1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып

A) Жұмысы A) Бай байға құяды, сай сайға құяды

C) Ақшасы C) Байға құл болгалша, байғұсқа ұл бол

Е) Байлығы Е) Балалы үй - базар

A) Кедейдің еңбегі A) Адалдық

B) Байлығының молдығы B) Тәкаппарлық

C) Кедейдін тілегі C) Мақтаншақтық

D) Жинаған мүлкі D) Қызғаншақтық

Е) Отбасының жоқтығы Е) Еңбекқорлық

A) Бар байлығымнан айырма A) Сылдыраған күміс

B) Байдың құлдығынан құтқар B) Көңілді күлкі
C) Өміріме жеңілдік бер C) Шықырлаған ақша

D) Мол байлыққа жолықтыр D) Кедейдің сөзі

Е) Жақсы жұмыс бер Е) Кедей балалары
4- мәтін

Қарт пен тапқыр жігіт
Бір күні бір карт адам шаһарга барып, қайтып келе жатса оны бір жас жігіт қуып жетеді, Ол келе жатыл:

0. 
   Ата, жолды кыскартайык,- дейді. Қарт:
   

0. 
   Жол калай кысқарады?- дейді. Жігіт:
   

0. 
   Жолдың қысқаруы оңай, екеуіміз бірімізді-біріміз, кезек-кезек арқаласақ болғаны.-дейді. Шал ішінен:
   

0. 
   Япырым-ай, мынау бір кесапатгы адам болмаса игі еді? Мені қалай арқалайды? Өзін қалай арқаламақшымын?- деп ойлап, жауап қайырмайды.
   

0. 
   Ата, мына егін сіздің елдікі ме? - дейді. Қарт
   

0. 
   Олай болғанда, бұл желініп қойган егін бе, желінбеген егін бе?- дейді. Қарт тагы да бетіне бажырайып қарап қояды да: «Япырым-ай, мынанын
   

63

бір сөзінен бір сөзі сорақы болды-ау! Бұл не айтқаны?» - деп ойлайды.

0. 
   Ата, мына кісі өлген бе, өлмеген бе? - деп сұрайды. Қарт шыдай алмай:
   

0. 
   Өлмесе жерлемейді гой! - деп жігіттің бетін қайырып тастапды. Жігіт үндемейді. Олар кабірге бірге барады. Шыққаннан кейін:
   

0. 
   Ата, әлгі кісі өлмеген екен, дейді. «Я, кұдай, жерленген адам қалай тірі болады?»,-дейді карт ішінен.
   

Күн кеш болады, екеуі қарттың үйіне келеді. Қонағын үйіне кіргізеді де, қызын шақырып алып:

0. 
   Шырағым, үйге бір жігіт келді, мейман ет! Бірақ сүйкімсіз мінезі бар. Сөзінде кесапаты зор адам, - дейді. Қыз қонақпен сойлесіп көрсе, сөзі мағыналы екен. Қыз: «Япыр-ау, әкемнің айтканы осы кісі ме екен?» - деген оймен әкесіне келеді де:
   
1. 
   Әке, сізбен неше кісі келді? - дейді.
   

Әкесі:

0. 
   Жалғыз, - дейді. Қыз:
   

0. 
   Онда сөзінде кесапаты зор деген адамыңыз осы болса, мұнан қандай кесапат көрдіңіз? - дейді.
   

Қарт:

0. 
   Ойбай-ау, оның сөйлеген сөзінде кесапатсыз бір сөз жоқ. Әуелі ол: «Жол қысқартайық», - деді. Мен: «Жол қалай қысқарады?» - деп едім. Ол: «Бірімізді-біріміз кезек арқалап отырайық», - деді. Мұнысы былай тұрсын. Орылмаған егінді көріп: «Ата, мына егін желініп қойган ба, желінбеген бе?» - деп сұрады. «Орылмай тұрған егінді кім жеп қояды?» - дедім мен. Бұл мұнымен тұрсын. Бір ауылдан қаза тапқан кісіні көріп: «Ата, мына кісі өлген бе, өлмеген бе?» - дейді. Онан шығып келе жатыр едік: «Ата, жаңағы адам өлмеген екен», - деді. Міне, мен оның осындай төрт кесапатты сөзін естідім, - дейді.
   

