1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып
Мәтіннің негізгі тақырыбы қандай?
жүктеу/скачать 6,49 Mb.
|
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Психологтардың пікірінше, туған күні нөсер жаңбыр жауса...
- Валюта аты жаңбырмен байланысты ел
- Барлық жұлдегерлерге ортақ қандай бағалы сыйлық тігілді A) Жылқы B) Түйе C) Күміс D) Қой E) Алтын Мәтіннің стилі қандай
- 9. Халықтың Құлагерге деген ерекше 10. Мәтінде не туралы айтылған
- 11. Ақанның шабандоз балаға кеңесі қай азатжолда берілген
- Күн мен Айдың көлемін мэтіннің 6-азатжолымен сәйкестендіріңіз
- Тұжырымдардың дұрысын табыңыз
- Айдың туыуына байланысты халық әрекеті.
- 16. Ай бетіндегі дақтар
- 17. Қазақ халқының «Жаңа ай жарылқа, Ескі ай есірке» деп тілеуінің себебі 18.«Айтұяқтытұлпарым, Аймүйіздіақ
- 19. Аңыз бойынша Ай өзінің қандай 20. Елдегі үлкен аксақалға Айға бата қыл мінезінің кесірінен жапа шегеді дегенде: «Ай шалқасынан туыпты, бұл мен
- 1. Мәтін тақырыбын анықтаңыз. 2. Тұжырымдардың дұрысы
3. Мәтіннің негізгі тақырыбы қандай? 4. Уақытты жаңбырмен болжайтындар A. Жаңбыр жауатын мезгіл A. Тайландтықтар B. Ауа райы туралы ақпарат B. Угандалыктар C. Синоптиктер болжамы C. Кубалықтар
E. Табиғат тамашасы E. Ұлыбританиялыктар Психологтардың пікірінше, туған күні нөсер жаңбыр жауса... A. Қызметтік мансабыңыз сәтсіз болады. B. Жамандық шақырады. C. Молшылық болады D. Қызметтк мансабыңыз алға басады. E. Қиыншылық болады. Валюта аты жаңбырмен байланысты ел A. Ұлыбритания B. Угаңда C. Лара D. Тайланд E. Ботсвана Жаршының даусын күтіп тұрған, бастарына өңкей қызыл, көк, ақ шыт үшкілдеп байлаған балалар кекілдерін бунап, үкі таққан аттарын ойнақтатып шыға берді, Жеңіл ер-тоқымды жарау аттар әсем билеп: бір қырындап, ойқастап, ауыздықтарын қарш-қарш шайнап, енді бірі ортекеше орғып, кейбірі кайраңға шыққан балықша жондары жалт-жұлт етіп аласұрып, шыр көбелек айналып тулап, көкке шаншыла қарғып, ұзақ жарысты сезіп, қатты-қатты пысқырып, тұра қалып шегіншектеп, жер тарпып, өздеріне қадалған мың-мың көздің алдынан лек-легімен өте берді. Мойнын соза қараған, аттарға ұмтыла түсіп, кейін ығысып тартіпке келтірген аттылардың қамшысынан жасқанып жұрт шулап түр. Әне, Құлайкөк пен Топайкөк! Әй, ана бір сүліктей қара кімдікі? Ана қазмойын - біздің Көкдауын!.. — дескен жұрт, астыңғы ерні салпиып, жай басын, марғау аяңдап, кекіліндегі тұмарға таққан медалі жарқырап топ арасында Құлагер өте бергенде гу етіп, орындарынан тұрып кетті. Жаршының жағыңда тыным жоқ: «Бас бәйге - бір тайтұяқ алтын, боталы інген, тай, құлынымен бір үйір жылқы; екінші - бір атан түйе, он кұлынды бие; үшінші - бір коспақ. бес құлынды бие, он қой; төртінші - үш құлынды бие, бес қой; бесінші - бір құлынды бие, күміс кесе... Бас бәйгеге ояздың медалі бар, екіншіге күміс сағат, үшіншіге күміс таяқ...» Ақан бәйгеші балаларға біраз еріп, Мөңкені тоқтатып алды да: Ал, қарағым, жолың болсын! Атқа шабудың әдісін білесің ғой. Дегенмен мына бәйгенің сүрқы белек. Байқа, Құлагерді тым қыспа, шаң қаптырып топ ортасына, ыққа түсе керме, жел жағында отырғайсың. Түйетастан аса бере тақымды бір қысып, қарқындатып ал да, Кокозекке бұрып түс. Ойлы-қырлы өзек ішінде атыңды сәл теже, Сүріндіріп алма. Одан шыға бере Құлагердің кезін бір сүртіп, қиқуды салып, басын еркін қоя берсең, ар жағын қанатымның өзі-ақ көрсетеді, - деп Құлагердің мойнынан кұшақтады. Барлық жұлдегерлерге ортақ қандай бағалы сыйлық тігілді? A) Жылқы B) Түйе C) Күміс D) Қой E) Алтын Мәтіннің стилі қандай?
