұрысы, 
оған көңілі аууы, оянып келе жатқан 
қабілеттің алғашқы белгісі. Б. 
әрекеттің бір саласына (сурет, музыка 
т.б.) әуестенушілікті көрсетеді. Б.-
ті балада қандай да бір нышанның 
барлығын хабарлайтын белгі деуге де 
болады. Балалық кезде ерекше көзге 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: