1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып

жүктеу/скачать 6,49 Mb.

бет	55/122
Дата	06.04.2020
өлшемі	6,49 Mb.
	#61631

1 ... 51 52 53 54 55 56 57 58 ... 122

Байланысты:
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)

1174 нұсқа

1-мәтін
Ғұмыр бойы бақыты болғың келсе, адал бол, асып қасиет те, асыл мінез де адал адамдарда болады. «Адал арың — ақ мамық жастығың»,-дейді халқымыз. Адал адам дегеніміз - жаллының игілігіне өмір сүру, ортақ мүддеге бола жеке мүдені құрбан ету. Адалдық дегеніміз - ашық, шынайы қарым- қатынас. Әрқашан ойыңдағы шындықты айтуға әзір тұр, сонда арам пиғылдылар да сенен аулақ қашады. Егер өзі алдамшы алаяқ болмаса, ешкім алаяқтармен таныс-біліс болуды сүймейді. Олардан аулақ жүреді. Адал адамды қудалауға болар, бірақ ардан ада етуге болмайды. Адал адам арын сақтай біледі, одан айырылмайды. Әр уақытта адал болыңдар.

1. Мәтінде не туралы айтылған? 2. Мәтіндегі негізгі ойға қай

A) Адамның касиеті мақал сәйкес келеді?

B) Адамның дәулеті A) Сыпайы сырын жасырмайды
C) Адамдар достығы B) Ақылдының алдымен жүр.

D) Адамның білімі C) Ойын сөзге шын төре

E) Адамның енбекқорлығы D) Талапты ерге нұр жауар

E) Ала жіпті аттамағанның абыройы биік

Әлемдегі ең үлкен шөл - 9 000 000 шаршы км аумақты қамтитын Сахара шөлі. Бұл құмды шөл

Солтүстік Африканың бүкіл жазығын апып жатыр. Туаректік диалектіде «Сахара» сөзі «шөл»

деген мағынаны береді,
Құмды, шөлейтті аймақтың жаз мезгіліндегі температурасы 58 градусқа дейін көтеріледі, ал қыста 15-28 градус аралықты ұстап тұрады. Шөл даланың кейбір бөліктерінде бірнеше жылдар бойы жаңбыр тамшысы тимеген жерлер де бар.
Сахарадағы жалғыз су көзі - Ніл өзені. Шығысқа қарай ағатын аталмыш өзен құмды аймақтың басым бөлігін басып өтеді, Дегенмен Сахараның кей бөлігінде ылғалды алқаппен жер астындағы бұлақтан шығатын құдық бар. Бұл ерекше құмды аймақта жол талғамайтын көлікпен серуендеуге келген туристер үшін арнайы бөлімшелер орналасқан. Сахара шөліңде құмға ағаштары мен дәмі тіл үйірер жүзім өседі екен.
Құмды аймақта Тегази деп аталатын қала бой көтерген. Мұндағы үйлер тұзды тастардан салынған. Бұл қала - ғаламшарымыздағы сусыз, кұрғақ, шөлейтті орындардын бірі.
154

Орг-эр-равиден келетін керуеншілер ылғалды алқап жақын маңда деп ойлап сағымның құрбанына айналып жатады.
3. Мәтінге атау беріңіз

A) Сахара ағаштары туралы B) Онтустік Африка

C) Тегази қаласы туралы D) Сахара шөлі туралы

E) Ніл өзені туралы

Қай сөйлем екінші азатжолдың мазмұнына сәйкес?

A) Суы жоқ аймақ болса да күрма жемісі өседі.

B) Даланың біраз аймақғарында жауын жаумаған жерлер кездеседі. C) Керуеншілер су іздеу барысында сағымға алданады.

D) Құмды аймақтарда жол талғамайтын көлікпен жүруге болады. E) Ең үлкен аймақты қамтитын жер - Сахара шөлі.

Мәтінмазмұныныңреттілігін

5. Мәтін қандай үлгіде жазылған?	көрсетіңіз.
5. Мәтін қандай үлгіде жазылған?	1.Шөлдегі ауа райы.
A) Көзқарас негізінде	2.Сағым құрбаны.
B) Болжам негізінде	3.Шөлдегі құрылыс.
C) Пікір негізінде	4.Сахара шөлі,
D) Талқылау негізінде	5.Су - тіршілік көзі.
E) Ақпаратық үлгіде	A) 5.3.4.2.1.
	B) 3.5.2.1.4.
	C) 2.4.1.3.5.
	D) 1.2.3.4.5
	E) 4.1.5.3.2

Тау етегі. Жалпақ аңғардың теріскей беті сірескен қалың қарағай. Қүнгей беті тақырлау. Өрге тырмысып, жотаның төбесіне қарай өрмелеген, таспадай тартылған жалғыз аяқ жолдың жағасында бармақтай-бармақтай шілтиген кішкене көкшіл гүлдер өсіп тұр. Әлденедей үмітпен алысқа, көкпеңбек аспанға телміреді.

-Сонша қадалып, қайда қарап тұрсындар? - деп сұрады гұлдерінің желкесіне өрмелеп шығып алған қызғылт түсті, белі қылдырықтай, буындары бунақ-бунақ кұмырсқа.
- Бір қиырға созылып, бел-белестерден асып кееп жатқан жалғыз аяқ соқпақтың қайда барып тұйықталатынын білу үшін соның түкпіріне көз жіберіп тұрмыз.
-Оның сендерге не қажеті бар? Мына өсіп -тұрған жерлеріңнің өзі қандай әсем, жаннат секІлді. Шөбі де кою, құйқадай ұйысқан.

-Жаңа ғана алақандай қызыл қанат көбелек төбемізден елпелектей ұшып өтті. Соның басқан жолының түбін бағдарлап тұрмыз. Күндердің күнінде ұша қалсақ, адаспаспыз.

-Қолдан келмейтін әрекеттің қамын жеп, босқа әуреленбей-ақ қойындар.
-Е, неге, біз де жол тауып алайық та.

-Гүлдер ұшпайды, орнында тұрып тұқым себеді. Сол тұқымы келесі жылда көктеп, үрпағы тарайды. Ал гүлдің ұшқаны - өлгені. Шаңға көміліп, жүргіншілер табанының астында жаншылып жатады.

Құмырсқаның сөзінен шошыды ма, әлде иланды ма, бармақтай гүлдер таласып дау айтпастан бүрісе состиып қалысты. Жел есті. Қарағайлар уілдей теңселеді.
Жұддыздар төніп,

Қадала жерге қарайды.

Жарығын тегіп,

Бақытқа соны балайды.

Үмітке теліп,

Телміртіп тұрды талайды.

Алайда гүддер қызыл қанат көбелек ұшып кеткен кеңістіктен көз алмайды. Әлдеқандай бір жарқын жол іздеген отты үміттерінен арыла алар емес.
7. Мәтіннің стилі 8. Гүлдердің армандауына себеп A) Ресми іс қағаздар болған не? B) Ауызекі сөйлеу A) Қарағай C) Публицистйкалық B) көбелек D) Көркем әдебиет C) Құмырсқа E) Ғылыми D) Жұлдыздар E) Жел
155

Құмырсқаның: «Қолдан келмейтін әрекеттің камын жеп, босқа әуреленбей- ақ қойыңдар» деген сөздері кандай мақсатпен айтылған?

A) Көңілін көтеру үшін	B) Қанаттандыру үшін
C) Жігерлендіру үшін	D) Қол ұшын беру үшін
E) Босқа үміттендірмеу үшін
10. Мәтіннің тақырыбына лайық атау	11.Құмырсқа мен гүлдердің диалогынан
A) Орындалған арман	гүлдердің қандай қасиеті керінеді?
B) Гүлдер айтысы	A) Талапшылдығы
C) Қызыл канат көбелек	B) Қайрат-жігері
D) Қызғаншақ кұмырсқа	C) Мансапшылдығы
E) Арманшыл гүлдер	D) Даукестігі
12.Мәтіннің тақырыбына сәйкес мақал-мәтел	E) Арманшылдығы
12.Мәтіннің тақырыбына сәйкес мақал-мәтел
A) Шірік шірітеді, бұзық бүлдіреді
B) Арманның үлкен, кішісі болмайды
C) Таң атпаймын десе, күн қоймайды
D) Жол мұраты - жету
E) Жақсы сөз - жарым ырыс

жүктеу/скачать 6,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 51 52 53 54 55 56 57 58 ... 122