146
11. Ақанның шабандоз балаға кеңесі қай азатжолда берілген? A) Бірінші және екінші B) Төртінші C) Бірінші D) Үшінші E) Екінші
A) ер қанаты - ат. B) Ер сасқанда белгілі,Ат шапқанда белгілі.
білер.
D) Ер атағын ел сақтар. E) Ер — намысының құлы. 
Астрономияда жана туған айдың ұштарын «Ай мүйіздері» дейді. Халық сүйікті деген малдарын Ай тұякты тұлпарым, Ай мүйізді ақ серкем деп өзгеше ықыласпен мадақтайды. 2.Ай мен күн туралы: «Ай мен Күн егіз туған керемет сүлу екі әйел екен. Әсіресе Ай сұлуырақ болын мақтанып, Күн оянып қызғанып Айдың бетін тырнап, оған дақ түсірген. Кесірлі Ай жазасын осылай тартқан. Ай бетіңдегі қарауытқан дақ содан екен» деседі. Айдың кеш туғанын немесе кемігенін ел Ай «қорғалады» дейді. Күнге жақындап барғанда Ай «қорғалап» бетін жасырады, ал қашықтағанда Ай толып, Күңді қызықтырып, бетін тұгел керсетіп, ереуілдейді. Ай түрінің өзгеру құбылысын жаңа Ай, ширек Ай, толған Ай деп түсіндіреді. «Жаңа ай жарылқа, ескі ай есірке» деп тілек айтып, жаңа Ай туу құбылысы қазақ ортасында елеулі оқиға болып келді. Жаңа туған Айды көргенде шаруа адамның көңіліне әр түрлі ой келеді, шаруаға жайлы бола ма, жоқ жайсыз бола ма деген ойлар тумай қоймайды. Қазақ арасында егер Ай тігінен туса, ауа райы шаруаға жайлы, жылы болады, Ал, Ай шалқасынан жатса, ай суық, жайсыз болып өтеді. Мұны «Айдың өзіне жайлы, халыққа жайсыз болғаны» дейді. Қазақ тұрмысында Айды қастерлеуге себеп көп болды: Ай болмаса, түн қараңғысын жамылып қасқыр да, ұры да малға шабуылды күшейтеді, шаруа жайымен ұзақ түн қату да киын тиеді. Аталарымыздың ай қараңғыда малы түгіл, басы да зор қауіпте болғандығын еске алсақ, неліктен айды қастерлегендігін жақсы түсінеміз. «Қараңғыалғыр» деген сөз тегін шықпаған. Елдегі үлкен ақсақалға Айға бата қыл дегенде: - Ай шалқасынан туыпты, бұл мен бата қылмайтын Ай екен, -депті. Жұрттың бұл сенімдерін саралай келіп, ғылыми тұрғыдан келгенде мынадай қорытынды шығарамыз. Жаңа туған Айдың калпына қарай жұрттың ауа райы өзгереді дегені бос сөз емес. Анығында да, жалпы алғанда жаз айларында жаңа Ай тігірек тұрады да, қыс айларында Ай «шалқасынан жатады», өйткені қыстыгүні түнге қарай эклиптика (Күн жолы) аспанда жоғары тұрады, Ай жолы да оған жуық, сондықтан күн сәулелері Айдың астыңғы төменгі бетін ала жарық береді де, бізге Ай шалқалап жатқан сиякты көрінеді. Сөйтіп, жаңа Ай орағының орналасу қалпы мен ауа райының арасындағы бұл қызық іліктестік Күн мен Айдың аспандағы жолдарының әр мезгілдегі өзара орналасуына байланысты. Атан түйе мен шіркей кандай болса, үлкендігі жағынан алғанда Күн мен Ай да сондай. Ай бетіндегі қарауытқан дақтар ойпаттау жерлері екен. Адам баласының ұзақ жасаған тарихында оның көп іздеген аспан шырағы Ай болатын-ды. Ес білмейтін сәби де керім Айға қол созып аймалайды, Маяшы, керуенші, аңшы, қарақшы бәрі де Айды бақты. Ойшыл, сыншылар да тіпті еріккенде Айға қарады. Кәне, ойланайықшы, «Мен ұрлық қылғанда ай жарық болды»; «Ай қарап түрсың ба?» дегендей сездер де бар емес пе? Осыдан 350 жылдай бұрын Галилей тұңғыш рет ойлап тапқан құралымен Ай бетінен тауларды көрдім, деп жарияласымен-ақ Айға ынта ерекше кушейді. Өмір бақи меңіреу жатқан кең дүниенің түкпірлерін шарлауда адам перзенттерінің аяғы тұңғыш рет Ай бетін басатыны сөзсіз. Ай келешекте космос жолаушылары үшін бірінші бекет болып табылмақ. Күн мен Айдың көлемін мэтіннің 6-азатжолымен сәйкестендіріңіз A. Тұлпар мен серке B. Бура мен құмырсқа C. Қой мен ешкі D. Жылқы мен құлын E. Өгіз бен бұзау Тұжырымдардың дұрысын табыңыз: 1.Кеш туған не кеміген айды халық «Ай корғалады» дейді. 2.Ай тігінен туса, «Өзіне жайлы, шаруаға жайсыз» дейді. 3.Шалқасынан туған айға ақсақалдар бата бермейді. A. ҮшІшпісі B. Үшеуі де C. Екінші мен үшіншісі D. Екішпісі 147 E. Бірінші мен үшіншісі Айдың туыуына байланысты халық әрекеті. A. Жаздың жаңбырлы болатынын болжаған B. Ауа райын болжаған C. Болашағын болжаған D. Құстардың қайтуын болжаған E. Жыл мезгілінің ауысуын болжаған 16. Ай бетіндегі дақтар A. Күнгей жерлері B. Тегістеу жерлері C. Қыраттары D. Төбешіктері E. Ойпаттау жерлері
17. Қазақ халқының «Жаңа ай жарылқа, Ескі ай есірке» деп тілеуінің себебі 18.«Айтұяқтытұлпарым, Аймүйіздіақ A. Ескі ай мен жаңа айды салыстыру серкем» B. Күн жылы болады деген сенім деп мадақтау төрт түліктІң қайсысына C. Жаңа туған ай жақсылық әкелсін деген қатысты айтылған? ниет A. Жылкы мен сиырға
E. Жаңа ай туғанда ескі айды ығыстырады D. Жылқы мен қойға деген ұгым E. Қозы мен ешкіге
A. Көреалмаушылығынан бата қылмайтын Ай екен» деуінің сыры B. ¥ялшақтығынан A. Ырым, наным-сенімге байланысты C. Мақтаншақтығынан B. Айға батаны жас адамдар ғана береді D. Қарапайымдылығынан C. Айға бата беру - надандық E. Қызғаншақтығынан D. Толған айға қатысты беріледі E. Айдын өзіне ғана қолайлы болғандығы 1171 нұсқа 1-мәтін
Терек өте тез өседі, Оның биікгігі елу мстрге дейін жетеді, Мұндай әсем де ірі ағаш көше бойына, аулаға, су қоймаларының жағалауына отырғызылады. Қалалар мен ауылдарды көгалдандыруға, егіс алқабын қорғауға пайдаланылады. Теректің бір артықшылығы - көп күтім тілемейді. Оны кошеттерден көбейтуге болады. Теректің кейбір түрлері жүз жиырма, жұз елу жыл өседі. Терек ағашы жұмсақ болады. Одан сіріңке, қағаз, түрлі бұйымдар жасалады. Теректі кұрылыста да кеңІнен пайдаланады.
1.Отбасындағы ұл тәрбиесінде әке мен аталардың рөлі ерекше. Әке - отбасы мүшелерінің тірегі, асыраушысы, қамқоршысы. Ата-бабаларымыз балалар тәрбиесіне үлкен мән берген. Әкенің мінез-құлқы, өзгелермен қарым- қатынасы, өнері, білімі -ұя баланың көз алдындағы үлгі-өнеге алатын нысаны. Қазақта біреудің баласы жақсы, өнегелі азамат болса: «Оның әкесі немесе атасы жақсы кІсі еді, онегелі жерден шыққан ғой»,-деп мадақтайтыны сондықтан. «Әкеге қарап ұл өседі, шешеге қарап қыз өседі», «Әке - бәйтерек, бала - жапырақ», «Ата - балаға сыншы» деген мақалдар осыны растайды. Ертеректегі ұлттық тәрбие қазақ халқында нақышты деңгейде қалыптасқан, бала тәрбиесіне бүкіл ауылдың үлкендері, әсіресе қарттары араласқан. Үлкендер балаларының өрескел мінез-құлықтарын көрсе ұрсып, зекіп, тыйым салуға, ақыл айтуға құқылы болған. Осындай үлттық 148 тәрбие арқылы отбасында жақсы тәлім-тәрбие алған азамат ертеңгі кезде ұлттың тағдырын ойлайтыны анық. Қазақ халқы бала тәрбиесіне, оның ішіңде қыз баланың тәрбиесіне ерекше мән бергені баршамызға мәлім. Кез келген ата-ана қызының ертең барған жерінде тастай батып, судай сіңіп кетуін, жақсы жар, әдепті келін, аяулы ана болуын армандайды. Еліміздің болашағы бала тәрбиесінде отбасылық құндылықтарды, ұлттық тәлім-тәрбиені дұрыс насихаттау арқылы жүзеге асады. жүктеу/скачать 6,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||