0. 
   Әке, бұл сөздер зор магыналы сөздер ғой. Сіз оның айтқан сөзіне тусінбеген екенсіз. Оның бірінші айтқаны: «Кезекпе-кезек әнгіме айтып отырайык, жол қысқарсын»,-дегені. Екіншісі: «Егін байдікі ме, кедейдікі ме?» - дегені. Байдікі болса - өз көлігімен, кісі жалдап жыртып, өз тұқымын себеді, өнімін ертең өзі алады, желінбеген болып саналады. Кедейдікі болса, ол сорлы тұқымды несиеге сатып алады, жерді көлік жалдап жыртады, түскен өнімі борыштан аспайды. Сондықтан ол шикідей жеп қойғанмен бірдей болады. Үшіишісі: «Баласы бар ма?» - дегені. Балаларын көрген ол: «Өлмеген адам екен»,- дегенді айтқан. Сіз ол жұмбағын шеше алмаған екенсіз, - деген соң, қарт қателігін мойындап, жігіттің қолын алып:
   

0. 
   Мен сенің антқан сөздеріңе түсіне алмай, ішімнен саған қатты ренжіп едім. Олай емес, сен ақылды жігіт екенсің, - деп, қызын соған беріпті.
   

B) Үшінші «кесапатты сөз» C) Борышты өтеуге берілетін егін

О) Барлық «кесапатты сөз» Е) Тұқымы қарызга алынган егін

A) Қысқа жіп күрмеуте келмейді A) Қонақ қылғысы келмегендіктен

B) Жер тозса - тақыр, ер тозса - пақыр B) Жігітті жақтырмағандықтан
C) Көңілсіз жұмыс - өнімсіз C) Әңгімесін түсінбегендіктен
D) Жолаушыны жол сынайды D) Қызын сақтандырғандықтан

Е) Сабақгы ине сәтімен Е) Жас жігіт болғандықган

17 Жігіт айтқан «кесапатты төрт сөздін» төртіншісінін мазмұнын анықтайтын макал

0. 
   Ескі дос келгенде, жаңа достың көзінен жас шыгады
   

0. 
   Бала - артта калған із, Бақыт - ұзатылған қыз
   
1. 
   Қонақ қойдан да жуас, май берсе де жей береді
   
2. 
   Үйіңе келгенде, үйдей өкпеңді айтпа
   

Е) Жарлынын аузы ақка тисе, мұрыны қанайды

A) Бір-бірін қонақ ету A) Қызының өтініші

B) Бір-бірін арқалау B) Шаһар жолының ұзақшғы

C) Басқа жолмеи журу C) Қазақтың қонақ жайлылығы

D) Бір-бірімен әңгімелесу D) Жігіттін көнілділігі
Е) Тынығып, демалу Е) Қызының ақылдылығы

0. 
   Жігіттің «Өлмеген адам екен» деген сөзінің мәні
   

B) Жора-жолдасы көп адам екен Е) Ауылдастары көп екен

Сырым Нұралыға наразы болып жүргенде: «Аз бен көпті, ақ пен қараны, нашар мен мықтыны теңгере алмадын, біреу біреуді шауып жеп жатыр, ОНЫ басқара алмадың», - деп өкпелепті. Нұралыға бір кез келгенде Сырым амандаспай жүре береді. Сонда Нұралы:

0. 
   Батыр, қайырылып сәлем бергің келмейді, тасып жүрсің-ау! - депті. Сонда Сырым:
   

0. 
   Хан, тасып жүргенім жоқ, алты алаштын басын қоса алмай сасып жүрмін, - депті.
   

А) Өктемдігіне A)Нашар мен мықгы

С) Көпшілдігіне C)Ақ пен қара

Д) Қаталдығына Е)Тату мен араз

. Е) Әділетсіздігіне Е) Аз бен көп

жұлдыздың қан тустес қызыл болғандығы деп айтылады. Ғалымдардың ұсынған

болжамы бойынша. мұндай түс ғаламшардың атмосферасында темір оксидінің оте көп

болуымен байланысты. Өз өсінен айналуы бойынша Марс шамамен Жермен бірдей

аиналым жасайды. Марстағы бір жыл Жердегі 687 тәулікпен пара-пар Марстың

диаметрі Жерден екі есе кіші болса, салмағы 9 есе жеңіл.

60 0С құрайды. Марста азон қабатының болмауы себепті, Күн шыгыстан шыға саласымсн ғаламшар беті адамды күйдіріп жіберетіндей радиация дозасын қабылдайды.

3. Марстағы орташа тәуліктік

температура қанша болады?

A)-37'С

B)- 68,7'С

C)-24'С

Д)- 22,7'С
Е)- 60'С

5.Марста азон қабатының

болмауынын аламдарға тигізер зияны
A) Күйдіріп жібереді

B) Оттегі газга айналады.

C) Дене қысымы темендейді.

Д) Үсітіп жібереді

Е) Қан кұрамын өзгертеді.
4.Ғаламшардың қызыл түсті болуын
ғалымдар немен болжайды?

A) Өзен сағалары

B) Тау массивіне не болуы
C) Минералдардың табылуы

Д) Озон қабатының болмауы

Е)Темір оксидінің көп болуы