ФРЕЙД зИГМУНД (1856-1939)

574
профессоры, сана түкпіріндегі құ-
былыстардың алғашқы зерттеушісі 
(1938 ж. Ұлыбританияға қоныс ау-
дарды).
ХІХ ғ. соңында невроздарды емдеу-
дің ерекші әдісін – психоанализді –
еркін ассоциациялар, қате әрекеттер, 
ескертулер мен түс көрудің анализін 
ойлап тапты. Кейінірек Ф. оны сана 
түкпіріне ену тәсілі ретінде интер-
претациялап, содан кейін осы негіз-
де өзінің жалпыпсихологиялық пси-
хиканың сананың үздіксіз конфликті-
лі өзара әрекеттестік сана түкпірін-
дегі елігу теориясын ұсынды («Түс 
жору», 1900).
Ф. бойынша сана түрлі сөздерде, 
әзілде, жаңылыс сөзде, жаңылыс жазу-
ларда көрінетін сана түкпіріндегі елігу-
лерді үздіксіз басып отырады (әсіресе 
сексуалдық) (Күнделікті өмірдің 
психопатологиясы»,1901). Кейірінек 
Ф. ойы әлеуметтік мәдени мәселелер 
айналасына шоғырланды («Бұқара 
психологиясы және адами «Меннің» 
дамуы», 1924; «Өркениет және оған 
көңілі толмайтындар», 1939).
ФРЕЙДИзМ
– австриялық ғалым 
Зигмуңд Фрейдтің (1856-1939) есімі-
мен аталатын психологиядағы бағыт. 
Зерттеу ілімі психоанализ деп ата-
лады. Ф. XX ғасырда психологияда 
кең таралған ағым. З.Фрейдтің зерт-
теуі бойынша, адам мінез-құлқының
қозғаушы күші мен шешуші факто-
ры, жыныстық елігу болып табы-
лады. Мұндай елігу мен сезім әре-
кетін ол санадан тыс табиғи қажетті-
лік деп санады. Бұл адам тірші-
лігіндегі биологиялық процесс болса, 
психиканың дамуы мен оны бас-
қару әлеуметтік фактормен де ай-
қындалатыны ескерілмеді. Адам бо-
йындағы белсенділік әрекет табиғи 
әрі биологиялық құбылыс деп сана-
лады. Шетелдік психологтар Фрейд-
тің көзқарасын орынсыз деп сана-
ғанымен, кемшілігін ашып көрсете 
алмады. Олар фрейдизмді ғылым 
жетістіктеріне бейімдемек болып, 
«жаңа фрейдизм» деген ағым шы-
ғарды. Бұл ағым бойынша: адам тір-
шілік еткен ортасына тәуелді болып, 
сол ортаға бейімделгіш келеді. 
ФРУСТРАЦИЯ
(лат. 
frustatio – 
ал-
дау) – межелі істің жүзеге аспай қа-
луы дегенді білдіреді. Жоспарланған 
ісі мен мүдделі мақсаты түрлі себеп-
тер мен кедергілерге ұшырап, адам-
ның көңілі құлазып, бойын ашу-ыза
кернейді, қайғырып, күйзеледі. Қана-
ғаттанбаушылық сезіммен жан дү-
ниесі қиналады, адамның сезімі мен
эмоциясы жағымсыз күйге ұшырай-
ды. Ф.-лық жағдайдағы көңіл күй 
өшпенділік, қаһар, ыза тудырады. Ф. 
адамның көңіл күйінің кейпін біл-
діретін жайттың бірі.
ФУНКЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕ
. Ф. ж-ні
орыс физиологі П. К. Анохин (1898-
1974) зерттеді. Ол адамның мінез-
құлқын реттейтін тұжырымдама ұсы-
нады. Тұжырымдамада функциялық 
жүйенің үлгісі ретінде кең тарады.
Тұжырымдама бойынша адам қор-
шаған әлемнен тыс өмір сүре алмай-
ды, адам үнемі сыртқы фактордың 
ықпалында болады. Кейбір фактор-
дың әсерін адам сезінбейтін немесе 
нашар сезінетін болса да, ерекше
әсер етеді – адамға жауап қайтаратын 
реакция туғызады. Бұл жауап қайта-
ратын реакция бағдарлау реакция-
сымен сипатталады және адамның 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: