Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

411
ізгілікке әділдікке, жарқын болашақ-
қа деген сенім болмайынша, тұлғаның 
құлықтық қалыптасуы мүмкін емес. 
Осының өзінде өмірдің қалтарыс 
жақтарын елемейтін, тәрбиеде және 
тұлғаның өзіндік тәрбиесінде рухани 
құлықтық күйініштердің. тарих пен
жеке өмірде бастан өткен оқиғалар-
дың мән-мағынасын түсінбейтін пе-
дагогиканың келешегі жоқ. Оптимис-
тік қабылдау адамның өмірдің ауырт-
палықтарына төзуге, оларды еңсеріп 
жеңіп өтуге дайын болуын қамтып,
адамдардың арманшыл көңіл ауанын
емес, өмірлік табандылығын бейне-
легенде ғана жағымды болмақ. О. –
дүниеге үміт көзімен, сеніммен қа-
раушылық, үмітсіздіктен аулақ бо-
лушылық.
ОРГАНИКАЛЫҚ ТҮЙСІКТЕР
–
біріншіден, организмнің органикалық 
қажеттіліктерімен байланысты туа-
ды, екіншіден, ішкі мүшелердің қыз-
метінің бұзылуы кезінде пайда бола-
ды. О.т.-ге аштықты, шөлді түйсіну, 
жүрек-қан тамырлық, тыныс алу жә-
не жыныстық жүйеден келетін түй-
сіктер, сонымен қатар, жалпы көңіл 
күйдің жақсы немесе жаман сезімдік 
негізін құрайтын айқын емес, ажыра-
тылмайтын түйсіктер жатады. Түрлі
ішкі мүшелерде кездесетін рецептор-
лар Ч.Шерингтонның жіктемесі бо-
йынша интероцепторлар категория-
сына жатады. Интероцепторлар меха-
никалық, химиялық, физикалық-хи-
миялық сипаттағы тітіркендіргіштер-
ді қабылдайды. Барлық органикалық 
түйсіктердің бірқатар ортақ қасиет-
тері болады. Мысалы, олар көп жағ-
дайда органикалық қажеттіліктермен 
байланысты. Бұл қажеттіліктер осы 
органикалық түйсіктер арқылы сана-
да бейнеленеді. О.т.-дің барлығы бел-
гілі бір қысылумен байланысты. Мұ-
ның өзінде оларда қажеттіліктерді қа-
нағаттандырумен байланысты бола-
тын түйсіктер тәрізді динамикалық, 
елігу, ұмтылыс және кернеуді босату 
сияқты сәттері болады.
О.т.-де сенсорлық, перцептивті сез-
гіштік әрі аффективті сезгіштікпен
ұласады. Сондықтан «аштықты түй-
сінудің «аштық сезімін, «шөлді түй-
сінудің «шөлді сезіну» деп бекерден
айтпайды. Барлық органикалық түй-
сіктер күшті аффективті сипат, айқын 
эмоциялық бояуға ие. Сондықтан ор-
ганикалық түйсіктерде тек сенсорика 
ғана емес, сондай-ақ аффективтілік те 
көрініс табады. О.т. организмнің қа-
сиетін емес, ал оның күйін бейнелей-
ді және көп жағдайда саналанбайды. 
О.т. жиі диффузды сипатта болып, 
өзінің шоғырланған жерін көрсет-
пейді. О.т. қажеттіліктерді бейнелей 
келе, әдетте, қозғалыстық импульс-
тармен байланысты болады. Осылай, 
мысалы, аштық сезімінде, тыныс қы-
сылғанда және т.б. спазмалық қозға-
лыстар және түрлі ырықсыз әрекет-
тер пайда болады. Осылайша, О.т. 
Психиканың әртүрлі жақтарымен: 
аффективтік күйлермен, елігулер-
мен және ұмтылыстармен жапсар-
лас келеді; ең басынан бастап, өмір 
қажеттіліктермен тығыз байланысты 
болады.
ОРНЫҚСЫзДЫҚ
(Лабилдік; лат. 
labilis – 
сырғығыш, орнықсыз) – 
функциялық құрылымда уақыттың 
бір өлшеніп бұрмаламай бере ала-
тын импульстердің ең көп шамасы. 
Терминді Н.Е. Введенский ұсынған. 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: