1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып
Мәтін мазмұны бойынша тайландтықтар баланың айдарын қай кезде алады?
жүктеу/скачать 6,49 Mb.
|
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Мәтінге байланысты дұрыс тұжырымдарды табыңыз
- 1. Алғашқы нан неден жасалған 2. Мәтін мазмұнына қай
- Әл Фарабидің «Бұл кітапты қырық мәрте оқып шықтым. Тағы да оқуым керек» деген жауабы арқылы кейіпкердің қандай қасиетін көруге болады
- Әл-Фарабидің шығармашылық мұрасы.
- Мәтін мазмұнына кандай мақал сай келеді
- 7. Мәтіннің стилі 8. Мәтіннің тақырыбына лайық атау
- Құмырсқаның: «Қолдан келмейтін әрекеттің қамын жеп, босқа әуреленбей- ақ қойыңдар» деген сөздері кандай мақсатпен айтылған
- Мәтін тақырыбына сәйкес мақал-мәтел
- 11. Гүлдердің армандауына себеп болған
- 13. Мәтіннің нешінші азатжолында толық 14. Құрғақ сүт жасауға қай дайындалған құрғақ сүт туралы айтылады түліктің сүті пайдаланылады
- 15. Түйе қомында келе жатқан балалардың сұрап ішер сусыны A) Қойыртпақ B) Айран C) Шалап D) Қымыз E) Уыз сүт 16.
- 17. Құрғақ сүт жасауда пайдала- нылатын басты жаңалық
Мәтін мазмұны бойынша тайландтықтар баланың айдарын қай кезде алады? A) Бала сырқатынан айыққан кезде B) Алғаш аңға шыққан кезде C) Жеті жасқа толған кезде D) Үйленген кезе E) Мүшел жасқа келген кезде Мәтінге байланысты дұрыс тұжырымдарды табыңыз Айдар шаш қою - ежелгі салт-дәстүріміздің бірі Айдарлы балалар үлкендердің ерекше назарында. Наурызбай батырдың айдары болған. A) Үшеуі де дұрыс B) Екіншісі мен үшішпісі C) Біріншісі мен екіншісі D) Үшеуі де бұрыс E) Біріншісі мен үшіншісі 1144 нұсқа:1246 нұсқа 1-мәтін
Ежелгі адамдар емен жаңғағын үгіп, одан ұн жасаған. Бұған археологтардың қазба жұмыстары дәлел, Дәнді-дақылдарды қолдан егуді, оның дәнінен ұн жасауды адамдар бірте-бірте меңгерген. Сұйық ботқа — казіргі нанның бастапқы түрі болған. Ал Африка мен Азияның бірқатар елдерінде осындай быламықтарды нан ретінде әлі де қолданады. 1. Алғашқы нан неден жасалған? 2. Мәтін мазмұнына қай A) Арпа-бидайдан мақал сәйкес келеді? B) Емен жаңғағынан A) Ac - елдің құты C) Шырша жаңғағынан B) Ac иесімен тәтті D) Ұннан C) Жаман ауруға-жақсы ас
Содан бір жолдасы: Сен мына кітапқа неге сонша қадалып қалдың? - деп сұрайды. Сонда Әбунасыр: Бұл кітапты қырық мәрте оқып шықтым. Тағы да оқуым керек. Өйткені, әлі толық ұғынып болған жоқпын, - деп түсіндіре жауап береді. Әбунасыр ешқашан қолына алған кітапты бір не екі мәрте оқып шығып қоя салмаған. Қайта оның мағынасына толық түсінгенше ерінбей-жалықпай оқи берген. Сөйтіп, кітапта баяндалған жайлардың мән-мағынасына ой жіберіп, жаңа ұғымдардың есігін ашып отырған. Сол есік арқылы өзі қалың ойдың ішіне кіріп, ғылым әлемінің таңғажайып сырларына қанған, гүлзарларын шарлаған. Әл-Фараби - көрнекті ойшыл, өзінің замандастарының арасындағы ең ірі ғалым, философ. Өзінің білімділігі мен сауаттылығының арқасында «Екінші Ұстаз» атауына ие болды. Әл-Фарабидің шығармашылық мұрасы орасан зор. Оның 150-ге жуық философиялық және ғылыми трактаты бар. Айналысқан ғылыми салалары: философия мен логика, саясат пен этика, музықа мен астрономия. Ғылыми еңбектерінің ең әйгілісі «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары жайлы трактат» деп аталады. Оның атақты «Музыка туралы үлкен трактат» деген шығармасы әлемнің көптеген тілдеріне аударылған. Әл Фарабидің «Бұл кітапты қырық мәрте оқып шықтым. Тағы да оқуым керек» деген жауабы арқылы кейіпкердің қандай қасиетін көруге болады? A) Алғырлық B) Енжарлық C) Талғампаздық 130 D) Табандылық E) Жігерсіздік Әл-Фарабидің шығармашылық мұрасы. A) 150-ге тарта музыка туралы трактаттар B) 150-ге тарта философия және логика туралы трақтаттар C) 150-ден астам логика туралы зерттеулер D) 150-ден астам ғылыми еңбектер E) 150-ге тарта философиялық және ғылыми трақтаттар Мәтінге лайық тақырып A) Кітап әлемі B) Таңғажайып әлем C) Ғылымға құштарлық 
D) Әлем сырлары E) Қызғушылық Мәтін мазмұнына кандай мақал сай келеді? A) Оқу - білім азығы. B) Біле тұрсаң да, сұрап біл. C) Қас жаманға білім жұқпас. D) Өз білмегеніңді кісіден сұра. Білім ауысады, ырыс жұғысады. Тау етегі. Жалпақ аңғардың теріскей беті сірескен қалың қарағай. Күнгей беті тақырлау. Өрге тырмысып, жотаның төбесіне қарай өрмелеген, таспадай тартылған жалғыз аяқ жолдың жағасында бармақтай-бармақтай шілтиген кішкене көкшіл гүлдер өсіп тұр. Әлденедей үмітпен алысқа, көкпенбек аспанға телміреді. Сонша қадалып, қайда қарап тұрсындар? - деп сұрады гулдерінің желкесіне өрмелеп шығып алған қызғылт түсті, белі қылдырықтай, буындары бунақ-бунақ құмырсқа. Бір қиырға созылып, бел-белестерден асып кетіп жатқан жалғыз аяқ соқпақтын қайда барып тұйықталатынын білу үшін соның түкпіріне көз жіберіп тұрмыз. Оның сендерге не қажеті бар? Мына есіп тұрған жерлеріңнің өзі қандай әсем, жаннат секілді. Шөбі де қою, қүйқадай ұйысқан. Жаңа ғана алақандай қызыл қанат көбелек төбемізден елпелектей ұшып өтті. Соның басқан жолының түбін бағдарлап тұрмыз. Күндердің күнінде ұша қалсақ, адаспаспыз. Қолдан келмейтін әрекеттің қамын жеп, босқа әуреленбей-ақ қойыңдар.
Қадала жерге қарайды. Жарығын төгіп, Бақытқа соны балаңды. Үмітке теліп, Телміртіп тұрды талайды. Алайда гулдер қызыл қанат көбелек ұшым кеткен кеңістіктен көз алмайды. Әлдеқандай бір жарқын жол іздеген отты үміттерінен арыла алар емес. 7. Мәтіннің стилі 8. Мәтіннің тақырыбына лайық атау A) Көркем әдебиет A) Арманшыл гүлдер B) Ауызекі сөйлеу B) Орындалғап арман C) Публицистикалық C) Қызғаншақ құмырсқа D) Ресми іс қағаздар D) Қызыл қабат кабелек E) Ғылыми E) Гүлдер айтысы Құмырсқаның: «Қолдан келмейтін әрекеттің қамын жеп, босқа әуреленбей- ақ қойыңдар» деген сөздері кандай мақсатпен айтылған? A) Босқа үміттендірмеу үшін B) Қол ұшын беру үшін C) Жігерлендіру үшін D) Қанаттандыру үшін E) Көңілін көтеру үшін
Мәтін тақырыбына сәйкес мақал-мәтел A) Жақсы сөз - жарым ырыс B) Жол мұраты - жету C) Арманның үлкен, кішісі болмайды D) Шірік шірітеді, бұзық бүлдіреді E) Таң атпаймын десе, күн қоймайды
A) Көбелек 12. Құмырсқа мен гүлдердің диалогынан B) Қарағай гүлдердің қандай қасиеті көрінеді?
