Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

117
хологиясы» (1886), «Экспериментал-
дық психологияға кіріспе» (1894), 
«Ақыл-ой дамуын зерттеудің әдісте-
месі» (1922) т.б.
БИОГЕНЕТИКАЛЫҚ зАҢ
(грек. 
bios
– қаз. өмір
 
және 
genesis – тууы, 
пайда болуы
)
 
– табиғаттағы әрбір 
тірі ағзаның жеке дамуы (онтогенез) 
кезінде сол түр эволюциясының (фи-
логенезінің) аса маңызды кезеңдерін 
қысқаша және жылдам қайталап өту 
заңдылығы. Мұны заң ретінде алғаш 
неміс ғалымы Э.Геккель тұжырымда-
ды (1866). XIX ғасырдың соңы мен 
XX ғасырдың басында эволюциялық 
биология идеяларының психология-
ға енуімен байланысты биогенетика-
лық заңға сүйеніп, жануарлар мен 
адамның мінез-құлқы, психикасы қыз-
метінің дамып, өзгеру механизмін 
түсіндірмекші болған, әсіресе оның 
ұрықтық дамуында өз түрі дамуының 
ерекшеліктерінің қайталауын ең ал-
ғашында мұны Ч.Дарвин байқаған. 
Американдық психологтар С.Холл, 
Дж.Болдуин және т.б. адамның жас-
тық дамуын антропогенездің қайта-
лануы және адамзаттың тарихи да-
муы ретінде түсіндірді. Осылайша, 
ерте балалық шақ алғашқы қауым-
дық өнім мен тамырларды жинау ке-
зеңімен, 5 жастан 12 жасқа дейінгі шақ
аңға шығу кезеңімен, ал ересектік шақ –
кәсіптік өндіріс кезеңімен және т.б. 
салыстырылды. Б.з. жаратылысты 
зерттеушілер Ф.Мюллер мен Э.Гек-
кельдің баланың психикалық дамуын 
онтогенезбен (ағзаның жекелік да-
муы) және филогенезбен (ағзаның та-
рихи дамуы) салыстыруға байланыс-
ты енгізілген түсінік. Баланың дамуын
зерттегенде биологиялық эволюция-
сына басымырақ сүйенеді.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: