1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып
жүктеу/скачать 6,49 Mb.
|
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 1. Мәтінде ненің суреті сипатталған A) Құрақты көлшүмектің B) Қиырсыз даланың C) Көкшетау қаласының D) Ағынды өзеннің E) Көкше тауларының 2.
- 3. Қорығынды бөлімінің мазмұнына қатысты тақырып таңдаңыз
- 4. Мәтін стилін анықғаңыз
- 5. Авторды таңғалдырған жағдай
- 6. Мәтін не туралы
- Екінші азатжолда автор Бауыржанның кай қасиетін сынға алады
- 8. Бауыржанның құпия әуестенушілігі. 9. Мәтінде қандай стиль түрлері
- 11.Мәтін мазмұны бойынша дұрыс тұжырымдар
- Үшінші бөлім Бауыржанды қандай бала ретінде танытады
1141нұсқа 1-мәтін
Ойпаң - көк ала құрақты кішкене көлшүмек. Айнала төңірек ылғи белес. Күншығыс жақтан Көкшетаудың басы көрінеді. Тек күнбатыс жақтағы Көкшетау қаласына қараған жотаның оң жағы көсіліп жатқан қиырсыз дала. Белестер де, ойпаңдар да, далалар да, бұта-өсімдіктер де көкпеңбек, жасыл жібек кілем төсегендей. Көк ала көлшүмек те жап-жасыл. Оның айнадай суында зеңгір аспанның суреті көрінеді. 121
1. Мәтінде ненің суреті сипатталған? A) Құрақты көлшүмектің B) Қиырсыз даланың C) Көкшетау қаласының
B) Ыстық күн C) Салқын күн
Күн ыстық, көптен жаңбыр жаумай тұр. Орман ішінде саңырауқұлақтар болар-ау деген оймен, себет ала шыққанмын. Аралап келемін, ештеңе кезіге қоймады. Қалың ну арасынан бір алаңқай көрінді. Соған таяндым. Мұндай жерден ылғи да бір құбылыстар ұшыратуға болады. Бүгін солардың бірінің үстінен түстім. Сондағы құмырсқа илеуіне бір қара қарға аунап жатыр. Бұл не? Әлде жараланып, илеуге жығылған соң, құмырсқалар талап жатыр ма? Байқаймын, олай емес. Қарға біресе бір жамбасына, біресе екінші жамбасына аунап түседі де, күнге аунаған тауықтай рахаттанып сілкініп-сілкініп қояды. Құмырсқа жабыла таласа да, соған шыдап баққан тәрізді. 
Қара қарға онымен коймай, құмырсқаларды тұмсығымен іліп алып, қанатының астына тығады. Қарға бірнеше минут осылайша құмырсқа илеуінде жатты да, бір бұтаққа барып қонды. Содан соң шаңды бұрқырата әбден сілкініп алды да, қауырсындарын тарақтап болып ұшып кетті. Қара қарға сияқты басқа кұстар да өз денесіне қан сорғыш насекомдарды құрту үшін құмырсқа илеуін осылайша емхана ретінде пайдаланады. Ал құмырсқа илеуіндегі қышқыл қансорғыш насекомдарды жойып жібереді. 3. Қорығынды бөлімінің мазмұнына қатысты тақырып таңдаңыз A) «Емдеу орталығы» B) «Құстар достығы» C) «Қара қарға» D) «Кансорғыш жәндіктер» E) «Құмырска илеуі» 4. Мәтін стилін анықғаңыз A) Ауызекі сейлеу B) Көркем әдебиет C) Іс қағаздар D) Ғылыми E) Публицистикалық
5. Авторды таңғалдырған жағдай A) Қарғанъщ адамнан қорықпағандығы B) Құмырскалар илеуінің көптігі
D) Саңырауқұлақтың жоқтығы E) Қарғаныи құмырсқа илеуінен үшып кетуі
A) Құмырсқа илеуінің емдік қасиеті туралы B) Ормандағы өсімдіктер туралы
D) Құмырскалардың достығы туралы E) Орман -гіршілігі туралы
Амансың ба, Бауыржан! Қазір сенің ең жұлдызды сәтің. Пән олимпиадасынан республикалық олимпиадада жеңімпаз атану екінің бірінің колынан келе бермейді. Мектеп директоры Нұрмағамбет ағайың сол хабарды ести сала, аудан орталығындағы ауруханадан сұранып шығып, жетті емес пе? Үйіне бармастан бірден мектепке соғып, жиналыс жасап сені құттықтады- «Мектебіміздің тарихында тұңғыш рет біздің оқушымыз республикалық додадан бірінші орын алын келіп отыр!» - дегенде өзіңе қадалған жүздеген көзден қысылып, төмен қарадың. Сол олимпиадада иеленген «Мақтау қағазы» мен қарақалпақтың «Қырық қыз» дастаны, директордың қолынан қайта алғанда, тіпті ауырлап кеткендей болды. Ал кеште Нұралы ағайың бастаған бір топ мұғалім үйіңе кіріп келе жатқанда кеудеңді мақтаныш биледі. Әкеңнің сәл мақтаныңқырап сөйлегенін де көрдің. Қалаға барса, сен үшін кітап сатып әкеліп жүретін Атажан көкең: «Біздің Баукең Төлеген ағасы сияқты шайыр болады...» - дегенде ұрланып өлең жазып жүргеніңді бәрі білетіндей қысылғаның не? Абырой болғанда, оныңды ешкім байқамады. Енді басқа тірлікті сөз қылайық. Саған айтатын ақылым: өзімшілдік - жақсы касиет емес. Ылғи: «Менікі дұрыс!» - дей беруге болмайды. Әсіресе, футболда. Футбол - ұжымдық ойын. Төрткүл ауданында болған жарыста не істедің? Тақтақөпір ауданының құрамасымен ойнағанда алғы шептегі Жамбыл мен Түгелбайға пас бергің келмей, өзің гол салғың келді. Екі рет алаң ортасында доптан айырылып қалдың. Соның бірі гол болып кақпаларына енді. Балалар ойын соңында кінә артқанда мойындамай қойдың. Тіпті өздерін кінәлі ғып шығардың. Бірақ сенікі дұрыс емес екенін ішің біледі ғой. Сол жолы ұтқандарыңда, жартылай финалға шығар едіндер. Мүмкін, әрі қарай ақтық сынға тұяқ іліктірер ме едіңдер... 122
Дегенмен сен бақыттысың, Бауыржан. Әке-шешең, бауырларың қасыңда. Ал армандарың тіпті ғажап. Кейде түнімен ұйықтамай, армандайтының бар. Сол армандарыңа жетесің түбі. Ал әзірге сабағыңды жақсы оқы Екінші азатжолда автор Бауыржанның кай қасиетін сынға алады?
«Мектебіміздің тарихында тұнғыш рет біздің оқушымыз республикалық додадан бірінші орын алып келіп отыр!» - дегенде өзіңе қадалған жұздеген көзден қысылып, төмен қарадың» деген пікір Бауыржанның қай қасиетін танытады A) Ұялшақтығын B) Салғыртығын C) Сенімсіздігін D) Жасканшақтығын E) Немқұрайлығын
1.Бауыржан - республикалық олимпиада жеңімпазы 2.Бауыржанның тілекшілерінің бірі - Атажан көкесі. 3.Бауыржан өлең жазумен қатар, спортқа да жақын... A) Біріншісі мен екіншісі B) Үшеуі де бұрыс C) Үшеуі де дұрыс D) Екіншісі мен үшіншісі Біріншісі мен үшіншісі Үшінші бөлім Бауыржанды қандай бала ретінде танытады? A) Ұқыпты B) Бауырмал C) Тиянақты D) Арманшыл E) Сабырлы Жуықта Шығыс Қазақстанның Катонқарағай және Күршім аудандарында 50-ден астам сұнқар мен ителгі еркіндікке жіберілді. Кезінде контрабандалық жолмен шетелдерге өтіп кеткен құстар аймаққа Біріккен Араб Әмірлігінен әкелініп отыр. Дубай қаласындағы экологиялық агенттіктің бұл жобасы әлемде 18 жыл көлемінде жүзеге асырылып келеді. Осыған байланысты құрылған арнайы кор «Қызыл кітапқа» енген және жылдан-жылға азайып бара жатқан сұнқарлардың санын қалпына келтірумен айналысады. Арабтар аңшылыққа пайдаланатын құстарды еркіндікке жіберу жөніндегі жобасын бұған дейін Қырғызстан және Пәкістан елдерінде жүргізген, Соңғы бірнеше жыл ішінде бұл ауқымды экологиялық шараға Қазақстан да қатысып отыр. Басына сәлде кипі, ақ киімге оранған арабтардың Алтай өңіріне келуі - күнде бола бермейтін оқиға. Сондықтан болар, қонақтардың әрбір әрекеті мен жүріс-тұрысын бақылау көпшілік үшін қызықты болды. Саятшылық пен құсбегілік қазақтың канына сіңген өнер болса да, арабтардан үйренетін тәжірибе көп. Олар сұңқарды аса қасиетті құс санағандықтан, Араб Әмірлігінде онымен тек ақсүйектер ғана саятшылық құратын көрінеді. Сонымен бірге, арабтың ежелгі дәстүрі бойынша, аңшылыққа 2 жыл пайдаланылған кұс міндетті тұрде еркіндікке жіберіліп отырған. Өйткені, адамзат баласы жабайы табиғаттағы сұңқар мен ителгі санының азаюына залал келтірмеуі тиіс. Қазір әлемнің бірқатар елдерінде жүзеге асырылып отырған осы экологиялық бағдарлама да дәстүрдің негізінде жасалыпты. Біріккен Араб Әмірлігі табиғат ресурстарына өте бай. Сондықтан да біз жабайы табиғатқа зиян келтірмеуіміз және құстың санын көбейтуге болашақта да өз үлесімізді қосуымыз қажет. Арабтардың аңға шығу дәстүрі бойышпа сұңқарлар екі жылдан кейін бостандыққа жіберіліп тұрған. Өйткені соңғы 10 жылда сұңқарды броконьерлік жолмен аулап, шетелге сататындар көбейіп кетті. Араб Әмірлігінде сұңқар мен ителгіні әлемдік деңгейде корғау жөніндегі бағдарламаға мемлекет жан-жақты колдау жасап тұрады. Құстарды бостандыққа жіберуге осы экологиялық жобаның жетекшісі, жоғары мәртебелі шейх Мухаммед Ахмет Аль Баварди Шығыс Казақстанға арнайы келіпті. Ол Күршім және Катонқарағай өңірінің таулы, өзенді жерлеріне ұшырылған сұңқарды жеке бақылап, әрқайсысын суретке түсіріп отырды. Ақцияны ұйымдастырушылар, ең бастысы, еркіндікке жіберілген кұстар қайтадан браконьерлердің қолына түспесе дейді. 123 Біз бұл жобаны Қазақстанда жүзеге асырудың тиімді екендігіне көз жеткіздік. Бұл өнірдің табиғаты сұңқар және ителгі сиякты құстарға өте қолайлы. Олардың жабайы ортаға бейімделіп, өз қөрегін табуына барлық жағдай бар. Ең бастысы, кұстар табиғат жауларының қолына түспесе болғаны, дейді экологилық жобаның жетекшісі, жоғары мәртебелі шейх Мухаммед Ахмет Аль-Баварди. Жалпы Араб елдері бұл жобаны халықаралық деңгейде жүзеге асыруға қыруар қаржы жұмсап келеді. Мәселен, мына сұнқарлар осыған дейін Дубайдағы арнайы құстардың емханасында сауығып шыққан. Арабтар онын әрқайсысына құны 2 мың доллар тұратын электрондық кондырғылар тақты. Салмағы бар-жоғы 9 грамдық күннен куат алатын спутниктік жабдық арқылы сұңқарларды болашақта да бақылауға болады. Дәстүр бойынша әрбір сұңқардан кейін оның соңынан көгершін ұшырылды. Бұл әдіс жыртқыш құстың аңшылық машығын есіне түсіруі үшін қажет.
жүктеу/скачать 6,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||