B) Қайрат-жігері C) Даукестігі D) Арманшылдығы E) Мақсатшылдығы Төрт түлік малды тіршілік-тынысына тірек еткен көшпелілер кәдімгі сүттен небір тамаша тағамның түрін жасай білген. Солардың бірқатарын атап өтуге болады: қымыз, шубат, айран, қатық, қаймақ, балқаймақ, кілегей, ақ қаймақ, ақ ірімшік, қызыл ірімшік, сусыз сүт, сыпырма сүт, кұрғақ сүт, койыртпақ, іркіт, сарысу, тасқорық, шалап, сүт кеспе, сүт салма, уыз, сірне, құрт, торақ құрт, сықпа, сузбе т.б. Міне, бұлар жылқы мен түйенің, қой мен ешкінің, сиырдың сүтінен жасалған тағамдар. Осылардың ішінде таза көшпелі өмір салтының сұранымы дүниеге әкелген тағамнын бірі - құрғақ сүт.... От қуалаған малдың тісіне ерген елдің көші-қон кезінде төрт түліктің аяғын көштен бұрын қимылдататын әдеті. Ақар-шақар елдің «әуп» деп тұрып кете коюы оңай емес, артынын-тартынын жүріп сауын малынан екі-үш күн кейіндеп калатын жайы жиі болады. Өмірдің осы бір сұраным-мұқтажы құрғақ сүт дайындауды дүниеге келтірген сияқты. Сәрсенбінің сәтіне көшеміз деген хабар тиісімен-ақ, әр шаңырақтың ас- суына ие отанасы қолы епсекті біреудің тілін таба жүріп, жаңадан сойылған қойдың терісін түгінен арылттырып алады. Теріні түгінен айырудың мұндайда екі тәсілі қолданылады. Бірі - и салу тәсілі. Тек иі өтіп кетпейтіндей, идің быршығн дәмі мен өткір иісі теріге сіңбейтіндей болуы керек. Екіншісі - теріні жібітіп отырып, өткір ұстарамен түгін қырып тастайды. Сонан соң түксіз теріні суға салып, шуашы мен шайырынан айырғанша әбден сапсын жуады. Ақжемделіп май-сөлінен арылған тері шүберектей болып тазарған кезде, керегеге жая салады. Келесі күні қой-ешкіні қосақтап жібереді де, мол етіп сүт сауады. Ол сүтті мүмкіндігінше үлкен қазанға толтыра құйып, әлгі теріні соған салада да, астына маздатып от жағады. Біраздан соң тері салған сүт шымырлал қайнай бастайды. Қайнаған сайын қойыла бастайды, Қайнаған сайын суттің бар маңызын тақыр тері бойына сіңіре береді. Бір мезгілдер болғанда, сүт қойыртпақтанады. Тері болса ағара бөртіп, әбден ісінеді. Содан қоюланған сүт сарқыла таусылып, енді сарғайып күйеді-ау дегенде от үзіледі де, тері қазаннан алынады. Тері түнімен жел қағып тобарсып, ертеңіне күнімен тұрса кеуіп-ақ қалады. Келесі күні тағы да қой-ешкі қосақталып, дәу қара қазан сүтке толады. Тағы да астына жайнатып от жағып, әлгі сүт сінді теріні тағы да салады. Осы жағдай үшінші рет қайталанады. Сол кезде сүт сіңген терінің қалыңдығы бармақ елі болып, өн-бойына уыз сүттің маңызы тұтылады. Үшішпі peт жайылған тері тобарсын кебе бастаған кезде қойыршықтап орайды да, маңызы үшып кетпес үшін қарынға немесе бүйенге сала салады. Келесі күндері тең буылып, үй жығылып, таң құланиектенгенде моншақтай тізілген көш те қозғалады. Бие сауым өтеді.,. Ет асым өтеді... Күн иыққа көтерілген кезде түйе қомында тербеліп келе жатқан балалардың мандайын күн шалып, таңдайы кеберсіп, қыңқылдай бастайды. Мұндайда езуінен мәйегі кетпеген ерке балаға қымыз береді, ішпейді... Айран береді, ішпейді... Қойыртпақ береді, іпшейді... Су береді, ішпейді. Оған керегі - тіл үйірген уыз сүт. Сонда балажан ана қарынның ауызын шешіп, сүт сіңген теріден алақандай ғана кеспі алады да, тостағанға құйған суға тастап жібереді. Сол-ақ екен уыз иісі бұрқ етіп тәбет шақырып, тостағандағы су жаңа сауған сүттей болып шыға келеді. Тек қана сүт ішіп үйренген ұл дем аямастан тостағанды басына бір-ақ көтереді. Сол кезде тостағанның түбінен бір жапырақ «бірдеңені» көреді де «бұл не?» дегендей анасына қарайды. Анасы болса, «жей ғой, боташым!» дейді. Сары атанды бесік еткен ерке ұл бал татыған уыз құйқаны жайлауға жеткенше ермек етеді.
13. Мәтіннің нешінші азатжолында толық 14. Құрғақ сүт жасауға қай дайындалған құрғақ сүт туралы айтылады? түліктің сүті пайдаланылады? A) Үшінші A) Қой мен ешкі B) Бесінші B) Сиыр C) Бірінші C) Бие D) Екінші D) Сиыр мен қой
15. Түйе қомында келе жатқан балалардың сұрап ішер сусыны A) Қойыртпақ B) Айран
D) Қымыз E) Уыз сүт 16. Мәтін қандай стильде жазылған? A) Ғылыми стиль B) Ауызекі сөйлеу стилі C) Көркем әдебиет стилі
132
17. Құрғақ сүт жасауда пайдала- нылатын басты жаңалық A) Түйе қомы B) Жылқы қарыны C) Қой терісі D) Қой қарыны E) Қой бүйені 18. Дайын болған құрғақ сүтті сақтау әдісі A) Теріге орап қояды B) Қоржында не қалтада C) Адалбақанда D) Қарында немесе бүйенде E) Сандықта не қорапта
жүктеу/скачать 6,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|