Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

576
ХАЛЫҚТЫҚ ПСИХОЛОГИЯ 
–
адамның күнделікті өмірінің оның 
басқа адамдармен алуан түрлі пси-
хологиялық байланыстары мен қа-
тынастарын зерттейтін ғылымға де-
йінгі психологияның түрі. Х.п.-ның 
иесі – нақты адамдар.
Адамдардың ішінде өмірлік даналы-
ғы мол, психологиялық көрегендігі 
жоғары кісілерде кездеседі. Олар 
адамның бет-әлпеті, позасы мен кө-
зінің қарасынан сол адамның көңіл 
күйін, ниеттерін біліп қояды. Х.п.-да-
ғы балалардың өз құрбы-құрдаста-
рының, ата-анасы мен мұғалімдері-
нің субъективтік қасиеттерінде бағ-
дарлай алады. Х.п.-ның негізін бір-
лескен іс-әрекет, қарым-қатынас, 
адамдардың шынайы өзара қатынас-
тары құрайды. Адамдардың психо-
логиялық ерекшеліктерін, мінез-
құлқын білдіретін қарадүрсін пси-
хологиялық ұғымдар мен ғылыми 
ұғымдардың арасында сәйкессіздік 
болады. Х.п.-ның мазмұны халықтың 
салт-дәстүрлерінде, түрлі нанымда-
рында, ауыз әдебиетінде, ертегілер-
де, мақал-мәтелдерде, т.б. көрініс 
табады. Адамдар күнделікті өмірден 
психологиялық тәжірибе жинап, бас-
қа адамдарды түсінудің, оларға тиім-
ді әсер етудің тәсілдерін меңгереді. 
Ондай қабілеттілікті психологиялық 
біліктілік деп те атайды. Бұл қасиет 
әсіресе педагогтарда қалыптасуы қа-
жет. Х.п.-ның білімдер қарапайым 
бақылау және өзін-өзі бақылау арқы-
лы, интуиция арқылы көрініс табады.
ХАРИзМА
(грек. 
сharisma – 
тарту) –
жеке тұлғада оған бас игізгендей жә-
не оның мүмкіндіктеріне сөзсіз се-
нетіндей қасиеттер бар деп білу. Бұл
феномен топтасу процесінде өз мұ-
раттарын жеке бір адамға түгелдей 
дарыған деуге бейім шағын және 
әсіресе үлкен топтарға тән. X. көбіне 
экстремальды тарихи жағдайларда 
пайда болады. Х.-лық лидерге оның 
жақтастарының барлық жетістіктері 
байланыстырылады, тіпті оның көрі-
ну кемшіліктері дәріптелуге дейін 
барады. Х.-лық лидердің діни немесе 
саяси аренадағы қабілеттері тылсым 
мәнде ұғынылып, құтқарушы деп та-
быну шығады.
X. оған сәйкес әлеуметтік-психоло-
гиялық қажетсіну болғанда қалып-
тасады. Топтық психологияның фе-
номені ретінде X., әдетте, өзінің ай-
налдырған түрінде қабылданады: 
барлық назар харизманы жасаушы 
ізбасарларға аумай, лидерде бола-
ды. Діни психологияда X. құдайдың 
рақымы деп бағамдалады. Х.-ға өт-
пелі сипат берушілік, оның мұрагер-
леріне тарату, иерархиялық тұрғыдан 
орнықтыру әрекеттері болады.
ХИРОМАНТИЯ
(грек. 
cheir – 
қол 
және 
тanteiа – 
бал ашу, көріпкелді-
лік) – адамның даралық, ерекшелік-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: