1- дәріс. Кіріспе жарықтың табиғаты жайындағы ілімнің дамуы. ХVІІ ғасырдың аяқ кезінде жарықтың табиғаты жайында екі түрлі ғылыми түсінік болды: жарықтың корпускулалық теориясы мен-жарықтың толқындық теориясы



бет25/39
Дата07.02.2022
өлшемі5,21 Mb.
#83727
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   39
Байланысты:
лекция оптика

Қосарланып сыну – кристалдардағы диэлектриктік ӛтімділіктің анизотропиясының нәтижесі болып табылады. Оптикалық оське параллель немесе перпендикуляр бағыттарда



  • -нің  // және  шамалары ӛзгеше, ал басқа бағыттарда  - шамасы аралық мәндерге тең.

Сыну кӛрсеткіші n  тең болғандықтанЕвекторы әртүрлі бағытталғанэлектромагниттік толқындардың сыну кӛрсеткіштері кез келген шамаларға ие болады. Сондықтан жарық тербелістерінің жылдамдығы электр векторларының тербелістерінің бағытына тәуелді ( v  c / n ).


Электр векторларының тербелістері кәдімгі сәуленің кез келген бағытында кристалдың оптикалық осіне перпендикуляр. Сондықтан кәдімгі сәуле кристалда кез-келген бағытта бірдей жылдамдықпен V0C / n0(n0const , (кристалдағы кәдімгі сәуленің


сыну кӛрсеткіші) таралады. Ӛзгеше сәуле үшін Е векторы тербелісінің бағыты мен оптикалық осьтің арасындағы бұрыш 900-тан ӛзгеше және сәуленің бағытына тәуелді.
Сондықтан ӛзгеше сәуле кристал ішінде кез келген бағытта vec / ne жылдамдықпен таралады. (nEconst -кристалдық ӛзгеше сәуле үшін сыну кӛрсеткіші).
ve жылдамдық Е векторымен оптикалық осьтің арасындағы бұрышқа тәуелді.

Шынында, оптикалық ось бойында екі сәуле бірдей V жылдамдықтармен таралады.


(v ev0 , nen0 ) .

Айталық, белгілі бір уақыт мерзімінде бір осьті кристал ішіндегі нүктелік жарық кӛзі жарық толқынын шығарсын. 8 және 9 суреттерде кәдімгі немесе ӛзгеше сәулелердің крис-талдарда таралуы кӛрсетілген, мұндағы бас жазықтық суреттің жазықтығымен сәйкес келеді, ОO'-оптикалық осьтерінің бағыты.


Кәдімгі сәуленің толқындық беті сфера, ал ӛзгеше сәуленің толқындық беті айналу элипсоиды болып табылады. Элипсоид пен сфера OО'-оптикалық осьпен қилысқан нүкте-лерде бірімен бірі түйіліседі. Егер VeV0 болса (nen0 ), яғни ӛзгеше сәуленің элипсоиды


кәдімгі сәуле сферасының ішінде орналасса, онда бір осьті кристалл оң болып саналады.


(4.10- сурет).





8-сурет
9-сурет

Егер Ve V0 болса (ne n0 ), элипсоид сфераның маңайында орналасады, ал бір осьті


кристалл теріс болып аталады.(9-сурет). Исландиялық шпат теріс кристалл.


Бір осьті кристалдағы кәдімгі сәулемен ӛзгеше сәуленің таралу бағытын табу үшін

Гюйгенс принципін пайдаланайық. Жазық толқын бір осьті оң кристалдың қырына қалыпты түссін, (10-сурет), ал OO'-оптикалық ось онымен кез-келген бұрыш құрсын. Центрі А және В нүктелерде кәдімгі сәулеге сәйкес сфералық толқындық беттерді, ал ӛзгеше сәулеге сәйкес эллипстік беттерді құрамыз. ООІ осінде жататын нүктеде беттер түйіседі. Гюйгенс принципі бойынша сфераларға жанама бет (а-а) кәдімгі толқынның фронты. Ол элипсоидтарға (b - b) жанама ӛзгеше сәуленің фронты болады. Түйісетін түзу сызықтарды ӛткізіп, кәдімгі (о) және ӛзгеше (е) сәулелердің таралу бағытын аламыз.


10-сурет

Осы жағдайда кәдімгі сәуле бастапқы бағыт бойынша ӛтеді, ал ӛзгеше сәуле бастапқы бағытынан ауытқиды.


11-сурет

Оң кристалдың бетіне жарық қалыпты түссін, бұл жағдайда (11-а сурет) оптикалық ось сындыру бетіне перпендикуляр. Басқа жағдайда (11-б сурет) оған паралель. Бірінші жағдайда кәдімгі және ӛзгеше сәулелер оптикалық ось бойынша ыдырамай бірдей бағытта тарайды, екінші жағдайда бірдей бағытта тек әртүрлі жылдамдықпен тарайды. v 0  v e .

Кристалдан шыққанда сәулелердің фаза айырмалары пайда болады.


9- дәріс




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   39




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет